Morgunblaðið - 19.12.2006, Blaðsíða 36

36 ÞRIÐJUDAGUR 19. DESEMBER 2006 MORGUNBLAÐIÐ
MINNINGAR
✝ GuðbrandurStefánsson
fæddist í Hólum í
Þingeyrarhreppi 6.
desember árið 1932.
Hann lést á heimili
sínu í Hólum föstu-
daginn 8. desember
síðastliðinn. For-
eldrar hans voru
Guðrún Ólafía Guð-
mundsdóttir, f. á
Brekku í Þingeyr-
arhreppi 26. sept-
ember 1897, d. 29.
ágúst 1974, og Stef-
án Guðmundsson bóndi, f. á
Kirkjubóli í Þingeyrarhreppi 14.
maí 1881, d. 18. september 1970.
Alsystkini Guðbrands eru: a) Sig-
rún húsfreyja á Ísafirði, f. í Hólum
í Þingeyrarhreppi 27. september
1931, maki Jóhann T. Bjarnason, f.
15. febrúar 1929, d. 4. september
2002. b.) Haraldur fv. stýrimaður í
Kópavogi, f. í Hólum í Þingeyrar-
hreppi 6. mars 1938, maki Þuríður
Georgsdóttir, f. 24. sept. 1949, d. 9.
júlí 2005 (skildu). Systkin sam-
feðra eru c) Ragnheiður húsfreyja
á Þingeyri, f. í Hólum í Þingeyrar-
hreppi 27. október 1911, d. 28.
nóvember 1985, maki Steinþór
Árnason, f. 22. ágúst 1902, d. 10.
mars 1941. Móðir Ragnheiðar var
Ingibjörg Lilja Ólafsdóttir, f. 24.
apríl 1889, d. 30. júní 1933. Börn
Stefáns og fyrri
konu hans Sigrúnar
Árnadóttur, f. 16.
júlí 1884, d. 15. febr-
úar 1926, eru: d)
Árni Rósinkrans
skipstjóri og hrepp-
stjóri á Þingeyri, f. í
Hólum í Þingeyrar-
hreppi 23. mars
1915, d. 20. mars
1972, maki Hulda J.
Sigmundsdóttir
kennari, f. á Þing-
eyri 29. júní 1923. e)
Guðmundur Marías,
f. í Hólum í Þingeyrarhreppi 2.
maí 1917, d. 11. mars 1941. f)
Sigurjón, skipstjóri og fram-
kvæmdastj. í Reykjavík, f. í Hólum
í Þingeyrarhreppi 15. ágúst 1920,
d. 17. nóvember 2005, maki Ragn-
hildur Jónsdóttir, f. 18. febr. 1926 í
Reykjavík.
Guðbrandur ólst upp í foreldra-
húsum í Hólum og hefur alið allan
sinn aldur þar. Hann stundaði nám
í farskóla í hreppnum og einn vet-
ur í Núpsskóla í Dýrafirði. Ungur
fór hann að stunda öll almenn bú-
störf og tók við búi af föður sínum
við andlát hans 1970 og gegndi
þeim bústörfum til ársins 1999 er
hann seldi jörð sína en bjó áfram í
Hólum til dánardægurs.
Guðbrandur verður jarðsunginn
frá Þingeyrarkirkju í dag.
Halli frændi hringdi í mig um síð-
ustu helgi og sagði mér þau tíðindi að
Brandur föðurbróðir væri allur. Hann
hafði farið út til að taka veðrið eins og
hann kallaði það, en kom ekki til baka
úr þeirri ferð. Hann var veðurathug-
unarmaður fyrir Veðurstofu Íslands í
fjölda ára og hafði mjög gaman af því
starfi. Mig langar til að minnast hans
með örfáum orðum. Brandur var
þessi trausti hægláti frændi, sem
hafði alltaf áhuga á þjóðmálum og
hvað við frændsystkinin og börn okk-
ar værum að fást við. Alltaf spjallaði
hann um þjóðmál og hvað væri að
gerast, langt umfram það sem marg-
ur meira menntaður maður hafði
áhuga á, og var alltaf tilbúinn að
hlusta og gera athugasemdir og það
dugði ekki að bulla eitthvað, þá dundu
á spurningarnar og rökin þurftu að
vera í góðu lagi.
Alltaf þegar við höfum farið vestur
sl. 38 ár hafa Hólar alltaf verið sá
staður sem var heimsóttur, sama
hversu stutt dvölin var. Síðastliðið
sumar komum við við en Brandur var
ekki heima. Þegar við komum inn að
Sandá hittum við hann þar sem hann
var að koma frá því að líta eftir æð-
arvarpinu og spjölluðum við hann dá-
góða stund. Ekki má gleyma því að
allir í fjölskyldunni sofa undir dún-
sængum með dúni frá Brandi, og þeg-
ar nýtt barn bættist við sendi Brand-
ur dún í sæng fyrir litla krílið.
Hólar, Stefán afi og Guðrún amma,
Brandur, Rúna og Halli voru fastir
punktar í tilverunni þegar við systk-
inin vorum að alast upp. Pabbi og
mamma voru burtu langdvölum
vegna berklaveiki og þá tóku afi og
amma við, bæði á Þingeyri og í Hól-
um. Bróðir minn var á heimilinu mörg
sumur og miklu lengur en ég sem var
þar aðeins tvö heil sumur, en oftar um
skemmri tíma. Alltaf stafaði sömu
hlýjunni af Brandi þrátt fyrir að
stundum á yngri árum væri ég hálf-
feimin við hann þar sem hann var á
þeim árum mjög fámáll við mig stelp-
una, sem var að sjálfsögðu sjálfskipuð
í innanhússverkin eins og stelpum á
þeim árum var ætlað.
Böndin vestur í Dýrafjörð eru
sterk, en þeim fækkar óðum ættingj-
unum sem þar tengjast. Nær 40 ár
eru síðan lögheimili mitt fluttist það-
an, en samt er alltaf sama notalega til-
finningin sem vaknar þegar horft er
af Hrafnseyrarheiði og yfir fjörðinn.
Okkur ættingjum Brands þótti alla
tíð miður að svo góður maður ætti
enga afkomendur. Því þykir okkur
mjög vænt um það að einn af „sum-
armönnum“ hans varð honum sem
sonur og tók við búinu fyrir nokkrum
árum. Brandur naut vináttu hans,
konu hans og barna sem hann leit á
sem sín barnabörn. Berti minn, Ásta
og börn, við hjónin vottum ykkur okk-
ar innilegustu samúð og vonum að þið
eigið eftir að njóta margra góðra ára í
Hólum. Halli og Rúna, okkar innileg-
ustu samúðarkveðjur.
Megi góður Guð styrkja ykkur og
leiða í sorginni.
Deyr fé,
deyja frændr,
deyr sjalfr et sama.
En orðstírr,
deyr aldrigi,
hveims sér góðan getr.
(Úr Hávamálum.)
Erla og Ágúst.
Þegar ég frétti af því að Brandur í
Hólum væri allur, langt fyrir aldur
fram, hrönnuðust minningarnar upp.
Brandur var afabróðir minn og bjó
alla sína tíð í Hólum í Dýrafirði. Og
það er ekki eins og ég hafi hitt hann á
hverjum degi. Reyndar er allt of langt
síðan ég sjálf fór vestur, þar sem ég
er nú þrátt fyrir allt fædd og eyddi
flestöllum sumrum æskunnar, hjá
ömmu Huldu á Þingeyri. Einmitt
þangað sæki ég minningarnar og þær
eru svo skýrar og ljóslifandi, rétt eins
og ég hafi verið þarna í fyrra.
Ég, stelpuskottið, 12 og 13 ára, var
komin vestur til ömmu Huldu til sum-
ardvalar. Og Brandur og Hólar tog-
uðu sterkt. Þangað varð ég bara að
komast! Þannig að á hverjum degi
þegar Brandur kom með mjólkina inn
á Þingeyri fékk ég að fljóta með og
svo var ég sótt aftur um kvöldmat til
að Brandur þyrfti nú ekki að hafa fyr-
ir mér. Á Hólum var gaman að vera.
Brandur hafði sérstakt lag á því að
lofa okkur krökkunum að hjálpa til
þannig að við hefðum gaman af því,
krakkar reyndar sóttu í að fá að vera
hjá honum í Hólum og hjálpa til í hey-
skapnum og gera annað það sem til
féll fyrir svona stelpuskott úr bænum.
Mér er minnisstætt hversu laginn
hann var að gera við allar vélar, mek-
aníkin hreinlega lék í höndunum á
honum enda var hann oft kallaður á
aðra bæi færi þar eitthvað úrskeiðis,
var snemma kominn með öfluga súg-
þurrkun og flottan, sjálfvirkan hey-
vagn. Þeir voru ófáir heyvagnarnir
sem við krakkarnir mokuðum í blás-
arann inn í hlöðu og stundum fékk ég
að troða, fór inn í hlöðu á meðan blás-
arinn var í gangi og þjappaði svo
meira kæmist fyrir, öll í heyi, rykug
og skítug upp fyrir haus og yfir mig
hamingjusöm. Já, Hólar voru sem
ævintýraland fyrir mér. Þarna smit-
aðist ég sennilega af óbilandi dýra- og
náttúruáhuga sem svo seinna leiddi
mig upp í hesthús og skapaði mér
mitt ævistarf og nú er ég sjálf flutt í
sveit og verður ótrúlega oft hugsað til
þessara ógleymanlegu sumra sem ég
átti í Hólum og með Brandi. Seinna
gaf hann mér dún í sæng barnanna
minna og ég sef undir Hóladúni sjálf,
brúðkaupsgjöf góðri, hvað annað!
Það er gott til þess að vita að Hólar
séu ekki á leið í eyði, eins og kannski
hefði mátt ætla, enda Brandur
ókvæntur og barnlaus. Þar er nú upp-
bygging og Friðbert Kristjánsson,
sem var hægri hönd Brands sem ung-
lingur, stundar þar nú búskap.
Brandur stundaði dúntekju og sá um
veðurathuganir og í hvert skipti sem
ég heyrði upplesna „Hóla í Dýrafirði“
í veðurfréttum kom upp minningin
um Brand.
Elsku Brandur, þinn tími var eng-
an veginn kominn, en ég er viss um að
þú hafir það samt gott þarna uppi og
fylgist með okkur hinum baslast
áfram hérna niðri. Blessuð sé minn-
ing þín.
Hulda Gústafsdóttir.
Þeim fækkar nú ört hinum sjálf-
menntuðu íslensku bændum af gamla
skólanum. Og nú hefur Guðbrandur
Stefánsson í Hólum í Dýrafirði, bróðir
Ragnheiðar tengdamóður minnar,
kvatt okkur. Hann kemur ekki oftar í
kaffi og viðræður um landsins gagn
og nauðsynjar og hið sögulega sam-
hengi í lífinu. Þar fór á braut einn af
þessum merkilegu Vestfirðingum
sem margir munu minnast. Ekki fyrir
opinber störf eða framgöngu í pólitík.
Nei, við minnumst þeirra fyrir það
hve merkilegir þeir voru af sjálfum
sér. Samfélagið hér fyrir vestan er fá-
tækara eftir en áður þegar slíkir
menn kveðja.
Hin hefðbundna skólaganga var
ekki löng. Farskóli í nokkra mánuði
og einn vetur á Núpi. Farskólakerfið
gamla reyndar eitthvert það besta
sem enn hefur verið fundið upp af því
tagi. En Guðbrandur Stefánsson var
að öðru leyti í skóla lífsins og fékk þar
góðar einkunnir.
Brandur í Hólum var einstaklega
hjálpsamur maður, svo sem Vestfirð-
ingum er tamt. Ef hann vissi að eitt-
hvað þurfti að gera, þá gerði hann það
bara. Ekki spurt um laun. Hann mat
ekki manngildið í peningum. Dugn-
aður og ósérhlífni er innbyggt í þetta
fólk. Hann fann til með þeim sem áttu
bágt. Hann var dýravinur, enda er
það eðli slíkra manna.
Gangur véla og annarra verktóla
var honum ljós. Það var ekki annað en
spyrja Brand í Hólum um hina ýmsu
tæknilegu hluti sem vöfðust fyrir
manni. Þá lá allt ljóst fyrir. Og ef eitt-
hvað bilaði þá gerði hann bara við.
Áreynslulaust.
Hann var ekki afskiptasamur hann
Brandur. Þó fór fátt framhjá honum.
Hann fylgdist vel með því sem var að
gerast í kringum hann og í þjóðlífinu
almennt. Hann hafði sínar skoðanir
og var fastur fyrir þegar því var að
skipta, jafnvel dómharður ef svo bar
undir, svo sem ekki er óalgengt í kyn-
stofninum hér vestra. Og húmorinn
var á sínum stað og oft brosað að
græskulausum gamansögum.
Megi Hólabóndinn eiga góða för til
áa sinna og Guðs síns, þess er skapaði
sólina og alla skepnu.
Hallgrímur Sveinsson, Brekku.
Hann Brandur í Hólum er dáinn.
Ég fann hann síðast þar heima undir
síðdegissól nú í september. Grunaði
síst að það yrðu okkar síðustu fundir.
Ég man hann fyrst sem ungan mann í
Hólum. Síðan hafði hann verið einn af
föstum punktum sveitar minnar. Ég
reyndi oftast að heimsækja hann er
leiðin lá þar hjá. Þótt löng og stundum
illfær Hólahlíðin væri á milli bæja
okkar var leiðin alltaf stutt. Systkini
höfðu búið á bæjunum tveimur: Stef-
án, faðir Guðbrands, og Guðmunda
María, amma okkar systkina. Með
þeim var kært og þráðurinn orðinn
meira en aldarlangur.
Brandur varð snemma stoð og
stytta foreldra sinna við búskapinn í
Hólum. Á unglingsárum hans var ný
tækni að hefja innreið sína í sveitina
með vélum og tólum. Hún var sann-
arlega heppin að hitta Brand fyrir því
hann reyndist bæði hafa á henni mik-
inn áhuga og ekki síður hæfni til þess
að beita henni til hagræðis við bú-
störfin. Meðal minna fyrstu minninga
um Brand er einmitt sú að hann kom
á Hólafarmalnum fram að Kirkjubóli
til að slá en Hólamenn fengu slíka vél
fyrr en flestir aðrir í hreppnum: Lág-
vært vélarhljóðið ágerðist er Farmal-
linn lullaði fram Hólahlíðina og brátt
sást vaggandi múgfjöl sláttuvélarinn-
ar upp fyrir Hrygginn, síðan kollur-
inn á Brandi. Með gljáandi vélinni
lagði hann til atlögu við Löngusléttu
eða Hólhúsmó og felldi grasið á ör-
skotsstundu. Heimilisfólkið lofaði
hina nýju tækni er ráðist var til rifj-
unar með hrífum. Sama var uppi á
teningi er plægja þurfti garðana á
bænum; Brandur kominn með Far-
malinn góða og plóginn.
Brandur hafði sérstakt lag á því að
gera sér tæknina undirgefna og beita
henni til sparnaðar á vinnu og erfiði.
Hentum við stundum gaman að því,
nágrannarnir. Sjálfum fannst mér
hann ná hvað lengst á því sviði er
hann með aðstoð parta úr gömlu og
aflögðu reiðhjóli kom hakkavél móður
sinnar fyrir við tengidrif Farmalsins.
Sat hann síðan sjálfur í makindum og
mataði kjötið í hakkavélina sem Far-
mallinn sneri í hægagangi sínum. Veit
ég ekki til þess að kjöt hafi annars
staðar á landinu verið hakkað með
Farmal-dráttarvél.
En áhugi Brands snerist ekki bara
um vélar. Eins og faðir hans varð
hann mikill ræktunarmaður. Þeir eru
líklega ekki margir sem lengur muna
öll holtin er á sinni tíð voru í kringum
Hóla, ber og blásin. Nú eru þau öll
orðin að grónum völlum, ýmist túni
ellegar snotrum beitilöndum. Eigin-
lega er bara Einstakaholtið eftir og
þar hugsa ég að umhverfissjónarmið
bóndans hafi ráðið því að eftir stendur
– eða kannski nafnið? Á Kambinum
við Hólasjóinn sinnti Brandur hvert
vor snotru æðarvarpi sem Hólafólk
kom upp fyrir meira en hálfri öld.
Fyrir fáeinum árum fékk ég að stikla
á eftir Brandi um áliðið varpið og sá
þá hve þar ríkti djúp og gagnkvæm
virðing.
Brandur var eiginlega mikið nátt-
úrubarn með afarglöggt auga fyrir
umhverfi sínu: fuglum, gróðri og
grjóti, og veðri. Hann gerðist opinber
veðurathugunarmaður fyrir liðlega
tveimur áratugum. Þar kom réttur
maður á réttan stað: einstaklega ná-
kvæmur og samviskusamur og frá því
verki, um miðaftanbil, féll hann …
Það var afskaplega gaman að tylla
sér með Brandi við eldhúsborðið í
Hólum og spjalla – um heima og
geima. Þótt frændi hafi fáar nætur
sofið um sína ævi undir annarra
manna þökum virtist hann kunna skil
á flestu enda stálminnugur, glöggur
og fróðleiksfús. Á efri árum óx honum
sem fleirum ættfræði- og söguáhugi
og þar var ekki komið að tómum kofa.
Ég naut þess styrks að geta borið
undir hann ýmislegt um það sem ég
hafði verið að grafast fyrir um úr
heimabyggð okkar – það þótti mér
betra en ekki; svo minnugur og eðl-
isglöggur var hann.
Síðustu ára naut Brandur í skjóli
Friðberts Kristjánssonar og fjöl-
skyldu hans er tekið hafa við búi í
Hólum. Tók þó fullan þátt í öllum
störfum með þeim áfram. Mátti
glöggt á Brandi finna hve honum féll
vel þetta hlutskipti. Við áttum sann-
arlega von á að árin hans yrðu fleiri
og sjálfum fannst mér Brandur enn
vera ungur. En öllu er afmörkuð
stund. Hólahlíðin hefur lengst um
sinn. Sterkur strengur til sveitar
minnar hefur brostið. En eftir stend-
ur björt minning um nágranna og
frænda sem var einstaklega trúr sínu
umhverfi og sínum starfa. Fyrir hana
og fyrir samfylgdina þökkum við
Kirkjubólsfjölskyldan um leið og við
sendum ættingjum hans innilega
samúðarkveðju. Guð blessi minningu
Brands í Hólum.
Bjarni Guðmundsson.
Hann Guðbrandur frændi er látinn
og það svo snöggt og langt um aldur
fram. Brandur var veðurathugunar-
maður Veðurstofunnar og þegar kall-
ið kom var hann í miðjum klíðum að
skrifa niður veðrið af mælunum í
hvíta kassanum. Undirritaður, sem er
bróðursonur hans, átti því láni að
fagna að vera mikið samvistum við
hann allt frá unga aldri. Frá þriggja
ára aldri og fram yfir fermingu var ég
öll sumur í Hólum hjá afa og ömmu og
Brandi og Halla, sem enn var þá í föð-
urhúsum. Fyrstu árin var nú kaupa-
maður ekki réttnefni heldur var ég í
pössun hjá afa og ömmu eins og ald-
urinn gaf tilefni til. Brandur var afar
barngóður og oft fékk ég að fara með
honum um allt túnið, sem mér þótti þá
heill heimur, og jafnvel inn á Eyju
sem svo var kölluð en er nú við enda
flugvallarins Hólar-Airport og að ein-
hverju leyti farin undir hann. Eitt
sinn minnist ég þess að ég fékk að
sitja á bögglaberanum hjá Brandi
þegar hann þurfti inn á Eyju til að
sinna heyi. Ekki tókst betur til en svo
að ég festi annan fótinn í teinunum og
hruflaðist nokkuð og gat ekki stigið í
fótinn, sem þó var óbrotinn, í fáeina
daga. Þá kom hún amma mín, síðari
kona afa, Stefáns Guðmundssonar
skipstjóra og bónda, f. 14.5. 1881, d.
18.9. 1970, til sögunnar en hún hét
Guðrún Ólafía Guðmundsdóttir, f.
26.9. 1897, d. 29.8. 1974, frá Lambadal
í Dýrafirði. Hún sótti nokkrar grænar
blöðkur, sem ég kann ekki að nefna,
niður í áveituskurð niðri á túni og
lagði við sárið sem hafðist vel við og
greri fljótt. Hún amma var mjög
barngóð og augljóst hvaðan Brandur
hafði þann eiginleika. Hún kunni
greinilega ýmislegt fyrir sér í óhefð-
bundnum lækningum og svo ræktaði
hún líka stóran matjurtagarð og oft
var á sumrin ýmislegt grænmeti á
borðum í Hólum þótt ég kynni nú ekki
að meta það í þá daga enda frægur
gikkur og borðaði helst ekkert nema
sykurstappaðar kartöflur, súpur og
hafragraut með súru slátri.
Gott var að vinna með Brandi og
undir hans stjórn og ekki skemmdi nú
fyrir að er ég var um 11 ára aldur fór
hann að leyfa mér að keyra dráttar-
vélarnar og það þótti mér lengst af
skemmtilegasta starfið, að sitja á vél-
unum og slá, snúa eða raka saman
heyi. Þegar við Gústi, Ágúst Ragn-
arsson, nú starfsmaður Sjálfstæðis-
flokksins, vorum saman hjá Brandi í
fjögur sumur pössuðum við vel upp á
að akstrinum væri skipt bróðurlega á
milli okkar. Gústi hafði annars það
virðulega starf að vera mjólkurpóstur
en sá háttur var hafður á að færa fólki
mjólkina á hesti eða síðar í bíl heim á
tröppur í brúsa eða flösku. Vegna
fjarlægðar Þingeyrar frá mjólkurbú-
um og samgönguerfiðleika, drukku
Þingeyringar ógerilsneydda mjólk og
beint frá bóndanum lengst allra á Ís-
landi.
Síðar þegar ég var að koma vestur
á sumrin með börnin mín og stoppa
nokkra daga hjá móður minni á Þing-
eyri var það þeim kappsmál að fá að
fara með Brandi út í Hóla og vera þar
hluta úr degi og kom þá enn í ljós hve
barngóður Brandur var alla tíð.
Brandur var afar fróður um marga
hluti og fylgdist vel með. Þegar ég
kom í Hóla nú síðustu árin eða
hringdi í Brand varð spjallið oft langt
og um hin ýmsu efni. Brandur var
hagur í höndum og smíðaði m.a. fyrir
mig stálbát sem mér fannst þá flott-
asti báturinn á Þingeyri og honum
var mikið siglt á vorin fram og aftur
meðfram fjörunni á Þingeyri og
stundum fullur af loðnu eða bara með
ballest. Brandur gat gert við alla
skapaða hluti enda minnist ég þess að
hann væri kallaður á næstu bæi til að
gera við vélar þegar ég var hjá honum
í sveit.
Eins og fyrr er sagt löðuðust börn
auðveldlega að Brandi og margir
ánægðir kaupamenn voru í Hólum.
Einn þeirra, Friðbert Kristjánsson
frá Þingeyri, tók fyrir nokkrum árum
ásamt konu sinni, Ástu Kristinsdótt-
ur, við búinu í Hólum og rekur nú
fjárbú þar ásamt því að sinna störfum
á Hólar-Airport við að moka völlinn,
taka veðrið o.fl. Mér, sem afkomanda
úr Hólum, þykir gott til þess að vita
að áfram verði búskapur í Hólum. Að
lokum vil ég votta Rúnu systur
Brands, Halla, Friðberti og Ástu og
fjölskyldum þeirra mína dýpstu sam-
úð við fráfall Brands.
Guðmundur Árnason.
Það var burstaklipptur strákaskari
um borð í Esjunni. Við vorum allir á
leið í sveitina. Ég man hvað tilhlökk-
Guðbrandur
Stefánsson