Morgunblaðið - 04.04.2007, Blaðsíða 17

MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 4. APRÍL 2007 17
Eftir Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
HÆSTIRÉTTUR Bandaríkjanna
hefur úrskurðað með fimm atkvæð-
um gegn fjórum að umhverfisstofn-
un Bandaríkjanna, EPA, hafi fulla
heimild til þess að hamla gegn losun
koldíoxíðs og annarra gróðurhúsa-
lofttegunda og beri í reynd skylda til
þess. Rétturinn segir í dómi sínum á
mánudag að útblástur bifreiða falli
undir loftmengun og því undir stofn-
unina, sem á m.a. að framfylgja lög-
um um hreint loft.
EPA verði að sanna að lofttegund-
irnar valdi ekki skaða, ella hljóti
stofnunin að beita sér fyrir því að
dregið verði úr losun. Einn af dóm-
urunum níu, John Stevens, sagði er
hann rökstuddi álit meirihlutans að
EPA hefði ekki dregið í efa að sam-
band væri milli hlýnandi loftslags og
losunar koldíoxíðs. Stofnunin gæti
sloppið við að hefja aðgerðir gegn
losun en þá yrði hún að geta „slegið
því föstu að gróðurhúsalofttegundir
eigi ekki þátt í loftslagsbreytingum“
eða færa fram gildar ástæður fyrir
því að hún geti ekki eða vilji ekki
komast að því hvort svo sé.
Málið sem dómurinn fjallaði um
var höfðað af hálfu 12 sambandsríkja
og 13 baráttuhópa sem vilja að
stjórnvöld setji reglur gegn út-
blæstri frá bílum. Ljóst þykir nú að
niðurstaðan verði til þess að höfðuð
verði ný mál til að þvinga stjórnvöld í
Washington til að breyta um stefnu
og setja skorður við losun umræddra
lofttegunda. Bílar dæla út í loftið um
20% af umræddum lofttegundum en
orkuver alls um 40% og því ljóst að
þau munu einnig verða að taka fast á
sínum málum.
Niðurstaða hæstaréttar þykir
vera áfall fyrir ríkisstjórn George W.
Bush Bandaríkjaforseta sem hefur
þótt treg til að draga úr útblæstri
þótt í reynd hafi áunnist mikið í land-
inu síðustu árin. Segir forsetinn að
róttækar aðgerðir myndu koma of
hart niður á efnahag landsmanna og
auk þess sé þýðingarlaust að fylgja
ákvæðum Kýótó-bókunarinar gegn
losun gróðurhúsalofttegunda nema
Kína og Indland taki þátt í þeim.
Bush er andvígur þvingunum og seg-
ist vilja beita fyrirtæki fortölum til
að draga úr losun.
„Þetta eru núna landslög“
Bush sagði í gær að hann liti lofts-
lagsbreytingar mjög alvarlegum
augum og einnig úrskurð hæstarétt-
ar. „Þetta eru núna landslög,“ sagði
Bush. Hann bætti hins vegar við að
ef leysa ætti vandann vegna gróður-
húsaáhrifanna krefðist það nýrrar
og dýrrar tækni, þess vegna mætti
ekki gera neitt sem gæti valdið efna-
hagssamdrætti.
EPA hefur talið að aukið hlutfall
koldíoxíðs í loftinu beri ekki að skil-
greina sem mengun og þess vegna
beri stofnuninni ekki að beita sér
gegn losuninni. Margir vísindamenn
telja hins vegar að aukið hlutfall kol-
díoxíðs í andrúmsloftinu eigi þátt í
hlýnun loftslags á jörðinni. Hæsti-
réttur telur að yfirmenn EPA, sem
að sjálfsögðu heyra undir stjórn
Bush, túlki valdsvið sitt allt of þröngt
og hafi ekki fært fram „rökstuddar
ástæður“ fyrir aðgerðaleysinu gagn-
vart bílaframleiðendum.
Fimm dómarar studdu niðurstöð-
una en fjórir voru á móti, þ.á m. for-
seti réttarins, John Roberts. And-
staða fjórmenninganna byggist að
mestu á því að þeir telja málið ekki
eiga að heyra undir dómstóla heldur
þingið, með því að taka málið fyrir
séu dómstólar að blanda sér með
ótilhlýðilegum hætti í verk löggjaf-
arvaldsins.
Dómurinn þykir einn sá mikilvæg-
asti sem kveðinn hefur verið upp í
umhverfismálum á seinni árum og sá
fyrsti sem hæstiréttur í Bandaríkj-
unum kveður upp í máli tengdu deil-
unum um hlýnun loftslags á jörðinni.
Þjarmað að Bush í loftslagsmálum
Hæstiréttur Bandaríkjamanna kveður upp dóm og segir umhverfisyfirvöld verða að berjast gegn
losun gróðurhúsalofttegunda nema þau sanni að þær valdi ekki hlýnun andrúmsloftsins
AP
Mengun Bandaríkin eru mesta iðnveldi heims og eiga sök á um 22% af þeim gróðurhúsalofttegundum sem stafa af
mannavöldum. Um 20% af útblæstrinum eru frá bílum en 40% frá orkuverum sem brenna jarðefnaeldsneyti.
Í HNOTSKURN
»Bandaríkjamenn eiga söká útblæstri um 22% allra
gróðurhúsalofttegunda af
mannavöldum, sem er mun
hærra hlutfall en gerist í Evr-
ópulöndunum.
»Stuðningur fer vaxandi íBandaríkjunum við að-
gerðir gegn losun gróð-
urhúsalofttegunda. En tals-
menn bílaverksmiðja og
orkuvera eru andvígir harka-
legum aðgerðum, telja þær
geta valdið efnahagskreppu.
Gizo á Salomonseyjum. AFP. | Björg-
unarmenn hafa ekki enn komist til
afskekktra eyja á Salómonseyjum á
Kyrrahafi og því ekki fyllilega ljóst
hve mikið tjón varð vegna flóðbylgj-
unnar á sunnudagskvöld. Ljóst er
samt að minnst 28 manns létu lífið og
5.400 misstu heimili sín. Nokkuð hef-
ur borist af hjálpargögnum til nauð-
staddra í sumum héruðum en emb-
ættismenn þar sögðu brýnt að fá
drykkjarvatn, mat, teppi og tjöld
handa þeim sem komust af.
Vegna þess hve langt er á milli
eyjanna er tímafrekt að koma nauð-
synlegum gögnum á vettvang og er
talið að taka muni nokkra daga að ná
til allra. Fulltrúar stjórnvalda í Ástr-
alíu sögðu í gær að send yrði flugvél
til hamfarasvæðanna með hjálpar-
gögn og munu Ástralar verja sem
svarar rösklega hundrað milljónum
króna til aðstoðarinnar.
Um hálf milljón manna býr í eyrík-
inu. Embættismenn segjast óttast að
tala látinna muni hækka til muna en
fullyrt er að flóðbylgjan hafi jafnað
13 þorp á vesturströndum eyjanna
við jörðu og margra sé saknað.
„Næstum því öll húsin eyðilögðust,“
sagði Mick Spinks, talsmaður lög-
reglunnar.
Upptök skjálftans voru um 40 km
frá borginni Gizo í vestanverðum
eyjaklasanum, fjöldi fólks þar sefur
nú utandyra á hæðum utan við borg-
ina af ótta við fleiri flóðbylgjur og
jarðskjálfta. Allmargir eftirskjálftar
hafa orðið en enginn mjög skæður.
Að sögn Rauða krossins misstu um
2.000 manns í Gizo heimili sín en þar
búa alls um 20.000 manns. Hús í
borginni eru flest reist á stólpum og
urðu mörg fyrir skemmdum í skjálft-
anum en flóðbylgjan olli auk þess
geysilegum usla og sundraði mörg-
um verslunarhúsum og opinberum
byggingum á láglendi.
Bylgjan var allt að fimm metra há.
Hún myndaðist við jarðskjálfta á
hafsbotni og mældist hann átta stig á
Richterkvarða.
Skortir enn
hjálpargögn
FRÖNSK TVG-járnbrautarlest setti í gær nýtt met er
hún náði 574,8 kílómetra hraða á klukkustund, myndin
var tekin er hún sló metið á sérhannaðri braut austan
við París. TVG-lest átti líka gamla metið sem var 515,3
km á klst. og var sett árið 1990. Talið er að atburðurinn
muni bæta samkeppnisstöðu franskra lestaverksmiðja.
AP
Lestin brunar hraðar, hraðar …