Morgunblaðið - 03.10.2006, Síða 41

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 3. OKTÓBER 2006 41
menning
Morgunblaðið/Ásdís
Gler Æsu Björk Þorsteinsdóttur
gengur vel í glerinu.
Eftir Ingveldi Geirsdóttur
ingveldur@mbl.is
GLERLISTAKONAN Æsa Björk
Þorsteinsdóttir dvelst nú næsta mán-
uðinn í Bandaríkjunum þar sem hún
er gestalistamaður við Corning Mu-
seum of Glass. Æsa, sem er Íslend-
ingur í húð og hár, hefur búið í Berg-
en í Noregi seinustu níu ár og vinnur
þar að list sinni. Hún er fyrsti íslenski
eða norski listamaður sem býðst að
dvelja í Corning og segir hún það
mikinn heiður. „Corning Museum of
Glass er risastórt glerlistasafn fyrir
norðan New York, þetta er eitt af
stærstu glerlistasöfnum heims með
um 45000 muni sem spanna 3500 ára
sögu glerlistar, auk þess að vera með
mjög stórt bókasafn,“ segir Æsa sem
er einn af fjórum listamönnum sem
var boðið að vinna við safnið í ár en í
fyrra starfaði hún þar sem aðstoð-
arkennari og er því kunn aðstæðum.
„Þeir bjóða mér að vera þarna í mán-
uð, allur kostnaður er borgaður og ég
fæ að vinna í frábærri aðstöðu, það
eina sem ég þarf að gera er að halda
tvo fyrirlestra, annan við safnið og
hinn í listaháskóla þarna rétt hjá.“
Rimlagardínur úr gleri
Æsa ætlar að nota tímann í Corn-
ing til að vinna með hugmynd sína
um rimlagardínur úr gleri. „Með
glugga og rimlagardínur úr gleri er
ég að leika mér að hinu innra og ytra
og tvöföldum veruleika, hvað við
sjáum og ekki. Ég hef gaman af því
að vinna með gler því það er svo mik-
ill tvískinnungur í því, það er ofsalega
viðkvæmt, samtímis því að vera mjög
sterkt, fyrir mér er það gott til að út-
skýra ákveðna mannlega eiginleika
og hvað það er að vera manneskja.
Það hefur aldrei verið mikilvægast
fyrir mig að nota gler í list minni en
það passar yfirleitt best við það sem
ég hef að segja; en ég hef notað önn-
ur listform með glerlistinn t.d víd-
eóverk.“
Opið verkstæði í Bergen
Æsu hefur gengið vel í Noregi og
hún hefur hlotið nokkra athygli. „Ég
hef verið dugleg við að halda sýn-
ingar og að nota óhefðbundin sýning-
arrými. Í Bergen eru ég og tveir aðr-
ir listamenn að setja upp opið
verkstæði fyrir gler. Bergenarborg
gefur okkur afnot af risastórum ofni
svo vinnuaðstaðan er til fyrirmyndar.
Þetta verður tilraunakennt verk-
stæði með galleríi,“ segir Æsa sem
finnst ágætt að vinna að list sinni í
Bergen enda sé vel hugsað um lista-
menn þar.
Eftir Bandaríkjaferðina tekur
Æsa þátt í samsýningu í Norður-
Noregi þar sem sýnd verður glerlist
eftir norræna listamenn sem hafa
brotist út úr hefðbundnum stíl.
Æsa hefur aldrei unnið að glerlist
sinni á Íslandi en hún fór strax eftir
stúdentspróf frá Menntaskólanum í
Hamrahlíð í Listaháskólann í Ed-
inborg og tók þar mastersgráðu í
glerlist, auk þess að nema við Lista-
akademíuna í Pragh í hálft ár. „Ég
hef aldrei haldið sýningu á Íslandi en
það hefur staðið til lengi og verður
vonandi á næstu árum.“
Brothætt? Verkið Glerhamrar fyrir glerhús sýndi Æsa í Royal Botanic
Garden í Edinborg þar sem hún tók mastersgráðu í glerlist.
Tvískinnungur í glerinu
Æsa Björk Þorsteinsdóttir gerir það gott í Noregi
FYRSTA sýningin á safnstjóraferli Hafþórs
Yngvarssonar safnstjóra ber nafnið Pakkhús
postulanna. Nafnið kemur frá neðanjarð-
artónlistarfyrirbæri frá síðustu öld, reif-
tónleikum. Andi neðanjarðarorku sveif líka yfir
vötnum við vinnuna að sýningunni en Hafþór
safnstjóri fékk hugmyndina að henni í Klink og
Bank sáluga. Í kjölfarið fékk hann tvo unga
myndlistarmenn til að taka að sér sýning-
arstjórn, þá Hugin Þór Arason og Daníel
Björnsson.
Þeir tóku þá farsælu ákvörðun að biðja lista-
menn að senda inn tillögur til að velja úr. Þrjá-
tíu voru valdir til að senda tillögur og ellefu til
þátttöku í sýningunni. Allir listamennirnir unnu
verk sín beint í rýmið og sýndu nær eingöngu
ný verk. Í sýningarskrá er að finna ítarleg við-
töl við listamennina, safnstjórann og starfsfólk
safnsins, sem og hönnuði bæði sýningarskrár
og nýs útlits anddyris safnsins sem er hluti af
sýningunni.
Listamennirnir eru ellefu og sumir sýna
einnig gjörninga sem ekki verður fjallað um
hér, enda fara þeir fram vikulega út sýning-
artímann. Innsetning Ragnars Kjartanssonar,
„Stúka Hitlers“ er það verk sýningarinnar sem
án efa mun vekja upp hvað sterkasta umræðu
og viðbrögð áhorfenda. Er stúkan raunveruleg
eða sviðsett, hvernig tengist popparinn Helgi
Björns þessu? Viljum við eiga stúku Hitlers eða
annað dót sem tilheyrir meiriháttar stríðs-
glæpamanni? Eru samskipti Helga og Ragnars
þess verð að vera höggvin í marmara og er
þetta marmaraplata eða plat? Í hverju felst
gildi þessa listaverks?
Framlag listakvennanna Ingibjargar Magna-
dóttur og Kristínar Eiríksdóttur er í að mestu í
formi gjörninga en á sýningunni gefur að líta
leikhúsumgjörð þeirra og nokkurs konar leik-
muni, vel heppnaða lausn á þeim vanda sem
form gjörningsins felur í sér.
Magnús Árnason sýnir skúlptúr en framlag
hans er einnig gjörningur að hluta. Skúlptúr-
inn, eins og viðurstyggilegt sníkjudýr, hefur
fest sig í loft safnsins. Er þetta líking fyrir lista-
menn sem sýna á söfnum? Hér má líka sjá sam-
tímalegar vísanir til náttúruvísinda, bíómynda
og hryllings sem án efa lifna enn frekar við þeg-
ar Magnús fer á kreik.
Hrafnhildur Arnardóttir leiðir áhorfandann
upp á aðra hæð með hárinnsetningu. Hún skap-
ar tívolístemningu sem minnir á gang í drauga-
húsi, undirstrikaða af hárfígúru með opi fyrir
andlit.
Sirra Sigrún Sigurðardóttir blómstrar hér
með flottri innsetningu sem hún nefnir „Ana-
bolism“, eða „Aðlífun“. Áhorfandinn hrífst af
fágaðri sjónrænni útfærslu sem teygir sig yfir á
hann sjálfan og veggi safnsins, auk þess sem
titill verksins, „Aðlífun“, gefur til kynna að
listamaðurinn setji fram lífræna einingu sem
vex með safninu og áhorfandanum í senn.
Ásdísi Sif tekst vel upp í innsetningu sinni
„Tribal TV (Future Crash II)“. Eins og í verk-
um fleiri listamanna af yngri kynslóðinni má sjá
áhrif frá kvikmyndum, B-myndum og lágmenn-
ingu í verkum Ásdísar.
„Gaman saman“-hugtakið hefur náð
ákveðnum þroska í innsetningu þeirra Davíðs
Arnar Halldórssonar og Siggu Bjargar Sigurð-
ardóttur en verk þeirra hljóma líka áreynslu-
laust með verkum Helga Þórssonar í sama
rými. Hér skapast lifandi samruni verka sem
gæti minnt á sérkennilega skemmtanahöll sér-
vitringa á sýru, en um leið má sjá sérkenni
hvers listamanns um sig. Teikningar Siggu
Bjargar eru næmar og í tengslum við samtím-
ann, en líka undir áhrifum frá tam. súrrealisma
og hugsanlega Gabríelu. Myndir Davíðs minna
á Hundertwasser, bæði hvað varðar uppbygg-
ingu og litanotkun en einnig skynörvandi list
sjöunda og áttunda áratugarins. Helgi Þórsson
er ekki síður frumlegur listamaður. Öll þrjú
sýna mikinn sveigjanleika í sköpun sinni og
samvinnu.
Innsetning Bjarkar Guðnadóttur vekur upp
fyrra hlutverk húsnæðis safnsins en hún sýnir
gamla ljósmynd af starfsemi tollafgreiðslunnar
eins og hún var um aldamótin þarsíðustu. Síðan
klæðir hún salinn og súlur að hluta með nokkuð
þykku bómullarefni sem á sér skondna forsögu.
Björk leggur efnið í fellingar sem minna á risa-
stórt málverk.
Verk hönnuðanna Guðfinnu Mjallar Magn-
úsdóttur og Brynhildar Pálsdóttur í anddyri og
á framhlið safnsins eru úthugsuð, hafa heppn-
ast vel og leggja grunninn að opnum sam-
skiptum áhorfenda við listaverkin og safnið.
Sýningarskráin er síðan hreint út frábær viðbót
við sýninguna og ómetanleg heimild um hugs-
unarhátt og vinnulag þessara yngri listamanna.
Ritstjóri var Oddný Eir Ævarsdóttir, að því er
mér skilst í samvinnu við Unnar Örn J. Auð-
arsson. Hönnuðurinn Ármann Agnarsson náði
vel að grípa anda þeirrar samvinnu.
Tímabær sýning
Í sýningarskrá og umfjöllun um Pakkhús
postulanna kemur fram vilji til að vera tíma-
mótasýning í íslensku myndlistarlífi. Að nokkru
tel ég að sýningunni takist þetta, og þá fyrst og
fremst hvað vinnuferlið varðar. Hlutverk og
ímynd listasafna í samtímanum hefur verið
mjög til umræðu síðustu áratugi. Söfnin hafa
leitast mjög við að ná til áhorfenda með sýn-
ingum sem trekkja að en einnig reynt að vera
opin fyrir nýjungum í samtímalistum. Íslensku
söfnin hafa tekið þátt í þessu með því að fella
niður aðgangseyri, bjóða upp á kynningu á sýn-
ingum sínum með málþingum, listamanna-
spjalli og þar fram eftir götunum. Listasafn Ís-
lands hefur sett upp sýningar á nýrri íslenskri
myndlist, sýnt verk ungra listamanna og Lista-
safn Reykjavíkur hefur kynnt fjölda ungra
listamanna, að ógleymdri samsýningu yngstu
og elstu kynslóðarinnar á Kjarvalsstöðum. Að
sýna verk yngri listamanna telst því varla tíma-
mót. En hvað er þá öðruvísi við þessa sýningu?
Hvað listaverkin sjálf varðar er tæpast hægt
að segja að verkin marki tímamót. Það er fyrst
og fremst vinnuferlið og samvinnan við safnið.
Að gefa ungum listamönnum algerlega frjálsar
hendur við sýningarstjórn, að samþykkja verk
ungra listamanna áður en þau verða til, að opna
vinnuferlið frá upphafi til enda fyrir áhorf-
endum í sýningarskrá, að láta safnið í hendur
listamannanna alfarið auk þess að fela hönn-
uðum að breyta ásýnd þess. Sýningin ber því
vitni að vinnuferlið hefur tekist vel, tími gafst til
að vinna verkin og eitthvert fjármagn var til að-
stoðar listamönnunum. Allt þættir sem að
nokkru leyti voru einnig til staðar hjá Lista-
safni Íslands en hér er gengið skrefi lengra í
samvinnu listamanna, sýningarstjóra og starfs-
fólks safnsins sem aldrei áður hefur verið jafn
innlimað í sýningarferli nokkurrar sýningar frá
upphafi. Sýningin og vinnuferlið sameiginlega
bjóða upp á umræðu um bæði hlutverk safnsins
og stöðu listamanna í dag, umræðu sem er mjög
tímabær hér á landi. Möguleikar í samvinnu lista-
manna og safna og tengsl safna við áhorfendur
eru afar spennandi umræðuefni sem þessi sýn-
ing vekur óhjákvæmilega upp. Ekki er síður
tímabært að fram komi skýrari stefnumörkun
safna og sýningarsala á landinu og er þetta já-
kvætt skref í þá átt.
Að mínu mati er það því vinnuferlið og vilji
safnsins til umræðu sem markar hér tímamót,
löngu tímabær. Það er nokkuð mismunandi á
hversu beittan máta listamennirnir takast á við
hugmyndina um listasafnið í samtímanum og
hvaða umræðu hin einstöku verk bjóða upp á, en
óháð því má hér sjá einhver bestu listaverk þess-
arar komandi kynslóðar. Sýningin er litrík, leik-
andi og að hluta til sjónrænt og hugmyndalega
ögrandi. Hún birtir vel myndmál yngstu kynslóð-
arinnar, aðgengilegt og algerlega laust við yf-
irlæti. Þetta er sýning fyrir almenning.
Tímabær tímamót
Morgunblaðið/ÞÖK
Litrík „Sýningin er litrík, leikandi og að hluta til sjónrænt og hugmyndalega ögrandi. Hún birt-
ir vel myndmál yngstu kynslóðarinnar, aðgengilegt og algerlega laust við yfirlæti.“
MYNDLIST
Listasafn Reykjavíkur, Hafnarhús.
Til 22. október. Opið alla daga frá kl. 10-17. Að-
gangseyrir: Fullorðnir kr. 500, eldri borgarar, ör-
yrkjar og hópar (10+) 250 kr. Aðgöngumiðinn gildir
samdægurs á Kjarvalsstaði og í Ásmundarsafn.
Ókeypis á mánudögum.
Pakkhús postulanna, samsýning 12 listamanna. Sýn-
ingarstjórar Daníel Björnsson og Huginn Þór Arason.
Ragna Sigurðardóttir