Morgunblaðið - 28.10.2007, Blaðsíða 20

20 SUNNUDAGUR 28. OKTÓBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Í HNOTSKURN
»Eistland hefur í aldanna rásyfirleitt lotið erlendum yf-
irráðum.
»Árið 1940 var Eistland inn-limað í Sovétríkin og var
hluti af þeim til loka kalda stríðs-
ins.
»Árið 1991 lýstu Íslendingaryfir stuðningi við sjálfstæði
Eystrasaltsríkjanna, þar á meðal
Eista. Síðar sama ár við-
urkenndu Sovétmenn sjálfstæði
þeirra.
»Eistar gengu skömmu eftirað þeir fengu sjálfstæði í
Sameinuðu þjóðirnar og 2004
gengu þeir í Atlantshafs-
bandalagið og Evrópusam-
bandið.
Erlent | Eistar voru fljótir að byggja upp innviði í Eistlandi eftir að landið fékk sjálfstæði Knattspyrna | Bojan
Krkic nefnist nýtt undrabarn í fótbolta og hann iðkar list sína hjá Barcelona Alþjóðamál | Leiðin til bjargar Búrma
er ekki fólgin í að steypa herforingjastjórninni Föst í fréttaneti | Samskipti kynþáttanna eru ofarlega á baugi víða um heim
Eftir Toomas Hendrik Ilves
M
argir Evrópubúar
fórna höndum í ör-
væntingu þegar
minnst er á hnatt-
væðingu, svo miklar
virðast áskoranir samkeppninnar.
En Evrópubúar hafa engu að síður
forskot í alþjóðlegri samkeppni
samtímans og það megum við þakka
Jean Monnet og Jacques Delors,
sem komu á einu markaðssvæði áð-
ur en orðið hnattvæðing komst í
tísku. Það er opin samkeppni á Evr-
ópumarkaði, sem gerir Evrópubú-
um kleift að keppa alþjóðlega.
Dirfsku er þörf
En þetta dugar ekki eitt og sér.
Meiri dirfsku er þörf í stefnumótun.
Árið 1991 var land mitt, Eistland,
að koma undan 50 ára einangrun í
valdatíð Sovétríkjanna. Ég örvænti
yfir því hversu langan tíma það
mundi taka að smíða þá innviði, sem
eistnesk fyrirtæki þyrftu til að geta
keppt á alþjóðamarkaði. Sem betur
fer var um þær mundir að hefjast
ný bylting í upplýsingatækni og
með því að kjósa að byggja á henni
gátu Eistar brátt tryggt að þeir
sætu við sama borð og aðrir.
Með fjárfestingum jafnt einka-
aðila sem opinberra náði Eistland
að komast það langt í uppbyggingu
upplýsingatækni að vera yfir með-
altali Evrópusambandsins um miðj-
an tíunda áratuginn. Árið 2000 hafði
Eistland náð svo langt í að þróa
upplýsingatækni bæði í opinberri
þjónustu og á sviðum eins og banka-
þjónustu að aðeins fá ríki í Evrópu
stóðu Eistum á sporði.
Önnur ríki ekki tilbúin
Þetta litla land, sem áður var þró-
unarheft af völdum Sovétsins,
komst yfir hindranir, sem virtust
óyfirstíganlegar. En ég óttast að
annars staðar í Evrópusambandinu
séu menn ekki tilbúnir að stíga þau
skref, sem þarf til að ná árangri
Eista. Ef tækist að auka skilvirkni
stjórnvalda, draga úr pappírsflóðinu
og útrýma freistingum spillingar
með hugmyndaríkri tölvuvæðingu
mætti minnka og affita opinbera
geirann.
Það sama á við um einkageirann.
Til dæmis hafa um 98% allra banka-
viðskipta í Eistlandi verið á Netinu
síðan í lok tíunda áratugarins. Um
leið og fjölda bankastarfsmanna var
sagt upp varð Eistland samkeppn-
ishæfara vegna áherslunnar á upp-
lýsingatækni og aukin framleiðni
var aflvaki samfellds skeiðs hraðs
hagvaxtar, sem var 11% árið 2006.
En þessi árangur í Eistlandi
verður ekki til frambúðar án ný-
sköpunar. Eistar geta ekki lengur
treyst á það að lág laun tryggi sam-
keppnishæfni og þurfa því að búa til
nýja tækni. Eistar fundu upp
Skype, símkerfið á Netinu, en al-
mennt er það svo að Eistland og
Evrópa öll eru að dragast aftur úr
bæði í nýsköpun og hreinum vís-
indum.
Þeir hæfustu og greindustu
laðast til Bandaríkjanna
Þess í stað er nýsköpunin mest í
Bandaríkjunum og háskólar og
rannsóknarstofur þar laða til sín þá
hæfustu og greindustu í Evrópu,
Indlandi og Kína. Um leið líða Evr-
ópubúar fyrir óbeit sína á innflytj-
endum, vaxandi fælni barna sinna
gagnvart stærðfræði, vísindum og
verkfræði og þá staðreynd að Evr-
ópusambandið er að lokast fyrir
innri samkeppni í þjónustu, þeim
geira hagkerfis heimsins þar sem
samkeppni er mest.
Skortur á samkeppni í Evrópu-
sambandi getur einnig haft sitt að
segja í öryggismálum. Orka er svo
mikilvæg í lífi okkar að það er skilj-
anlegt að mörg Evrópusambands-
ríki vilji vernda fyrirtæki sín fyrir
samkeppni og séu því mótfallin
frelsi á orkumarkaði. Staðreyndin
er hins vegar sú að Rússar, sem eru
helsta uppspretta orku í Evrópu,
nota orku sína sem verkfæri í utan-
ríkismálum. Það er rétt að halda því
til haga að í maí árið 2006 sagði Vík-
tor Tsjernómyrdín, sendiherra
Rússa í Úkraínu, að Rússland væri
tilbúið að lækka verðið á gasi ef
úkraínsk stjórnvöld hættu að halla
sér til vesturs.
Eiga aðrir að deila og
drottna yfir Evrópu?
Ef við ætlum að koma í veg fyrir
að hægt verði deila og drottna yfir
Evrópu með þeim hætti að Evr-
ópuríki keppist um að gera sem
besta orkusamninga þarf að koma á
sameiginlegri orkustefnu þar sem
settur verði yfirmaður orkumála
með sömu öflugu samningastöðuna
og sá hefur sem nú fer með við-
skiptamál hjá ESB. Meira að segja
Þýskaland er lítið þegar það þarf að
semja upp á eigin spýtur við Gazp-
rom. En eigi Evrópa að geta þróað
sameiginlega orkustefnu, sambæri-
lega við hina sameiginlegu við-
skiptastefnu, verður að koma því á
sem er algjört skilyrði fyrir því að
halda þeirri stefnu fram út á við og
það er afnám hafta inn á við.
Þetta skilyrði snertir ekki bara
orkuna. Í Evrópu eru áhyggjur út
af skorti á verkfræðingum, en lítið
er gert til að efla menntun í vís-
indum. Þess í stað er gripið til
verndarstefnu þegar skilningur
vaknar á því að komið er í óefni í al-
þjóðlegri samkeppni. En það er
uppskrift að frekari hnignun í sam-
keppnishæfni Evrópu og henni
verðum við að hafna fyrr heldur en
síðar.
Samkeppnisstaða Evrópu
Reuters
Samkeppnishæfni Evrópusambandið er öflug eining, en Toomas Hendrik Ilves er þeirrar hyggju að það þurfi að
auka áherslu á vísindi og afnema höft til eigi það að tryggja sér forskot í alþjóðlegri samkeppni.
ERLENT»
Eistum tókst á skömmum tíma að verða samkeppnishæfir í samfélagi þjóðanna  Ef Evrópa
lokar að sér þegar samkeppnin harðnar er voðinn vís  Efla þarf vísindi og afnema höft
VIKUSPEGILL»
Höfundur er forseti Eistlands.
©Project Syndicate/Europe’s World
Auður Jónsdóttir og Þórarinn Leifsson
audur@jonsdottir.com og totil@totil.com
S
ergei Xavier Martín
Martínez er sakhæfur
og ber ábyrgð á gerðum
sínum að mati sálfræð-
ings hans. Hann átti
erfiða æsku, enga móður, drykk-
felldan föður og ömmu með tak-
markaðan félagslegan þroska,
sagði Þórarinn og drakk í sig El-
pais.es af tölvuskjánum. Á barns-
aldri dreif amman hann til sál-
fræðings. Hann var bæði
athyglissjúkur og með athygl-
isbrest.
Hvernig byrjaði þetta mál aft-
ur? dæsti Auður ofan í tölvuna
sína.
Ólukkufuglinn Sergei Xavier
sparkaði í sextán ára stelpu frá
Ekvador þegar hann steig inn í
neðanjarðarlest í Barcelona með
farsíma á öxlinni, útskýrði Þór-
arinn. Atvikið náðist á örygg-
ismyndavél og hann var fljótlega
handtekinn. Þá kvaðst hann hafa
verið drukkinn og slapp eftir yf-
irheyrslu. Allt varð vitlaust í fjöl-
miðlum og myndskeiðið úr lestinni
barst snarlega um heiminn. Blaða-
menn eltu Sergei og vini hans á
milli bara þangað til ný ákæra var
gefin út í beinni og hann manaði
lögguna að koma með eldvörpu til
að ná sér. Á meðan lét fórn-
arlambið móðan mása í viðtali við
kólumbíska útvarpsstöð – sem fór
líka á netið. Loks var honum
sleppt í annað skipti á skilorði án
tryggingar. Myndbandið er nefni-
lega hljóðlaust og eina vitnið arg-
entínskur unglingur sem var
staddur í landinu án dvalarleyfis.
Algjör sápa, andvarpaði Auður.
Einbeittur samsinnti Þórarinn
því og sagði málið hafa hleypt
miklu lífi í umræðuna um kyn-
þáttahatur og innflytjendur á
Spáni. Á sama tíma hafi BBC.co-
.uk fjallað um ólgu í suðurríkjum
Bandaríkjanna þar sem henging-
arlykkjur fundust í trjám á skóla-
lóðum – nokkuð sem fæli í sér
djúpa táknræna merkingu því
blökkumenn voru hengdir fram á
miðja síðustu öld í Bandaríkj-
unum. Því hafi sérfræðingum orðið
tíðrætt um meinta spennu milli
kynþátta og greint hana sem af-
leiðingu af alþjóðavæðingunni.
Þjóðríkin væru að veikjast og kyn-
þættir að rísa upp hver gegn öðr-
um.
Ja, hérna! Reyndar rámar mig í
viðtal við sérfræðing sem spáði
hinu gagnstæða: Að þjóðríkin
myndu styrkjast en trúarbrögð og
kynþáttaátök falla í skuggann af
hagsmunum þeirra sem slíkra,
sagði Auður en þagnaði því Þór-
arinn iðaði af frásagnarþörf og
greip orðið: Til að fá endanlega
nóg af rasistaruglinu má glugga í
grein á Guardian.co.uk þess efnis
að DNA-vísindamaðurinn James
Watson hafi neyðst til að segja af
sér eftir að hafa sagt eitthvað í
þeim dúr að hann væri svartsýnn
á horfurnar í Afríku því félagsleg
stjórnmál byggðust á því að gáfna-
far þeldökkra sé sambærilegt
gáfnafari þeirra þelljósu – en ein-
hver próf bendi til annars.
Orð hans bera vott um að hann
sé sjálfur treggáfaður, hvæsti
Auður.
Þeir eru fleiri en James sem
hugsa ekki málin til enda, sagði
Þórarinn. Endurútgáfan á Tíu
litlum negrastrákum á Íslandi er
eins og spark í dökk börn sem þar
» Á Elpais.es er líka fróðleg grein um að vís-indamenn hafi uppgötvað bjartsýnissvæðið í
heilanum. Svo virðist sem mannskepnan sé eina
dýrið fært um að líta björtum augum til framtíðar.
FÖST Í FRÉTTANETI»
Að sparka í barn