Morgunblaðið - 10.02.2006, Page 55

MORGUNBLAÐIÐ FÖSTUDAGUR 10. FEBRÚAR 2006 55
MENNING
Í ljósi þeirra umræðu sem orð-ið hefur á undanförnum dög-um um framtíð íslenskrar
tungu þá er fróðlegt að skoða
hverjar reglur íslenskum sjón-
varpsstöðvum eru settar um út-
sendingar á íslensku efni. Það sem
vekur fyrst athygli er hversu var-
færnislega reglurnar eru orðaðar,
engu er líkara en sjónvarpstöðv-
unum séu með hinu almenna orða-
lagi gefið grænt ljós á að nýta sér
undantekningar og velta sér upp
úr bágum aðstæðum sínum og
meintum fjárskorti til að geta
skotið sér undan lágmarks-
kröfum, bæði hvað varðar útsend-
ingar á innlendu efni og efni frá
sjálfstæðum evrópskum framleið-
endum.
  
Í reglugerð nr. 50/2002 um út-varpsstarfsemi segir m.a.:
– 1. VI. KAFLI
– 1. Dagskrárefni frá sjálf-
stæðum framleiðendum.
– 1. 20. gr.
– 1. Sjónvarpsstöðvar skulu, eft-
ir því sem unnt er, sjá til þess að
minnst 10% af útsendingar-tíma,
sbr. 2. mgr. 7. gr. útvarpslaga, á
ári hverju eða minnst 10% af ár-
legu dagskrárfé sé varið til evr-
ópskra verka sem framleidd eru
af sjálfstæðum framleiðendum.
Sjónvarpsstöðvar skulu leggja
áherslu á að svo stór hluti af verk-
um sjálfstæðra framleiðenda sem
unnt er sé sýndur innan fimm ára
frá því að gerð þeirra lauk.
Það telst vera sjálfstæður fram-
leiðandi í merkingu 1. mgr., ef ein
sjónvarpstöð á ekki meira en 1/4
hluta í framleiðslufyrirtækinu eða
tvær eða fleiri sjónvarpsstöðvar
eiga ekki samanlagt meira en
helming í fyrirtækinu, enda hafi
það ekki á seinustu þremur árum
framleitt meira en 9/10 hluta af
sjónvarpsefni sínu fyrir sömu
sjónvarpsstöð.
Það þarf ekki að fara vandlega
yfir dagskrár íslenskra sjónvarps-
stöðva til að sjá að þessi regla er
ekki sérlega hátt skrifuð og nokk-
uð langur vegur frá því að ein-
hverjar þeirra uppfylli þessar
kröfur. En hvers vegna að gera
veður út af sjálfstæðum evrópsk-
um framleiðendum? Jú, reglunni
er ætlað að styðja við sjálfstæða
framleiðslu á efni fyrir sjónvarp,
hvetja til innlendrar framleiðslu í
hverju landi fyrir sig, auka fjöl-
breytni á efni, bæði hvað varðar
tungumál og menningu, auka um-
ferð þess háttar efnis á milli landa
(sjónvarp án landamæra),
Í útvarpslögunum frá árinu
2000 segir m.a.:
Sjónvarpsstöðvar skulu kosta
kapps um að meiri hluta útsend-
ingartíma sé varið í íslenskt dag-
skrárefni og annað dagskrárefni
frá Evrópu. Með útsendingartíma
er í þessu sambandi átt við heild-
arútsendingartíma sjónvarps-
stöðva að frádregnum þeim tíma
sem varið er til frétta, íþrótta-
viðburða, leikja, auglýsinga,
textavarpsþjónustu og fjarsölu.
Vissulega má segja að sjón-
varpsstöðvarnar kosti kapps „um
að meiri hluta útsendingartíma sé
varið í íslenskt dagskrárefni og
annað dagskrárefni frá Evrópu“;
þeim tekst bara ekki betur upp en
raun ber vitni. Allt er þeim mót-
drægt í því efni. Lítill markaður,
efnið er dýrt í framleiðslu (inn-
lent) eða dýrt í innkaupum (evr-
ópskt), og lái þeim hver sem vill
að enda á alþjóðlega sjónvarps-
stórmarkaðnum. Og svo er auðvit-
að tekið fram í útvarpslögunum
að „Efni á erlendu máli, sem sýnt
er á sjónvarpsstöð, skal jafnan
fylgja íslenskt tal eða texti á ís-
lensku eftir því sem við á hverju
sinni,“ og þessu hlýða stöðvarnar
samviskusamlega. Allt erlenda
barnaefnið er talsett og skapar ís-
lenskum leikurum eftirsótt at-
vinnutækifæri, amerísku þætt-
irnir eru skilmerkilega þýddir á
tungu forfeðranna, og hvað viljum
við svosem hafa það betra. Þarf að
eyða stórfé í að búa efnið til líka?
Fyrir þann sem rekur sjónvarps-
töð frá hreinu viðskiptasjónarmiði
er það hrein bilun. Og nú er þar
komið sögunni að ungt fólk sem
veltir fyrir sér að starfa í sjón-
varpi í framtíðinni sér öll tor-
merki á því að spennuþættir, sáp-
ur og dramatík geri sig á íslensku.
Í þeirra eyrum hljómar ankanna-
lega að segja sjálfsögðustu hluti á
íslensku. Hvers vegna? Vegna
þess að upp er vaxin kynslóð Ís-
lendinga sem varla hefur heyrt
eða séð leikið efni á íslensku í ís-
lensku sjónvarpi.
  
Væri nú ekki ráð um leið ogfrumvarp um að gera RÚV að
hlutafélagi verður lagt fram að
stíga skrefið til fulls og end-
ursemja kaflann í útvarpslögunum
um skyldur útvarpsstöðva og setja
niður skýrt og skorinort hvert
lágmarkshlutfall innlends efnis
skuli vera í dagskrá íslenskra
sjónvarpsstöðva. Og ef þær geti
ekki staðið við þær skyldur verði
leyfið tekið af þeim og fengið öðr-
um. Þetta gera frændur okkar og
vinir í Evrópu án þess að hiksta á
því.
Reglur um hlutfall íslensks efnis
’Upp er vaxin kynslóðÍslendinga sem varla hef-
ur heyrt eða séð leikið
efni á íslensku í íslensku
sjónvarpi.‘
Innlent leikið efni er vel séð en sjaldséð í íslensku sjónvarpi. Úr Allir litir
hafsins eru kaldir.
havar@mbl.is
AF LISTUM
Hávar Sigurjónsson
NÚ STENDUR yfir í Norræna hús-
inu sýning fimm finnskra myndlist-
arkvenna. Sýninguna nefna þær
Desire to see. Þessa þrá eða löngun
til að sjá mætti einnig útleggja sem
löngun til að skilja og skynja, en verk
þeirra allra fást að einhverju leyti við
skynjun og upplifun á veruleikanum.
Það kemur ekki á óvart að náttúru-
upplifun Finna tengist trjám og
skógi, en tvær kvennanna vinna verk
sín að hluta í tré, það eru þær Tiina
Karimaa og Anneli Sipilainen. Verk
Karimaa eru einföldust formrænt séð
og hvað næst uppruna sínum í nátt-
úrunni, þau sameina aldagamla hefð
hvað varðar vinnubrögð og nútíma-
lega hugsun myndlistarmanna sem
líta á verk sín sem útgangspunkt
vangaveltna um samband manns og
náttúru. Miðað við myndir í sýning-
arskrá virðast verk hennar njóta sín
einkar vel úti í náttúrunni og vera
hugsuð í samhengi við hana. Anneli
Sipilainen vinnur einnig með tré og
sker m.a. út eins konar mannamynd-
ir, list hennar er af frásagnarlegri
toga en list Karimaa. Korhonen sýnir
innsetningar með skúlptúrum og
hljóði, viðfangsefni hennar er sam-
félag samtímans, einstaklingurinn og
umhverfi hans. Hljóðmyndir hennar
af lestarferðum eru hér eft-
irminnilegasti hluti verka hennar.
Þær Osva og Sancolin velta báðar
fyrir sér samhengi lista og vísinda en
nálgast þær vangaveltur á ólíkan
máta. Osva sýnir veggmyndir og mál-
verk, en það er spurning hversu
djúpt það ristir að mála DNA-
mynstur yfir landslagsmynd, hér
sakna ég nálgunar sem spyr skarpari
spurninga, veltir upp forvitnilegri
flötum. Candolin sýnir myndbands-
verk í innra rými og þar háir sjónræn
útfærsla hugmyndum hennar nokk-
uð. Verkin bera titla sem gætu verið
ljóðræn útgáfa af Lawrence Weiner í
einfaldri myndrænni uppástungu
sinni, „The spectrum of real light is
moving across the wall with the
speed of the rotating earth“ og „The
rose is opening with natural speed“.
Hér hefði þurft að leggja meiri
áherslu á myndræna útfærslu.
Tengsl rósarinnar og „orkustrauma“
í formi eins konar eldinga eru sér-
kennilega mótsagnakennd og tví-
skipting myndflatarins sem mynd-
verkið speglast í truflar áhorfandann.
Heildarmynd sýningar kvennanna
fimm er þó af góðu samspili verka
sem tengjast og skarast í viðfangs-
efnum á borð við tengsl manns og
náttúru, náttúru og samtíma, manns
og vísinda og vísinda og lista. Það rík-
ir jafnvægi á milli verka þeirra og
saman ná þær að skapa fjölbreytta
heildarmynd sem kemur einstökum
verkum þeirra allra til góða. Áhorf-
andinn finnur fyrir þeim rannsakandi
og íhugula anda sem verk þeirra eru
unnin í og sú tilfinning gerir það að
verkum að hnökrar á borð við þá sem
nefndir eru lenda í bakgrunni. Það er
áhugavert fyrir íslenska listamenn og
aðra listunnendur að velta fyrir sér
tengslum annarra norrænna lista-
manna við náttúruna og hér er upp-
lagt tækifæri til þess.
Tré og tækni
MYNDLIST
Norræna húsið
Marjukka Korhonen, Tiina Karimaa,
Anneli Sipilainen, Anu Osva, Christine
Candolin Til 5. mars. Sýningarsalur
Norræna hússins er opinn þri. til sun.
frá kl. 12–17.
Desire to see
Morgunblaðið/Kristinn
„Það er áhugavert fyrir íslenska listamenn og aðra listunnendur að velta
fyrir sér tengslum annarra norrænna listamanna við náttúruna og hér er
upplagt tækifæri til þess.“ Ragna Sigurðardóttir