Morgunblaðið - 30.03.2006, Blaðsíða 26

26 FIMMTUDAGUR 30. MARS 2006 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
tónlist, og tek inn hvað sem vill
koma inn. Þegar ég var að byrja að
vinna í því hringdi í mig tyrknesk
hljómsveit og spurði hvort ég vildi
vinna með þeim. Algjörlega óvart út
frá því símtali byrjaði verkið að
hljóma tyrkneskt. Þegar ég var að
semja annan helminginn fékk ég boð
frá Japan að halda tónleika þar og
þá hafði ég í huga hvað japanskir
áheyrendur héldu um norrænar
þjóðir og sá þáttur er byggður á því.
Þriðji þátturinn hefur svo tyrkneskt
djass þema sem kom út frá því að ég
fór að hlusta á vin minn sem var að
spila á djassklúbbi. Allar þessar
hugmyndir komu inn í kollinn á mér
og voru settar saman í
eitt verk.“ Lindberg
segir tónlistina hljóma
svolítið eins og nafnið á
verkinu. „Ég reyni að
vera frjáls þegar ég
skrifa, ég reyni að
setja allan heiminn í
tónlistina mína, ekkert
verður útundan og allt
er mögulegt. Tónlist er
frábær þegar hún tjáir
allt á opinn hátt. Hvert
verk sem ég skrifa er
eins og ný og opin bók
fyrir mig.“
Íslenskt verk
á efnisskrá
Auk trompetkons-
ertsins Akbank Bunka
verða á efnisskrá tón-
leikanna í kvöld for-
leikur í ítölskum stíl
eftir Franz Schubert,
Herragarðssaga eftir
Jan Sandström, Stund
milli stríða eftir Önnu
S. Þorvaldsdóttur og
trompetkonsert eftir
Giuseppe Tartini. „Tónleikarnir
byrja rólega með Schubert, síðan
kemur mjög grípandi og fallegt verk
sem Jan Sandström skrifaði sér-
staklega fyrir mig og ég frumflutti
fyrir um ári. Það heitir Herragarðs-
saga og er eftir sögu sem Selma
Lagerlöf skrifaði. Þetta er mjög
grípandi saga um mann sem heitir
Gunnar og vill verða tónlistamaður
en erfir stórt herragarðssetur og
fjölskylda hans vill að hann hugsa
um það frekar en tónlistina. Gunnar
lendir í allskonar drama og endar
sem geðsjúklingur. Þetta er mjög
sorgleg og póstmódernísk tónlist,“
segir Lindberg að lokum.
SÆNSKI básúnuleikarinn og hljóm-
sveitastjórinn Christian Lindberg
mun stjórna Sinfóníuhljómsveit Ís-
lands á tónleikum í kvöld. Þetta er í
þriðja sinn sem Lindberg spilar með
Sinfóníuhljómsveitinni en mörgum
er enn í fersku minni þegar hann lék
Mótórhjólakonsertinn eftir vin sinn
Jan Sandström fyrir 13 árum en þá
veittu félagar í Bifhjólasamtökum
Lýðveldisins honum heiðursfylgd
alla leið inn í Háskólabíó. Lindberg
var einnig gestur hljómsveitarinnar
á síðasta ári en þá kom hann til þess
að stjórna og leika sinn eigin konsert
um Helikonvespuna. Í þetta sinn er
hann einnig kominn til þess að
stjórna hljómsveitinni í flutningi á
eigin verki sem ber hið skemmtilega
nafn Akbank bunka. Verkið er samið
fyrir hljómsveit og trompet. Með
Lindberg í för verður norski tromp-
etleikarinn og vinur hans Ole Edv-
ard Antonsen en hann er almennt
talinn einn af fremstu trompetleik-
urum heimsins í dag. Ole Edvard
frumflutti trompetkonsert Lind-
bergs, Akbank Bunka, í Skotlandi á
síðasta ári við gríðarleg fagnaðar-
læti.
„Ég elska að vera hér á landi og
mér finnst Sinfóníuhljómsveitin frá-
bær. Fólk á Íslandi er mjög heiðar-
legt og opið á sérstakan hátt. Þegar
það kemur að menningu í öðrum
löndum á fólk það til að verða snobb-
að á vissan hátt og heldur að það
þurfi að tilheyra efstu stéttum til að
spila klassíska tónlist. Hér á landi er
þetta öðruvísi, fólk er náttúrulegra
og frjálsara í list sinni og allir vinna
með opnum huga,“ segir Lindberg
sem er þekktur fyrir að vera æringi
sem á auðvelt með að sjá skoplegar
hliðar mála.
Semur með opinn huga
Lindberg segir verkið Akbank
Bunka, sem þýðir Banka menning á
japönsku, vera mjög sjónrænt.
„Þegar ég skrifaði það reyndi ég
að vera algjörlega frjáls í huganum,
eins og ég reyni alltaf þegar ég sem
Tónlist | Sinfóníuhljómsveit Íslands spilar trompetkonsertinn Akbank bunka
Allur heimurinn í tónlistinni
Eftir Ingveldi Geirsdóttur
ingveldur@mbl.is
Morgunblaðið/Eyþór
Christian Lindberg hljómsveitarstjóri á æfingu
með Sinfóníuhljómsveitinni í gær.
Það telst eðlileg afleiðingmargra ára bóklesturs aðbækur safnist fyrir á heimil-
inu og þótt reglulega sé gripið til
þess að hreinsa það út sem maður
ekki vill eiga fyrir einhverjar sakir
(lélegt, engin fræðileg not, afgreitt)
hlýtur að fara svo að bókunum fjölgi
með tímanum. (Engin góð formúla
er til yfir það hvað margar bækur
þarf til að mynda það sem maður
myndi kalla gott bókasafn, en hleyp-
ur á einhverjum þúsundum – ég er
kominn með 5.000 en vantar talsvert
uppá.)
Eitt af því sem auðveldast er að
losa sig við er tvítakið, bækur sem
maður á í fleiri en einu eintaki, hef-
ur til að mynda fengið annað eintak
að gjöf, komist yfir bók í betra
bandi, eða fullkomnari útgáfu til að
mynda. Þegar maður rekst á slíkt er
auðvelt að hreinsa út, gefa aukaein-
tökin eða henda þeim (enginn biss-
ness í að selja gamlar bækur lengur,
þær hafa fallið svo í verði að þær eru
nánast einskis virði). Inn á milli eru
þó alltaf bækur sem maður verður
eiginlega að eiga í tvítaki, þrátt fyrir
samviskubitið (plássið, rykið og
kostnaðurinn!) og sumar vill maður
eiginlega eiga í fleiri eintökum.
Það vakti að vonum mikla athygli
þegar sá kunni höfundur Neil Gai-
man lét þau orð falla að bókin
Jonathan Strange & Mr. Norrell eft-
ir Susanna Clarke væri besta ævin-
týrabók, fantasía, sem komið hefði
út á Bretlandseyjum síðustu 70 ár.
Undrun manna var ekki síst til kom-
in vegna þess að bækur J.R.R. Tolki-
ens um hringinn magnaða komu út
fyrir minna en 70 árum, The Hobbit
1937, The Fellowship of the Ring og
The Two Towers 1954 og The Re-
turn of the King 1955.
Það þarf kannski ekki að koma á
óvart að einhver ævintýrabók sé
betri en sagan af hringnum og föru-
neyti hans, þær eru margar betri,
því þótt Tolkien hafi vissulega verið
merkilegur hugsuður og hugmynda-
smiður fór minna fyrir stílsnilld
hans. Það er aftur á móti sjaldgæf-
ara að menn taki svo stórt upp í sig
þegar verk eru mærð eins og Gai-
man gerði, en þeir sem lesið hafa
bók Clarke hljóta að taka undir orð
hans að einhverju eða öllu leyti –
mér er til efs að skrifuð hafi verið
betri ævintýrabók á síðustu áratug-
um austan hafs eða vestan.
  
Fyrir þá sem ekki vita þá geristbókin Jonathan Strange & Mr.
Norrell á Bretlandi á öndverðri
nítjándu öld um það leyti er Bretar
glíma við Napóleon og heri hans. Í
því Bretlandi sem sagt er frá hafa
galdrar nánast gleymst, en þó eru til
menn sem kalla sig galdramenn, en
eru frekar sagnfræðingar sem fæst-
ir trúa því að menn hafi í raun stund-
að galdur, heldur sé allt sem til er af
frásögnum um slíkt, bækur og ann-
að, hindurvitni og þjóðsögur.
Í borginni Jórvík er til félags-
skapur áhugamanna um galdra-
fræði og hafa spurnir af einrænum
manni sem búi í Jórvíkurskíri og eigi
mikið safn af galdrabókum, mesta
safn sem um geti reyndar. Þeir
bjóða honum í félagsskap sinn, fé-
lagsskap galdramanna sem þeir
kalla svo. Náunginn sá, hr. Norrell,
tekur boðinu illa, enda geti þeir
menn ekki kallað sig galdramenn
sem ekki geti galdrað. Félagarnir
fróðu taka afsvarinu illa og krefja
hann um galdra þá sem hann segist
kunna. Hann fellst að lokum á að
sýna þeim galdur með því skilyrði þó
að eftir þá sýningu hætti þeir allir að
kalla sig galdramenn.
Í framhaldinu stefnir hr. Norrell
galdramönnunum sjálfskipuðu í Jór-
víkurdómkirkju og fremur þar
býsna eftirminnilegan galdur því
líkneski öll í kirkjunni taka að mæla
og segja frá því sem fyrir augu hef-
ur borið þau hundruð ára sem þau
hafa verið lífvana.
Svo vindur fram sögunni að smám
saman fá menn trú á að galdrar séu
raunverulegir og sannast fyrir fullt
og fast er Norrell áskotnast eins-
konar lærisveinn, Jonathan Strange,
en skoðanir hans á göldrum ganga
mjög á skjön við skoðanir lærimeist-
arans, sem síðan verður fjandi hans.
Ekki verður hér rakinn söguþráð-
ur þessarar merku bókar, enda ekki
rúm til þess að endursegja bók upp á
mörg hundruð síður (kiljan er 1.066
síður, innbundin er bókin ríflega 800
síður). Nægir að nefna að bókin er
öll ævintýraleg og þá ekki bara
söguþráðurinn heldur allt það mikla
verk sem Susanna Clarke lagði í
verkið á þeim áratug sem það tók
hana að skrifa hana. Út um alla bók
eru þannig óteljandi neðanmáls-
greinar, sumar með eigin neðan-
málsgreinar, þar sem finna má alls-
kyns fróðleik og fjöldann allan af
þjóð- og munnmælasögum sem
koma sögunni ekki við í sjálfu sér en
sem gerir heiminn sem hún gerist í
stærri og veigameiri, svo stóran og
veigamikinn reyndar að hann
sprengir af sér viðjar bókarinnar,
nær langt út fyrir hana.
Jonathan Strange & Mr. Norrell
kom út haustið 2004 og bar svo við
að ég var staddur í Lundúnum út-
gáfudaginn. Ekkert vissi ég um bók-
ina þá, en fannst hún fróðleg er ég
rakst á hana í Borders-búðinni á
Tottenham Court Road. Í stæðunni
þar var bókin til í tveimur útgáfum,
annars vegar til með hvítri kápu,
hvít í skurðinn, og svartri með svört-
um skurði. Ég var ekki lengi að
hugsa mig um, keypti þá með svörtu
kápunni, enda hljótum við að sækja í
myrkrið.
  
Komum við nú að því er ég nefni íupphafi – tvítakinu. Málið er
nefnilega það að varla var ég búinn
að leggja bókina frá mér lesna ekki
löngu síðar að að mér sótti efi, hvíta
útgáfan sótti á huga minn. Víst gerði
ég rétt í að taka þá svörtu, en hefði
ég ekki átt að taka hvítu líka?
Sjúklegt segir einhver, en það er
bara svo heillandi samhverfa í því að
hafa bækurnar í hillu hlið við hlið,
hvíta og svarta, og mjög viðeigandi
fyrir bók eins og þá sem hér um ræð-
ir. Það vita þeir sem hafa lesið hana.
Það er kunnara en frá þurfi að
segja að freistingar eru til að falla
fyrir þeim og fyrir stuttu keypti ég
mér eintak af hvítu útgáfunni. Árit-
að eintak meira að segja. Fann það á
abebooks.com, sem allir þeir sem
haldnir eru bókaáráttu ættu að forð-
ast. Það kemur málinu ekki við hvað
það kostaði, en mér fannst verðið
sanngjarnt þegar ég sá bækurnar
saman í hillunni, hvíta og svarta.
Himneskt samræmi.
Svart og hvítt
’Að að mér sótti efi, hvítaútgáfan sótti á huga
minn. Víst gerði ég rétt í
að taka þá svörtu, en
hefði ég ekki átt að taka
hvítu líka?‘
Susanna Clarke
BLOGG: arnim.blog.is/
AF LISTUM
Árni Matthíasson
arnim@mbl.is
ÞORBJÖRG Þórðardóttir veflista-
kona hreppti nýverið verðlaun
Akapi-stofnunarinnar í Póllandi fyr-
ir framlag hennar á alþjóðlega text-
íltvíæringnum IIIrd International
Artistic Linen Cloth Biennale í
Krosno. Verðlaunin eru veitt til
minningar um pólsku veflista-
konuna Önnu Kobak sem lést af slys-
förum árið 2003.
Krosno er dæmigerð evrópsk mið-
aldaborg, þekkt fyrir vefnað og hör-
ræktun og er markmið sýningar-
innar er að endurvekja hörinn til
listsköpunar. Það þótti því við hæfi
að halda tvíæringinn í Krosno, þar
sem hör hefur verið ræktaður í
gegnum aldirnar.
Þorbjörgu hefur jafnframt verið
boðið að taka þátt í næsta tvíæringi
þar.
Þorbjörg lauk námi frá Myndlista-
og handíðaskóla Íslands 1972 og var
næstu árin við nám í Konstfack-
skolan í Stokkhólmi og lauk þaðan
námi 1975. Hún hefur tekið þátt í um
fimmtíu sýningum, bæði hér heima
og víða um Evrópu og kennt við
Kennaraháskóla Íslands og víðar.
Þorbjörg með verðlaunagripinn.
Þorbjörg
Þórðardóttir
verðlaunuð