Morgunblaðið - 07.04.2006, Blaðsíða 28

28 FÖSTUDAGUR 7. APRÍL 2006 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
Við munum fá það til baka,“er setning sem ég fékk oftað heyra þar sem ég var
stödd á listasöfnum í Ósló í sein-
ustu viku. Áttu þá Norðmennirnir
við málverkið Ópið eftir Edvard
Munch sem rænt var af Munch-
safninu í ágúst 2004. Svolítillar
skammar gætti í rödd þeirra og
einhvern veginn hljómaði það sem
svo að þeir vildu ekki mikið um
þetta tala enda hálfskammarlegt
hversu auðvelt var að ræna Ópinu,
ásamt verkinu af Madonnu, á sín-
um tíma.
Það virðist þó vera að Munch
hafi verið framsýnn maður því
hann málaði fjórar útfærslur af
Ópinu. Aðalmyndin er sú sem er nú
í ræningjahöndum, Munch-safnið á
eina aðra útgáfu af verkinu, eitt er
í einkaeign og fjórða verkið er í
norska ríkislistasafninu en því var
rænt árið 1994 og fannst þremur
mánuðum seinna.
  
Þar sem ekkert hefur spurst tilverksins hafa ýmsar sögu-
sagnir farið af stað, lífseigastar eru
þær að ríkur sérvitringur hafi látið
stela því fyrir sig eða að hún gangi
kaupum og sölu á svörtum mark-
aði. Nýja sögusögn heyrði ég þar
sem ég virti fyrir mér Ópið á
norska ríkislistasafninu, þá ávarp-
aði mig Bandaríkjamaður sem stóð
við hliðina á mér. „Hitt Ópið er
ekkert komið í leitirnar?“ spyr
hann mig, ég hristi hausinn og
stari áfram á málverkið. „Ég
heyrði að það hafi fundist í Dan-
mörku, brunnið til ösku á víða-
vangi, er það rétt?“ spyr hann mig
áfram. Þetta hafði ég ekki heyrt
áður, lít snöggt í kringum mig til
að athuga hvort einhver Norð-
maður sé nálægur og spyr hann
svo með lágri röddu hvar hann hafi
heyrt þetta. „Ég las það á netinu,“
svarar hann og mér léttir við að
heyra það, því allskonar lygi
leynist á þeim miðli. Þessi málglaði
Bandaríkjamaður heldur spjallinu
áfram og segist hafa séð hið stolna
Óp fyrir nokkrum árum og það
hafi verið miklu áhrifameiri upp-
lifun heldur en að sjá þetta Óp á
ríkislistasafninu. Ég gat ekki kink-
að kolli honum til samþykkis með
það, enda ekki séð neitt annað Óp
en það sem hékk þarna fyrir fram-
an okkur.
  
Norðmenn hafa þó lært afreynslunni því öryggisgæsla
er gríðarlega mikil á söfnunum. Á
ríkislistasafninu eru tveir verðir í
hverjum sal auk öryggisbúnaðar í
hverri hurð og dýrmæt málverk
eru geymd á bak við ramma. Á
Munch-safninu er gæslan ekki
minni, að komast inn í safnið
krefst, liggur við, strangari leitar
en á flugstöðum, öll málverk eru
líka kirfilega fest á veggina og sum
á bak við gler. Leiðsögumaðurinn,
sem gekk með mér um safnið, var
augljóslega stoltur af öryggisgæsl-
unni og var líklega búinn að
gleyma hversu slæm hún var fyrir
aðeins tveimur árum. En eftir hið
fræga listaverkarán var 500 millj.
ísl. kr eytt í að bæta öryggisgæslu
á Munch-safninu.
Ströng öryggisgæsla safnsins
spillti ekki fyrir upplifuninni á
mögnuðum málverkum Munch.
Hann lýsti sjálfur verkum sínum
sem ljóði um lífið, ástina og dauð-
ann og eru þau svo sannarlega það.
Munúðin og angistin sem skein í
gegnum sum þeirra var áþreif-
anleg og varð til þess að ég gekk út
með undarlega tilfinningu í brjósti
og þá von að Ópið og Madonna séu
ekki brunarústir á danskri grundu.
Norðmenn halda í vonina
’Þessi málglaði Bandaríkjamaður heldur spjallinuáfram og segist hafa séð hið stolna Óp fyrir nokkrum
árum og það hafi verið miklu áhrifameiri upplifun
heldur en að sjá þetta Óp á ríkislistasafninu. Ég gat
ekki kinkað kolli honum til samþykkis með það, enda
ekki séð neitt annað Óp en það sem hékk þarna fyrir
framan okkur.‘
ingveldur@mbl.is
AF LISTUM
Ingveldur Geirsdóttir
Reuters
HINN 12. apríl verða haldnir tón-
leikar í Varsjá þar sem flutt verð-
ur verkið Requiem eftir Szymon
Kuran í minningu hans.
Eins og flestir vita var Szymon
Kuran, sem lést á seinasta ári,
pólskur en bjó hér á landi í rúm
tuttugu ár. Hann var annar kons-
ertmeistari Sinfóníuhljómsveitar
Íslands í langan tíma ásamt því að
leggja mikið fram til íslensks tón-
listarlífs.
„Söngstjóri okkar Andrzej Bor-
zym var vinur Szymon Kuran fyrir
þrjátíu árum þegar þeir voru sam-
an í skóla í Varsjá. Árið 2001 hefur
Szymon samband við Andrzej, en
þá höfðu þeir ekki sést í 25 ár, og
býður honum til Íslands til að
stjórna frumflutningi á Requiem í
Kristkirkju. Þeir voru svo ánægðir
með að endurheimta vinskapinn að
þeir ákváðu að flytja verkið aftur
saman í Varsjá, það gerðist aldrei.
Þegar Szymon Kuran lést á sein-
asta ári ákváðum við að halda
þessa tónleika til minningar um
hann og nefna þá; Requiem –
Minningartónleikar,“ segir Piotr
Bocian sem sér um skipulagningu
tónleikanna í Varsjá.
Ásamt Requiem verður flutt
verkið Lamentationes leremiae
prophetae eftir Jacobus Gallus
sem er samið við texta úr testa-
mentinu. „Tónleikarnir tengjast
páskunum, þessum heilaga tíma og
fara fram í einni stærstu kirkjunni
í Varsjá, Allra heilagra kirkju, sem
er líka mjög vinsæll tónleikastaður
og hefur langa hefð fyrir páska-
tónleikum.“
Andrzej Borzym er stjórnandi
Collegium Musicum-kórsins við
Háskólann í Varsjá sem mun
gegna stærsta hlutverkinu á tón-
leikunum. „Ásamt kórnum syngur
drengjakór og undir spilar
strengjahljómsveit samsett af
ungu fólki. Barbara Skoczynska og
Krzystof Jedlewski, sem eru meðal
fremstu slagverksleikara Póllands,
leika líka undir.“
Piotr Bocian segir Szymon Kur-
an ekki almennt þekktan í Pól-
landi. „Ég held að þetta sé í fyrsta
skipti í um 25 ár sem hans tónlist
er spiluð í Póllandi,“ segir hann og
bætir við að það hafi margir sýnt
þessum tónleikum mikinn áhuga.
Tónlist | Requiem flutt í Varsjá
Morgunblaðið/Ásdís
Requiem eftir Szymon Kuran
verður leikið í Varsjá í næstu viku
til minningar um hann.
Til minningar um
Szymon Kuran
Eftir Ingveldi Geirsdóttur
ingveldur@mbl.is
BREYTINGA er að vænta í skipulagsmálum
hjá bókaútgáfunni Bjarti á árinu, í framhaldi
af vexti fyrirtækisins í Danmörku og Noregi.
Í haust munu Snæbjörn Arngrímsson for-
leggjari og Susanne Torpe framkvæmdastjóri
bókaútgáfunnar Hr. Ferdinands í Danmörku,
sem er systurfélag Bjarts, flytja til Kaup-
mannahafnar og opna nýja skrifstofu forlags-
ins í borginni.
Tveir nýir starfsmenn eru væntanlegir til
starfa hjá Bjarti í Reykjavík í kjölfarið, þær
Þorgerður Agla Magnúsdóttir og Guðrún Vil-
mundardóttir, og munu þær ásamt Snæbirni
bera hitann og þungann af útgáfunni á Ís-
landi.
Bókaútgáfan Hr. Ferdinand hefur einnig
útibú í Noregi sem hefur eflst, og eru starfs-
menn þar nú tveir, þau Morten Gaustad og
Sara Koch. Þykir útlit fyrir töluverð umsvif
fyrirtækisins á norskum bókamarkaði á
árinu.
Aðalheiður Sigurðardóttur, fjármálastjóri
fyrirtækisins, mun vera áfram með starfsstöð
sína hjá Bjarti við Bræðraborgarstíg, en Jón
Karl Helgason, sem verið hefur ritstjóri hjá
Bjarti undanfarin fimm ár, hverfur til ann-
arra starfa.
Morgunblaðið/Ásdís
Snæbjörn Arngrímsson
Breytingar
hjá Bjarti
SÓPRANSÖNGKONAN Elín Ósk Ósk-
arsdóttir mun koma fram ásamt Tríói Reykja-
víkur á sunnudaginn í Hafnarborg en þetta
eru jafnframt fimmtu og síðustu tónleikar
vetrarins í tónleikaröð sem tríóið og menning-
ar- og listastofnunin Hafnarborg hafa staðið
fyrir að undanförnu. Þau munu flytja 7 róm-
önsur fyrir sópran, selló, fiðlu og píanó eftir
Dmitri Sjostakovitsj en um þessar mundir á
þetta merka tónskáld aldarafmæli. Verkið er
samið við ljóð Alexanders Blok og þess má
geta að ljóðið er til í íslenskri þýðingu Árna
Bergmann. Tónverkið, sem var samið árið
1967, var upprunalega samið fyrir hina frægu
rússnesku söngkonu Galínu Vishnevskaju
ásamt píanótríói.
Allur tilfinningaskalinn
„Þetta er mjög krefjandi stykki,“ segir Elín
Ósk sem mun syngja verkið á rússnesku en
hingað til hefur hún aldrei sungið á því tungu-
máli. „Einhvern tíma er allt fyrst,“ segir hún
og hlær. „Mér finnst rosalega gaman að fá að
takast á við annað tungumál eins og rússnesk-
una sem er allt annars eðlis en það sem maður
er vanur. Það er allt annað hljómfall í rúss-
neskunni, það er ekki eins hart og íslenskan.
Karakterinn í tónlistinni verður svo sterkur og
áhrifamikill og hann sveiflast upp og niður all-
an tilfinningaskalann.“ Hún nefnir sérstaklega
einn hluta verksins sem heitir Stormur þar
sem flutningurinn verður ansi kraftmikill og
dettur svo niður í dúnalogn. „Þetta stykki fer
allt frá því að vera rosaleg læti og dramatík og
svo niður í að vera afskaplega fíngert, við-
kvæmt og tregafullt. Hér er mikil dramatík og
tregi, bæði í textanum og tónlistinni. En jafn-
eru annars vegar ljóðræn lög fyrir fiðlu og pí-
anó eftir Sveinbjörn og hins vegar verða flutt-
ar þjóðlagaútsetningar fyrir selló og píanó eft-
ir Hafliða ásamt norrænum stemningum fyrir
fiðlu og píanó. Norrænu stemningarnar inni-
halda alls sex lög þar sem hvert um sig er til-
einkað ákveðnu Norðurlandatónskáldi og má
þar t.a.m. nefna Grieg, Sibelius og Jón Leifs.
Lögunum fylgja teikningar eftir Hafliða sem
mun verða varpað á vegg á meðan á flutningi
stendur. Einnig verður flutt einleiksverk fyrir
fiðlu eftir Hafliða sem hann skrifaði árið 1991 í
minningu Karls Kvaran listmálara. Þetta verk
hefur hlotið lofsamlega dóma í alþjóðlegum
tímaritum.
Tónleikarnir verða sem fyrr segir í Hafn-
arborg í Hafnarfirði á sunnudaginn næstkom-
andi og hefjast þeir klukkan 20. Áskriftarkort
gilda en einnig verða seldir stakir miðar við
innganginn.
framt hefur verkið yfir
sér þennan stórfenglega
blæ. Það er allt litrófið í
þessum 7 rómönsum.“
Þroskandi verkefni
„Svo byggist verkið
upp á ýmsa vegu og ég
syng ýmist með tríóinu
öllu eða þá bara með
stöku hljóðfæri og verkið
litast heilmikið með því,“
segir Elín. „Fyrst þegar
ég leit á nóturnar þá tók
ég nánast fyrir augun en
endaði á því að drífa mig í
að læra þetta og sé ekki
eftir því.“
Elín viðurkennir að
hún hefur ekki mikið
fengist við verk Sjostakovitsj áður en aftur á
móti segist hún vera afar þakklát að fá að tak-
ast við þetta verkefni. „Það er þroskandi að fá
að takast á við verkefni sem þetta því það er
virkilega kröfuhart því það gerir mann að
betri listamanni. Verkið spannar heilmikið
raddsvið og kallar á mikla túlkun. Þetta er
tónverk sem mér finnst að fólk ætti ekki að
láta fram hjá sér fara,“ segir Elín sem lofar af-
bragðs tónleikum á sunnudaginn.
Íslensku Edinborgarskáldin
Tónleikarnir verða tvískiptir og tilheyrir
verk Sjostakovitsj seinni hlutanum. Fyrri
hlutinn er hins vegar tileinkaður þeim Svein-
birni Sveinbjörnssyni þjóðsöngssmið og Haf-
liða Hallgrímssyni, en þeir eiga það sameig-
inlegt að hafa báðir eytt drjúgum hluta
ævinnar í Edinborg. Tríó Reykjavíkur sér um
að flytja vel valin verk eftir þessi tónskáld sem
Tónlist | Síðustu tónleikar vetrarins í tónleikaröð Tríós Reykjavíkur
Sjostakovitsj og íslensku
Edinborgartónskáldin
Eftir Þormóð Dagsson
thorri@mbl.is
Morgunblaðið/Ásdís
Elín Ósk Óskarsdóttir og Tríó Reykjavíkur flytja meistaraverk
Schostakowitch og íslensku Edinborgartónskáldanna.