Morgunblaðið - 19.12.2006, Blaðsíða 49

MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 19. DESEMBER 2006 49
menning
Hver var P.L. Travers? Auð-velda svarið við þeirrispurningu er að hún sé höf-
undur Mary Poppins. Í nýlegri ævi-
sögu um Travers kemur hinsvegar
ýmislegt meira forvitnilegt í ljós um
hinn ástralska rithöfund, sem
fékkst bæði við leiklist, skáld-
sögugerð, ljóðasmíð og áróðursgerð
á 96 ára ævi sinni, svo fátt eitt sé
nefnt. Einnig er þar fjallað um
stormasöm samskipti hennar við
Walt Disney sem þó leiddu af sér
eina frægustu Disney-mynd allra
tíma.
Ævisagan nefnist Mary Poppins,
She Wrote og er rituð af Valerie
Lawson.
  
Pamela Lyndon Travers fæddistHelen Lyndon Goff í Maryboro-
ugh í Queensland í Ástralíu árið
1899. Hún fluttist til Englands árið
1924 og markmiðið var sett á skrift-
ir. Breytingin á nafni Travers kom í
kjölfarið en henni þótti mikilvægt
að ekki nafnið kæmi ekki upp um að
hún væri kona. Reyndar er haft eft-
ir Travers að það hafi verið von
hennar að lesendur settu það ekki
fyrir sig hver skrifaði bækur henn-
ar, „karl, kona eða kengúra.“
  
Lawson ferðaðist víða við heim-ildaöflun fyrir ævisöguna.
Ferðalagið, sem tók fjögur ár, hófst
í Nýju Mexíkó þar sem Travers bjó
um skeið. Þá lá leiðin til Wash-
ington, þar sem Travers átti fund
með Roosevelt Bandaríkjaforseta í
síðari heimsstyrjöldinni, en hún
vann um skeið á áróðursskrifstofu
Bandaríkjastjórnar.
  
Fyrsta bókin um Mary Poppinskom út árið 1934 og sló sam-
stundis í gegn. Bækurnar um barn-
fóstruna fljúgandi urðu samtals 11
og komu út á löngu tímabili, sú
fyrsta 1934 og sú síðasta árið 1988.
Tíu árum eftir að fyrstu bæk-
urnar komu út vöktu þær athygli
Walt nokkurs Disney, sem fann eina
bókanna á náttborði dóttur sinnar
og hafði samstundis samband við út-
gefanda bókanna með áform um að
koma barnfóstrunni fljúgandi upp á
hvíta tjaldið.
Travers var þó einkar lítið spennt
fyrir áformum Disney, sem þurfti
að ganga á eftir henni allt til ársins
1960, þegar hún gaf loks leyfi til að
kvikmynda söguna.
Mary Poppins var svo frumsýnd
árið 1964.
  
Nokkuð er fjallað um heldurstormasamt samband þeirra
Travers og Disney í ævisögunni.
Disney var farið að lengja svo mikið
eftir kvikmyndaréttinum að sög-
unum um Mary Poppins að hann
féllst á að gefa Travers leyfi til að
fylgjast með upptökum og segja
sína skoðun á því sem fram fór.
Travers mætti að sögn tvisvar á
tökustað og leist hreint ekki vel á
það sem fram fór, svo illa meira að
segja að Disney treysti sér ekki til
að hitta hana í heimsóknum hennar
og sagðist „ekki þola alla þessa nei-
kvæðni.“
Fram kemur í ævisögunni að Tra-
vers hafi haft allt á hornum sér á
meðan á gerð Mary Poppins stóð,
og henni fannst starfsmenn hjá
Disney fara heldur frjálslega með
sögurnar sínar.
  
Travers samþykkti Julie And-rews í hlutverk barnfóstrunnar
en fannst ekki mikið koma til Dick
Van Dyke, sem fór með hlutverk
sótarans Berts. Andrews hlaut með-
al annars Óskarsverðlaun, Golden
Globe og Bafta-verðlaun fyrir hlut-
verk sitt í myndinni á meðan Van
Dyke hefur nokkrum sinnum síðan
verið sæmdur þeim vafasama heiðri
að þykja eiga versta breska hreim-
inn í kvikmyndasögunni.
Þrátt fyrir allt mætti Travers á
frumsýningu myndarinnar og sagði
við Disney að hún væri „svosem
ágæt“.
  
Það þarf vart að taka það fram að
bækur Travers hófu að seljast sem
aldrei fyrr í kjölfar myndarinnar og
fyrstu sex sögurnar eru enn prent-
aðar víða um heim.
P.L. Travers lést árið 1996, 96
ára að aldri.
Mary Poppins og baráttan við Disney
Úr Mary Poppins „Julie Andrews hlaut meðal annars Óskarsverðlaun fyrir hlutverk sitt í myndinni á meðan Dick
Van Dyke hefur [...] verið sæmdur þeim vafasama heiðri að þykja eiga versta breska hreiminn í kvikmyndasögunni.“
AF LISTUM
Birta Björnsdóttir
»Reyndar er haft eftirTravers að það hafi
verið von hennar að les-
endur settu það ekki
fyrir sig hver skrifaði
bækur hennar, „karl,
kona eða kengúra.“
birta@mbl.is
gæti tengst jafnri hrynjandi þegar
hljómar eru brotnir, en mörg lag-
anna byggja á brotnum hljómum.
Endurtekningin leikur einnig mik-
ilvægt hlutverk; sama hljómnum er
oft haldið í marga takta svo að maður
tekur andköf þegar breyting verður,
hversu smávægileg sem hún kann að
vera. Þrátt fyrir það eru flest lögin
innan við fjórar mínútur og í raun
mjög þægileg áheyrnar, hvorki þung
né langdregin.
Galdurinn býr í því að lögin eru
einhvernveginn stærri en maður
sjálfur, hugurinn víkkar út í hið
óendanlega þegar maður lygnir aug-
unum aftur og hljómsveit Skúla sér
um að skreyta tómarúmið með alls-
kyns hljóðum. Skúli sjálfur er bassa-
leikari að nafninu til en á Seríu leikur
hann á gítar, bassa, dobro, orgel og
slide-gítar og nýtur fulltingis fjölda
flytjenda sem syngja, spila á strengi,
klarínettur, og allskyns annað dót.
Upptakan er eins og í þoku, hljóm-
urinn er hvorki neitt gríðarlega
nærri manni né í fjarska, heldur er
SKÚLI Sverrisson hefur alið mann-
inn í New York síðastliðin ár en
heiðrað Íslendinga með spila-
mennsku sinni á
tónleikum Til-
raunaeldhússins
og Blonde Red-
head svo dæmi séu
tekin. Nafn hans er
oftar en ekki tengt jaðardjasssen-
unni og það er líkast til þess vegna
sem Sería er merkt sem „jazz“ í
Gracenote gagnagrunninum á Net-
inu. Sá sem hefur hins vegar hlustað
á Seríu veit að platan á lítið skylt við
þá stefnu.
Sería er einhver óvenjulegasta
plata sem undirritaður hefur heyrt á
þessu ári. Það er ekki vegna þess að
hún er svo skrítin eða tormelt, heldur
vegna þess að mér dettur hreinlega
ekkert í hug sem líkist þessari músík
í fljótu bragði, og þó er tónlistin ekki
beinlínis framandleg. Barokktónlist
skýtur upp í hugann án þess að ég
geti beinlínis fært rök fyrir því; það
hann dulúðugur og hlýr. Ef ég á velja
eitthvað úr, þá þykja mér „Binding
Garden,“ „Summer Star Water“ og
„Nineteen Centuries“ einna best, en
platan er mjög jöfn að gæðum út í
gegn. Ólöf Arnalds syngur í þrem
laganna og gerir það ótrúlega vel,
maður spyr sig hvers vegna hún hafi
ekki verið meira áberandi sem söng-
kona hingað til, en mér skilst að hún
vinni að eigin plötu um þessar mund-
ir.
Ég veit að þessi dómur er upp-
fullur af skrítnum lýsingarorðum
sem virka kannski ekki alveg á tón-
list, en hvernig lýsir maður plötu sem
sækir að öllum skynfærunum og
hljómar í raun og veru eins og mynd-
list? Það er kannski ekki barokk-
tónlist sem sækir á mig eftir allt sam-
an, heldur dulúðin sem býr í myndlist
Caravaggios. Hér, eins og þar, gerist
eitthvað magnað á skilunum milli
ljóss og skugga sem er erfitt að orða
en stórfenglegt að upplifa.
Sótt að skynfærunum
TÓNLIST
Geisladiskur
Öll lög eru eftir Skúla Sverrisson, hann
nýtur aðstoðar Amedeo Pace í „Seríu.“
Textar eru eftir Ólöfu Arnalds, nema text-
inn við „One Night of Swords“ sem er eft-
ir Laurie Anderson og byggður á Borges.
Flytjendur eru Skúli Sverrisson, Hilmar
Jensson, Jóhann Jóhannsson, Hildur
Guðnadóttir, Ólöf Arnalds, Anthony Burr,
Amedeo Pace, Eyvind Kang, Laurie And-
erson, Peter Scherer og Ted Reichman.
Skúli Sverrisson og Anthony Burr tóku
upp, en Gunnar Tynes tók upp „Seríu“ og
„Sungið ég gæti“ og Orri Jónsson tók up
„Vaktir þú.“ Anthony Burr hljóðblandaði
og Doug Henderson hljómjafnaði. karls-
sonwilker inc. hannaði umslag. 12 tónar
gefa út. 13 lög, 55:32.
Skúli Sverrisson – Sería

Atli Bollason
MYNDDISKUR Bubba Morthens,
06.06.06, fór yfir 5.000 eintaka
markið í síðustu viku og er nú orð-
inn langsöluhæsti tónlistarmynd-
diskur sem komið hefur út á Ís-
landi. Samkvæmt fréttatilkynningu
sem barst frá Senu segir að ef fram
haldi sem horfi, sé ekki ólíklegt að
Bubbi rjúfi 10.000 eintaka múrinn.
Samhliða mynddiska-útgáfunni
kom út geislaplata sem inniheldur
sömu tónleika en örlítið annað
lagaval. Ekki er árangurinn af
verri endanum þar, því sú plata
nálgast 5.000 eintaka sölu sem
kemur henni í hóp rúmlega 30
platna Bubba í gegnum tíðina sem
hafa náð þeim
árangri. Enginn
íslenskur tónlist-
amaður hefur
náð þessum ár-
angri.
Á Þorláks-
messu verður
Bubbi með sína
árlegu tónleika á
NASA og verða
þeir sendir beint
út á Bylgjunni. Annan í jólum eru
svo aftur tónleikar með Bubba á
NASA. Allar nánari upplýsingar er
að finna á www.nasa.is og
www.prime.is.
Bubbi slær Íslandsmet
Bubbi
Morthens
Nóatúni 4 · Sími 520 3000
www.sminor.is
Ryksugur frá Siemens í 100 ár
Afmælisryksugan
Ryksuga VS 08G2422
Mjög öflug: 2400 W.
Jólaverð: 26.900 kr. stgr.
Ryksuga VS 01E1800
Létt og lipur. 1800 W.
Jólaverð: 8.900 kr. stgr.
A
T
A
R
N
A
/
S
T
ÍN
A
M
.
/
F
ÍT