Morgunblaðið - 19.06.2007, Blaðsíða 30

30 ÞRIÐJUDAGUR 19. JÚNÍ 2007 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Í MORGUNBLAÐINU 24.
nóvember 2002 birtist skopmynd
Sigmunds af Valgerði Sverr-
isdóttur, þáverandi við-
skiptaráðherra, og Finni Ingólfs-
syni, þá nýhættum
seðlabankastjóra, með eftirfar-
andi texta:
Mundu svo að opna skápinn
þegar þú kemur heim í SÍS-kotið
Finnur litli, og senda mér fyrstu
afborgunina fyrir draslið.
Væntanlega hefur Finnur litli
sent Valgerði allar afborg-
anirnar.
Af fréttamyndum Ríkissjón-
varpsins að dæma síðastliðinn
föstudag er Valgerður nú líka
komin heim í SÍS-kotið og ætlar
ásamt Finni og fleiri góðum og
gegnum samvinnumönnum að
fara að senda hluta af banka-
gróða S-hópsins til handvalins
hóps fyrrverandi tryggjenda
Samvinnutrygginga g.t.
Það er svo aftur spurning hve-
nær Valgerður Sverrisdóttir
flutti í SÍS-kotið.
Sigurður G. Guðjónsson
S-hópurinn kaupir
í Búnaðarbanka
á 11,9 milljarða
Höfundur er hæstarétt-
arlögmaður.
ÞORSKUR er ein mikilvægasta
fisktegundin í Norður-Atlantshafi
og sú tegund sem maðurinn hefur
hvað harðast gengið fram í að
nýta. Fyrir daga vélvæðingar var
talið að fiskistofnar
væru óþrjótandi en
mjög fljótlega eftir að
vélvæðing hófst við
upphaf 20. aldar fóru
menn að gera sér
grein fyrir því að
hægt væri að fækka
fiskunum í sjónum
sem og jafnvel að
hafa áhrif á þróun
þeirra.
Veiðar hafa ávallt
verið stærðarháðar,
menn hafa einfaldlega
lagt sig fremur eftir
stórum fiski en smáum. Gerð veið-
arfæra hefur tekið mið af því en
einnig hefur reynslan kennt sjó-
mönnum hvar stór fiskur heldur
sig. Ef erfðir hafa áhrif á vaxt-
arhraða, en sýnt hefur verið fram
á það, og hraðvaxta fiskar eru
veiddir úr stofni umfram hæg-
vaxta þá getur það til lengri tíma
litið leitt til þess að meðallengd í
stofni minnki. Sama má segja um
kynþroskaaldur, sem einnig er
undir áhrifum erfðaþátta. Eftir
því sem þorskur stækkar, því
fleiri hrogn framleiðir hann og
betri. Rannsóknir hafa sýnt að
fyrstu got hrygna eru mun verri
að gæðum en hjá eldri og stærri
hrygnum. Ef aftur á móti veiði-
álag er það mikið að fáir þorskar
nái þeirri stærð sem
gefur góða hrygningu
þá munu þeir þorskar
sem snemma verða
kynþroska skilja eftir
sig fleiri afkvæmi en
þeir sem síðar verða
kynþroska. Á und-
anförnum árum hafa
birst greinar í vís-
indaritum þar sem
menn telja sig sjá
ótvíræð merki þess að
veiðar hafi virkað sem
þróunarfræðilegur
kraftur á fiskistofna.
Af lesendabréfum Jónasar
Bjarnasonar efnaverkfræðings um
þróunarfræðilegar breytingar má
helst ætla að hið alþjóðlega vís-
indasamfélag sé sammála um að
veiðar hafi stuðlað að „úrkynjun“
helstu þorskstofna og þá sér-
staklega við Kanada. Hinsvegar er
það bæði gömul saga og ný að
ástæða hrunsins við Kanada var
ofveiði við óhagstæð umhverf-
isskilyrði. Það sem helst er talið
standa í vegi fyrir því að þorsk-
stofnarnir þar nái fyrri stærð er
fyrst og fremst léleg nýliðun sök-
um lítils hrygningarstofns, að enn
eru stundaðar veiðar og afrán
stórra selastofna. Þá hafa þróun-
arfræðilegar breytingar af völdum
veiða einnig verið nefndar þó svo
að rökin fyrir því séu fremur veik
(sjá neðar).
Á undanförnum árum hafa birst
margar greinar um svokölluð lík-
indasvörunarföll (e. probabilistic
reaction norms) fyrir kynþroska
og byggja þær á tölfræðilegri
nálgun sem þróuð var af þeim
Mikko Heino og Ulf Dieckman. Í
stuttu máli lýsa þessi líkindasvör-
unarföll líkunum á því hvort fiskur
verði kynþroska við gefinn aldur
og stærð. Breytingar í þessum
svörunarföllum eru svo túlkaðar
sem þróunarfræðileg áhrif veiða.
Þessari aðferð var beitt á þorska-
gögn frá Kanada og fengust nið-
urstöðurnar birtar í hinu virta vís-
indariti Nature (Olsen o.fél. 2004).
Niðurstöðunar voru nokkuð slá-
andi þar sem svo virtist sem að
hægt hefði verið að sjá hrunið fyr-
ir en einnig var hægt að merkja
nokkurn bata eftir að veiðibann
var sett á.
Nýlega birtist í Marine Ecology
Progress Series (Vol 335 bls 271-
277) nokkuð hörð gagnrýni á nálg-
un þeirra Heino og Dieckman og
bent á að ýmsar þær fullyrðingar
sem studdar hafi verið með breyt-
ingum í svörunarföllum séu ekki
þróunarfræðilegar heldur megi út-
skýra þær með breytingum í
fæðuframboði og umhverfisskil-
yrðum. Sérstaklega er fjallað um
Nature-greinina sem áður var
minnst á og bent á að vegna hins
stutta tíma sem leið frá því að
greina mátti áhrif friðunar á svör-
unarföllin gætu þau ekki verið að
lýsa breytingum vegna erfða.
Því er ljóst að ekki er auðvelt
að greina þróunarfræðileg áhrif
veiða og mörg ljón standa þar í
vegi. Umhverfisþættir geta villt
mönnum sýn þar sem áhrif þeirra
eru yfirleitt meiri á vöxt og kyn-
þroska en erfða. Síðast en ekki
síst er nauðsynlegt að hafa í huga
gæði þeirra gagna sem liggja fyrir
en í langflestum tilfellum var þeim
ekki safnað með það fyrir augum
að greina þróunarfræðileg áhrif
veiða á nytjastofna.
Um þessar mundir er verið að
rannsaka að frumkvæði Hafrann-
sóknastofnunarinnar hvort hin
stífa sókn undanfarinna áratuga
hafi valdið þróunarfræðilegum
breytingum í íslenska þorskstofn-
inum. Verið er að athuga áhrif
veiða á vöxt með mjög umfangs-
miklum mælingum á kvörnum og
skoða breytingar í erfðasamsetn-
ingu útfrá DNA af kvörnum
nokkra áratugi aftur í tímann. Að
lokum má svo nefna að á Hafrann-
sóknastofnuninni starfar dokt-
orsnemi sem er að reikna lík-
indasvörunarföll fyrir íslenska
þorskinn í nánu samstarfi við þá
Heino og Deickman. Niðurstaðna
úr þessum rannsóknum er að
vænta á allra næstu árum og fyrr
en þær liggja fyrir er rétt að fara
varlega í fullyrðingar um þróun-
arfræðileg áhrif veiða á nytja-
stofna hér við land.
Langtímaáhrif veiða á
vöxt og kynþroska þorsks
Guðmundur Þórðarson skrifar
um fiskstofnrannsóknir » Þróunarfræðilegáhrif veiða á vöxt og
kynþroska nytjafiska
hafa verið í umræðunni
að undanförnu og hér er
fjallað um þau í víðu
samhengi.
Guðmundur Þórðarson
Höfundur er fiskifræðingur.
Á SÍÐUSTU dög-
um hafa ítrekað kom-
ið fram í fjölmiðlum
rangar upplýsingar
um þátttöku ríkisins í
fjármögnun Háskól-
ans í Reykjavík. Það
er skiljanlegt að fjöl-
miðlar birti þessar
upplýsingar með
þessum hætti, þar
sem þær eru byggðar
beint á villandi fram-
setningu í skýrslu
Ríkisendurskoðunar
um kostnað, skil-
virkni og gæði háskólakennslu. Í
skýrslunni er árið 2005 tekið sér-
staklega fyrir, án þess að tekið
sé tillit til þess að 1. júlí það ár
sameinuðust Háskólinn í Reykja-
vík (HR) og Tækniháskóli Ís-
lands (THÍ). Fyrri hluta þess árs
var THÍ að fullu fjármagnaður
og rekinn af ríkinu, og hafði
sáralitlar eigin tekjur. Ríkisend-
urskoðun virðist hins vegar hafa
lagt saman rekstrartekjur THÍ
og rekstrartekjur HR fyrir allt
árið með þeim afleiðingum að
ríkisframlag til HR er sýnt mun
hærra en það er í raun. Þetta er
afar villandi framsetning og gerir
töflur 2.1-2.3 í skýrslunni í raun
alrangar hvað varðar rík-
isframlag til HR.
Meðfylgjandi mynd sýnir tölur
úr ársreikningi HR frá árunum
1999-2006 og svo áætlun 2007.
Þar má sjá að ríkið stendur undir
47-60% tekna HR, að undanskildu
árinu 1999, sem var óvenjulegt
því það var fyrsta heila rekstr-
arár háskólans. Árið 2005 stóð
ríkið undir 56% af rekstr-
artekjum skólans, 29% komu frá
skólagjöldum, og 15% voru aðrar
tekjur. Ríkisframlag til HR það
ár var því mun lægra en til rík-
isháskólanna sem skoðaðir eru í
skýrslu Ríkisendurskoðunar
(framlag til þeirra var 66%-76%).
Áætlun Háskólans í Reykjavík
fyrir árið 2007 gerir ráð fyrir að
57% tekna skólans komi frá rík-
inu, 27% gegnum skólagjöld og
aðrar tekjur verði 16%.
Fjármögnun Há-
skólans í Reykjavík
Jóhann
Hjartarson
»Ríkisframlag til HRþað ár var því mun
lægra en til ríkisháskól-
anna.
Höfundar eru framkvæmdastjóri
fjármála og rekstrar og fjármálastjóri
Háskólans í Reykjavík.
Runólfur Birgir
Leifsson
Tekjur Háskólans í Reykjavík frá ríkissjóði í hlutfalli af heildartekjum
0,00%
10,00%
20,00%
30,00%
40,00%
50,00%
60,00%
70,00%
80,00%
90,00%
100,00%
1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005* 2006 2007**
*Sameinaður skóli HR og THÍ frá 1. júlí 2005
**Tölur fyrir árið 2007 skv. rekstraráætlun
Runólfur Birgir Leifsson og Jó-
hann Hjartarson segja að upp-
lýsingar um þátttöku ríkisins í
fjármögnun Háskólans í
Reykjavík séu ekki réttar
Ármúla 1, sími 588 2030 – fax 588 2033
Ægir Breiðfjörð, löggiltur fasteignasali
SKIPTU VIÐ FAGMENN - ÞAÐ BORGAR SIG
Mjög rúmgóð tveggja herbergja íbúð 71 fm á annarri hæð í litlu fjölbýlishúsi í botn-
langagötu. Íbúðin er mjög vel umgengin og húsið nýlega viðgert að utan. Einstaklega
rólegt umhverfi. Verð 19,0 millj. Bjalla merkt Sigfús og Margrét.
ÁLAGRANDI 10
OPIÐ HÚS Í DAG MILLI KL. 19 OG 21
Sigurður Óskarsson lögg. fasteignasali
Sími 585 9999 - Þjónustusími um helgar 664 6999
TIL SÖLU!
SUMARBÚSTAÐALAND Í GRIMSNESI (ca. 1 ha.)
Hestur lóð 28
Grímsnes- og Grafningshreppur
• Vorum að fá til sölu áhugaverða eignarlóð í Grímsnesi.
• Um er ræða 9.988 fm sumarbústaðaland.
• Golfvöllur Kiðjabergs í göngufæri.
• Ekki nema ca. 80.km frá Reykjavík.
Tekið verður við tilboðum á skrifstofu Eignavals
(s: 585-9999) til þriðjudagsins 26/6 kl.17.00.