Morgunblaðið - 19.12.2006, Blaðsíða 6

6 ÞRIÐJUDAGUR 19. DESEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
FRÉTTIR
Eftir Andra Karl
andri@mbl.is
HÉRAÐSDÓMUR Reykjavíkur úrskurðaði í
gær Harald Johannessen ríkislögreglustjóra og
Jón H.B. Snorrason yfirmann efnahagsbrota-
deildar ríkislögreglustjóra vanhæfa til að fara
með rannsókn á meintum skattalagabrotum
fimm einstaklinga sem tengdir eru Baugi.
Dómurinn féllst ekki á að allir starfsmenn emb-
ættisins ættu að víkja sæti og var þeirri kröfu
hafnað, auk þess sem rannsóknin var ekki úr-
skurðuð ólögmæt en það höfðu verjendur fimm-
menninganna farið fram á.
Málið var höfðað á hendur ríkislögreglustjóra
af Jóni Ásgeiri Jóhannessyni forstjóra Baugs
Group, Jóhannesi Jónssyni, Kristínu Jóhann-
esdóttur, Stefáni Hilmarssyni og Tryggva
Jónssyni. Fóru þau fram á að héraðsdómur úr-
skurðaði rannsókn á meintum skattalagabrot-
um þeirra ólögmæta, m.a. vegna þess að brotið
hefði verið gegn þeirri reglu að sakborningar
teljist saklausir þar til sekt er sönnuð. Því til
rökstuðnings voru m.a. lögð fram ummæli rík-
islögreglustjóra og yfirmanns efnahagsbrota-
deildar í Blaðinu. Dómurinn féllst ekki á að það
orðalag sem notað var hefði falið í sér ótvíræða
yfirlýsingu um að rannsókninni mundi ljúka
með útgáfu ákæru né að Haraldur og Jón H.B.
hefðu verið búnir að taka afstöðu til sektar
sóknaraðila í málinu.
Varakrafa fimmmenninganna var að Harald-
ur og Jón yrðu úrskurðaðir vanhæfir og þar
með allir starfsmenn embættis efnahagsbrota-
deildar ríkislögreglustjóra. Til rökstuðnings
voru lögð fram ummæli Haraldar í kvöldfrétt-
um Stöðvar 2 þann 11. október 2005 þar sem
hann tilkynnti að ríkissaksóknari tæki við með-
ferð Baugsmálsins úr höndum efnahagsbrota-
deildar. Degi áður hafði Hæstiréttur vísað
fyrstu 32 ákæruliðum í málinu frá dómi.
„Það er hægt með rökum að halda því fram
að ríkislögreglustjóraembættið sé orðið of in-
volverað í þetta mál til þess að geta litið hlut-
laust á þær ákvarðanir sem að þarf að taka í
málinu,“ sagði Haraldur meðal annars og í
kvöldfréttum RÚV sama dag sagði Haraldur:
„Ég held að ef ríkislögreglustjóri sé áfram
með þetta mál hér innanhúss að allar ákvarð-
anir sem við kynnum að taka í sambandi við
áframhald málsins myndu ekki vera trúverð-
ugar í hugum almennings eins og umræðan hef-
ur verið í þjóðfélaginu.“
Tiltrú sóknaraðila á
óhlutdrægni vegur þungt
Verjendur fimmmenninganna héldu því fram
að ráða mætti af fréttaflutningi að embættið
hefði átt frumkvæði að tilfærslu málsins til rík-
issaksóknara á þeim grundvelli að ekki væri
trúverðugt að embættið héldi áfram með það.
Í niðurstöðu héraðsdóms kemur fram að við
mat á því hvort túlka beri ummæli ríkislög-
reglustjóra svo að þau valdi vanhæfi hans varð-
andi þann hluta máls sem þau tóku til, vegur
þungt tiltrú sóknaraðila á óhlutdrægni hans.
Segir að í dómi Hæstaréttar hafi verulega verið
fundið að ákæru í málinu og yfirlýsingar rík-
islögreglustjóra í kjölfarið um að hægt sé með
rökum að halda því fram að embættið sé orðið
of „involverað“ séu til þess fallnar að draga úr
tiltrú sóknaraðila á óhlutdrægni. „Að þessu
virtu verður að telja að ríkislögreglustjóri hafi
með þeirri ráðstöfun að fela ríkissaksóknara
forræði málsins og þeirri opinberu skýringu
sem hann gaf á henni orðið vanhæfur til þess
að fara áfram með málið,“ segir í úrskurðinum
og einnig: „Verður því einnig að ætla að þegar
settur ríkissaksóknari tók yfir meðferð [Baugs-
málsins], að beiðni ríkislögreglustjóra hinn 15.
nóvember 2005, hafi sömu vanhæfisástæður og
fyrr er lýst búið þar að baki.“
Dómurinn telur augljóst að rannsókn á
meintum skattalagabrotum sé framhald málsins
sem hófst með leit í húsnæði Baugs í ágúst
2002. Því verði að líta á rannsóknina sem eina
heild og ekki skipti máli þótt ætluð brot séu
mismunandi. „Þegar allt þetta er virt verður að
telja að fyrir hendi séu aðstæður sem eru falln-
ar til þess að draga óhlutdrægni ríkislögreglu-
stjóra gagnvart sóknaraðilum í efa með réttu.“
Hins vegar segir í úrskurðinum að sú nið-
urstaða leiði ekki til vanhæfis annarra starfs-
manna embættis ríkislögreglustjóra, enda verði
undirmaður ekki sjálfkrafa vanhæfur þótt yf-
irmaður hans sé það.
Morgunblaðið/Brynjar Gauti
Beðið úrskurðar Verjendur voru rólegir að sjá í sal 101 í héraðsdómi Reykjavíkur í gærdag þegar beðið var úrskurðar í máli fimm einstaklinga,
sem tengdir eru Baugi, gegn ríkislögreglustjóra. F.v. Gestur Jónsson, Kristín Edwald, Þórunn Guðmundsdóttir, Jakob R. Möller og Einar Þór Sverrison.
Haraldur og Jón H. skulu
víkja sæti við rannsókn
Ekki fallist á kröfur um vanhæfi allra starfsmanna embættis ríkislögreglustjóra
né kröfur um að rannsókn á meintum skattalagabrotum yrði dæmd ólögmæt
VIÐ erum ánægð
með að varakraf-
an var tekin til
greina og í sjálfu
sér óánægð með
að aðalkrafan
skyldi ekki vera
tekin til greina,“
sagði Jakob R.
Möller, verjandi
Tryggva Jóns-
sonar. Jakob segir enga ákvörðun
hafa verið tekna um hvort úrskurð-
urinn verði kærður til Hæstaréttar
en málsaðilar hafa tíma fram á
fimmtudag.
Dómurinn komst að þeirri nið-
urstöðu að ríkislögreglustjóri og yf-
irmaður efnahagsbrotadeildar ættu
að víkja sæti við rannsókn á meint-
um skattalagabrotum en féllst ekki á
kröfu um að undirmenn þeirra væru
vanhæfir. Þetta segir Jakob vera
umdeilanlegt. „Dómarinn segir að
vanhæfi yfirmanns leiði ekki sjálf-
krafa í stjórnsýslurétti til þess að
undirmenn hans verði taldir van-
hæfir. Síðan sýnist okkur dómarinn
segja að í þessu tilviki hafi ekki verið
sýnt fram á að undirmennirnir teld-
ust vanhæfir.“ Þannig telur Jakob
að dómarinn útiloki ekki vanhæfi
undirmanna ríkislögreglustjóra, þó
að það hafi ekki komið fram í málinu.
Jakob segir að ef málið verði kært
til Hæstaréttar verði hugsanlega
látið reyna á hvort undirmenn verði
ekki vanhæfir við að hafa lotið stjórn
og tekið við fyrirmælum í rannsókn
frá mönnum sem eru vanhæfir.
Varðandi rannsóknina telur Jakob
að frá og með 12. október 2005 séu
rannsóknarathafnir sem hafi átt sér
stað merktar vanhæfni. Hann segir
hugsanlegt að tímamarkið sé fyrr,
en það geti ekki verið seinna. Jakob
útilokar ekki að stofna þurfi nýtt mál
til að skera úr um það. „Þetta nátt-
úrlega þýðir að það bættist að
minnsta kosti einn kafli við málið.“
Einn kafli
bættist við
Jakob R. Möller
„VIÐ þurfum að
fara yfir þennan
rökstuðning og
átta okkur á
hvort við þetta
verði unað eða við
kærum,“ segir
Jón H.B. Snorra-
son, yfirmaður
efnahags-
brotadeildar rík-
islögreglustjóra, um úrskurð hér-
aðsdóms. Hann er ekki sammála
túlkun verjenda fimmmenninganna
um að ákvörðunin hafi áhrif á rann-
sóknina. „Rétturinn hafnar því að
hætta eigi rannsókninni eða hún sé
ólögmæt.“
Aðspurður hvort úrskurður hér-
aðsdóms hafi komið honum á óvart
segir Jón dóminn hafa óvenjulega
sýn á málið. „Þegar þeirri ákvörðun,
sem þurfti að taka í kjölfar hæsta-
réttardómsins [10. október 2005],
var skotið til ríkissaksóknara vorum
við aðeins að skjóta þeirri ákvörðun
til ríkissaksóknara en ekki fjalla um
neitt annað en það. Þannig að okkur
kemur á óvart að þessar ástæður
hafi verið fluttar á málið í heild sinni.
Dómurinn tekur fram að þrátt fyrir
þær ástæður sem við vísuðum til í
lögum, sem varða ekki vanhæfni,
beri samt sem áður að líta svona á
þetta, það er óvenjulegt.“
Í niðurstöðu dómsins kemur fram
að líta beri á rannsóknina á meintum
skattalagabrotum sem framhald
málsins sem hófst með húsleit í
húsakynnum Baugs í ágúst 2002, og
þannig rannsóknina sem eina heild.
Jón er ósammála þeirri túlkun og
tekur sem dæmi húsleit lögreglu
vegna gruns um fíkniefnamisferli.
„Ef þar finnast svo bæði fíkniefni og
barnaklám, þá er það ekki sama mál-
ið, þó að þetta hafi komið upp í sömu
húsleitinni.“
Óvenjuleg
sýn á málið
Jón H.B. Snorrason
„VERÐUR þannig að líta á rann-
sóknina sem eina heild og skiptir
ekki máli þótt ætluð brot séu mis-
munandi,“ segir m.a. í niðurstöðu
úrskurðar héraðsdóms Reykjavíkur
um Baugsmálið svokallaða. Ljóst er
að umfang málsins er gríðarlegt og
margir angar hafa komið upp eftir
húsleit í höfuðstöðvum Baugs 28.
ágúst 2002.
Meint skattalagabrot sem eru til
rannsóknar hjá ríkislögreglustjóra
eru eitt afsprengi húsleitarinnar.
Þann 17. september 2003 tilkynnti
ríkislögreglustjóri skattrannsókn-
arstjóra um atvik sem gáfu til kynna
brot m.a. á lögum um tekju- og
eignaskatt, virðisaukaskatt, lögum
um bókhald og ársreikninga. Í kjöl-
farið hófst rannsókn skattrannsókn-
arstjóra á bókhaldi og skattskilum
Baugs, fjárfestingafélagsins Gaums
og Jóns Ásgeirs Jóhannessonar, for-
stjóra Baugs 17. nóvember 2003.
Rannsókn á Baugi lauk 27. júlí
2004, rannsókn á Gaumi 29. júlí og á
Jóni Ásgeiri 27. október. Með bréfi
til ríkislögreglustjóra þann 12. nóv-
ember 2004 vísaði skattrannsókn-
arstjóri kæru á hendur Jóni Ásgeiri,
Stefáni Hilmarssyni endurskoð-
anda, Kristínu Jóhannesdóttur og
Tryggva Jónssyni til opinberrar
rannsóknar.
Yfirheyrslur í haust
Yfirheyrslur embættis ríkislög-
reglustjóra yfir sakborningum hóf-
ust í júní sl. og héldu áfram í októ-
ber og nóvember. Í bréfi sem Jón
Ásgeir fékk frá ríkislögreglustjóra
20. júní sl. kemur fram að yf-
irheyrslur séu vegna þriggja kæru-
efna. Í fyrsta lagi vantalinna þókn-
ana frá Gaumi og talið er að þær,
vegna sölu hlutabréfa tekjuárið
1998, nemi tæpum 12 milljónum kr.
Einnig sneri málið að meintum van-
töldum söluhagnaði sem nemur um
78 milljónum kr. og að meintri van-
talinni greiðslu frá Gaumi, að upp-
hæð 59 milljónum kr.
Litið á rannsóknina
sem eina heild