Morgunblaðið - 19.12.2006, Blaðsíða 17
MORGUNBLAÐIÐ ÞRIÐJUDAGUR 19. DESEMBER 2006 17
ÞÆTTIRNIR eru hlýir og
skemmtilegir eins og Ásgeir sjálf-
ur. Og áhugaverðir, af því að frá
miklu er að segja. Bókin er nær
450 bls., sem er mikið afrek af svo
gömlum manni, en Ásgeir lauk
skriftunum nú í júlímánuði, nær 84
ára. Umbrot bókarinnar er smekk-
legt. Hana prýðir fjöldi mynda úr
einkasafni Ásgeirs, sumar af fjöl-
skyldunni, sumar sögulegar og
sumar bráðskemmtilegar eins og af
Ásgeiri við trollspilið á Júpíter
sumarið 1941, ungum og spengileg-
um. Í upphafskafla bókarinnar
fjallar Ásgeir um uppruna sinn,
foreldra og æskuár. Móðurfor-
eldrar hans, Helga Bjarnadóttir og
Guðmundur Viborg, áttu fjögur
börn og höfðu í hyggju að reisa sér
hús á Ísafirði, en úr því gat ekki
orðið á harðindaárunum undir lok
19. aldar. Þau voru á öndverðum
meiði hvernig við skyldi brugðist.
Helga vildi til Kanada, fór þangað
og vegnaði vel, en Guðmundur sat
eftir heima. Þetta eru merkileg ör-
lög og merkileg saga. Föðurafi Ás-
geirs var séra Magnús Andrésson á
Gilsbakka af Langholtsætt. Ásgeiri
þykir vænt um minningu afa síns
og hefur ástæðu til. Séra Magnús
var alþingismaður og bar mikið
traust, hann aflaði sér þekkingar í
læknisfræði og þóttu lyf hans duga
vel, en aldrei vildi hann þiggja
greiðslu fyrir læknisverk sín. Það
var náið með þeim feðgum Pétri og
séra Magnúsi. Ásgeir lýsir heimili
foreldra sinna á Hólavelli af alúð
og þeim sem þar voru nálægir. Hér
eins og víðar skýtur Ásgeir inn
smásögum og athugasemdum, sem
gera frásögnina lifandi og dýpka
skilning lesandans á atvikum eða
persónum, sem um er fjallað. Ás-
geir hefur frá mörgu að segja.
Hann fer ungur í sveit upp í Borg-
arfjörð og lendir þar í ýmsum æv-
intýrum. Hann lærir að þekkja
fuglana og hina margbrotnu nátt-
úru Borgarfjarðar, undur Arn-
arvatnsheiðar og er með föður sín-
um í sumarbústað hans við Þverá.
Hann kynnist eftirminnilegum per-
sónum og allt verður honum að
söguefni. Og að því kemur, að hann
er sendur til séra Erlends Þórð-
arsonar í Odda til undirbúnings
fyrir inntökupróf í Menntaskólann.
Hann fór norður á síld og var há-
seti hjá Tryggva Ófeigssyni á
togaranum Júpíter. Stefán Hörður
Grímsson skáld var með honum
síðasta síldarsumarið. Það var síld-
arleysisárið 1946 og hafði sú
reynsla djúp áhrif á Ásgeir eða
eins og hann segir: „Það var auð-
vitað erfitt fyrir marga þessara
manna, sem bjuggu við ómegð, að
koma heim með svo létta pyngju.
Svo var óvíst um atvinnu eftir ver-
tíðarlokin.“ Honum fannst sú stað-
reynd viðsjárverð, að síldveiðarnar
voru þyngstar á metunum varðandi
öflun gjaldeyris. Flest eggin voru
borin í sömu körfunni. Hann varð
síðar baráttumaður fyrir stóriðnaði
og stóriðju og kom þar við sögu.
Samband Ásgeirs við föður sinn
hefur verið mjög náið. Pétur Magn-
ússon var meðal þeirra, sem mest-
an svip settu á íslenskt þjóðlíf á
fjórða áratugnum og fram undir
miðja öldina, er hann lést fyrir ald-
ur fram. Ævisaga hans hefur ekki
verið skráð. Úr því bætir Ásgeir
með minningarþáttum sínum, sem
um leið eru holl upprifjun á þeim
átökum, oft hörðu, sem hér urðu á
fimmta áratugnum.
Pétur Magnússon og Ólafur
Thors voru mjög nánir og sóttu ráð
hvor til annars. Það kemur víða
fram. Ásgeir lýsir því skemmtilega,
þegar þeir hittust fyrsta sinni um
fermingaraldur, og fer á kostum,
þegar hann lýsir forystuhæfileikum
Ólafs. Pétur varð alþingismaður
1930, varaformaður Sjálfstæð-
isflokksins 1937 og ráðherra í ný-
sköpunarstjórninni 1944 til 1947, en
var ófáanlegur til að setjast í sam-
steypustjórn Stefáns Jóhanns Stef-
ánssonar, sem þá tók við. Hann gat
ekki hugsað sér að setjast í rík-
isstjórn með öðrum en Ólafi Thors,
enda hafði hann efasemdir um ár-
angurinn af því stjórnarsamstarfi.
Óhjákvæmilegt var að leiðrétta
gengi krónunnar, en verslunarfrelsi
og afnám hafta væri forsenda um-
bóta. Pétur var ásamt Bjarna
Benediktssyni helsti ráðunautur
Ólafs Thors um lögfræðilegan og
pólitískan undirbúning þess, að lýð-
veldi skyldi endurreist á Þingvöll-
um 17. júní 1944, en Sjálfstæð-
isflokkurinn hafði alla forystu um
þau mál. Það er í því ljósi eftirtekt-
arvert, að þessir þrír nánu sam-
starfsmenn gátu ekki komið sér
saman um, hver yrði fyrsti forseti
lýðveldisins. Pétur kaus Svein
Björnsson, Ólafur Jón Sigurðsson
og Bjarni skilaði auðu. Ásgeir birt-
ir minnisblað til föður síns frá
Sveini Björnssyni frá því í sept-
ember 1946, sem lagt skyldi fram í
ríkisráði. Þar fjallar Sveinn um
vald forsetans og samskipti forseta
við ríkisstjórn og Alþingi. Hann
slær því föstu að með stjórn-
arskránni frá 1944 sé vald forseta
gert nokkru minna en konungs áð-
ur. Og bætir við: „Af þessu leiðir
að líkur fyrir því að forseti lýðveld-
isins geti haft áhrif á ákvarðanir
Alþingis eru enn minni en áður var
um konung, þótt áður væri þetta
mjög takmörkum bundið.“ Hér er
ekki rúm til að rekja efni minn-
isblaðsins frekar, en Ásgeir vekur
athygli á, að Sveinn virðist nú gera
minni kröfur um vald forsetanum
til handa en hann hafði áður gert
og segir, að „þessi afstaða Sveins
hefur haft raunhæft og reyndar
sögulegt gildi, sem sést á því að
Vigdís Finnbogadóttir virðist styðj-
ast við kenningar Sveins Björns-
sonar er hún hafnaði áskorunum
um að staðfesta ekki lögin um Evr-
ópska efnahagssvæðið (EES)“. Af
allt öðrum toga var sú ákvörðun
Ólafs Ragnars Grímssonar að neita
að staðfesta fjölmiðlalögin vorið
2004. Hér er ekki vettvangur til að
rekja þá sögu. En ég fullyrði, að
Íslendingar munu aldrei þola, að
það fordæmi, sem þá var gefið,
verði að venju. Ásgeir leiðir líkur
að því, að etv. sé enginn áratugur
Íslandssögunnar atburðarríkari en
sá fimmti á 20. öld. Hæst ber
stofnun lýðveldis, en hann nefnir
líka uppbyggingu og nýskipan at-
vinnuhátta, almannatryggingar o.fl.
og að síðustu fjallar hann um nauð-
syn þess að gera ráðstafanir til að
vernda frelsi og sjálfstæði þjóð-
arinnar. Hann rekur aðdragandann
að hernámi Breta í maí 1940 fram
á mitt ár 1941, þegar varnarsamn-
ingur var gerður við Bandaríkin,
og síðan áfram að stofnun Atlants-
hafsbandalagins og atburðunum við
alþingishúsið 30. mars 1949. Þessa
atburði setur hann í alþjóðlegt
samhengi og er þessi kafli bók-
arinnar hverjum manni holl lesning
og áminning. Sérstaklega áhrifa-
mikil er lýsing hans á atburðunum
við Alþingishúsið og aðdraganda
þeirra. Loft var lævi blandið og
ógn Sovétríkjanna vofði yfir frjáls-
um þjóðum í Evrópu. Í svo stuttri
umsögn eru engin tök á að gera
minningarþáttum Ásgeirs Péturs-
sonar þau skil, sem verðug væru.
Frá barnæsku var hann handgeng-
inn öllum helstu leiðtogum Sjálf-
stæðisflokksins og náinn samstarfs-
maður og vinur Bjarna
Benediktssonar og Geirs Hall-
grímssonar og mætti nefna fleiri til
sögunnar eins og Eyjólf Konráð
Jónsson og Pétur Ottesen. Af þess-
um sökum víkur frásögn hans að
mörgum helstu deilu- og umbóta-
málum á síðustu öld og varpar ljósi
á persónuleika þeirra, sem þar
koma við sögu.
En minningarþættirnir eru líka
þroskasaga Ásgeirs sjálfs sem
stjórnmálamanns, embættismanns
og fjölskyldumanns. Atvikin hög-
uðu því svo, að hann haslaði sér
völl í Vesturlandskjördæmi, þangað
sem hann sótti uppruna sinn, og
stóð við þá ákvörðun, þótt á hann
væri sótt að færa sig til Reykjavík-
ur. Þegar hann lítur til baka ber
frásögnin þess vott, að hann var
gæfumaður í sínu lífi.
Hlýir og skemmtilegir eins og Ásgeir sjálfur
Ásgeir Pétursson
BÆKUR
Minningaþættir
Eftir Ásgeir Pétursson,
Almenna bókafélagið, 2006, 448 bls.
Haustlitir
Halldór Blöndal
Laugavegur 182 • 4. hæð • 105 Rvk
Fax 533 4811 • midborg@midborg.is
Sími 533 4800
Björn Þorri hdl., lögg. fast.sali, Karl Georg hrl., lögg. fast.sali,
Þorlákur Ómar lögg. fastsali.
Björn Þorri
hdl., lögg. fast.sali
Brandur Gunnarss.
sölumaður
Karl Georg
hrl., lögg. fast.sali
Bergþóra
skrifstofustjóri
Perla
ritari
Þórunn
ritari
Þorlákur Ómar
lögg. fast.sali, sölustjóri
Guðbjarni
hdl., lögg. fast.sali
Magnús
sölumaður
Víkurhvarf
2.862 fm 2ja hæða heil húseign við Víkurhvarf í Kópavogi auk millilofts. Gert er
ráð fyrir að á 1. hæðinni verði verslunar- og þjónusturými og á annarri hæðinni
verður skrifstofu- og lagerrými. Húsið, sem stendur í halla, er með aðkomu að
framan á 1. hæðinni en aðkomu að aftan á 2. hæðinni. Húsið er steinsteypt og
verður klætt að utan með álklæðningu. 8038.
Víkurhvarf
7.273,7 fm heil húseign við Víkurhvarf í Kópavogi, „Hvarfahverfi“, bygging ætl-
uð fyrir þjónustu og verslun. Húsið er glæsilegt, teiknað af Kristni Ragnarssyni
arkitekt. Traustur byggingaraðili (ÁF-hús). Glæsilegt útsýni og mikið auglýsinga-
gildi er úr húsinu. Hverfið er í mikilli uppbyggingu. Lóð er 10.500 fm. Nánari
upplýsingar á skrifstofu Miðborgar.
Hverfisgata
701 fm atvinnuhúsnæði á jarð-
hæð með sérinngangi og inn-
keyrsluhurðum. Aðkoma er
bæði inn af bílastæði bakvið
húsið og um sameiginlegan
inngang frá Hverfisgötu. Hús-
næðið getur nýst í einu lagi eða
í hlutum. Milliveggir eru léttir
og auðvelt að fjarlægja.
Laugavegur
621,5 fm verslunarhæð sem
skiptist í 361,9 fm verslunar-
húsnæði og 259,6 fm lagerhús-
næði í kjallara. Um er að ræða
hornrými á jarðhæð með miklu
auglýsingagildi og framtíðar-
möguleika. 7169.
Laugavegur
276,2 fm hús á þremur hæðum
við Laugaveg. Eignin skiptist í
tvö verslunarpláss, iðnaðar-
pláss og tvær íbúðir. Eign sem
býður upp á mikla möguleika.
Nánari upplýsingar á skrifstofu
Miðborgar. 7004.
Álfabakki – Mjódd
Glæsilegt 373,6 fm versl-
unarrými í Mjóddinni í
Reykjavík. Húsnæðið sk.
í 145,5 fm lagerrými í
kjallara og 228,1 fm
verslunarrými. Á efri hæð
er verslunarrými og
skrifstofurými. Seljandi
mun gera leigusamn. við
kaupanda. Nán. uppl. á
skrifstofu Miðborgar.
7836.
Atvinnuhúsnæði - Við seljum atvinnuhúsnæði
Vegna mikillar sölu á atvinnuhúsnæði vantar allar stærðir og gerðir eigna á söluskrá okkar. Sérstaklega höfum við
kaupendur að öllum stærðum og gerðum atvinnuhúsnæðis í traustri leigu. Staðgreiðsla í boði.