Morgunblaðið - 28.10.2007, Blaðsíða 24

|sunnudagur|28. 10. 2007| mbl.is
Á
stríðstímum eru óháðir
fjölmiðlar sem láta ráða-
menn svara fyrir gjörðir
sínar bráðnauðsyn-
legir.“ Þetta segir
bandaríska fjölmiðlakonan Amy Go-
odman, en hún hefur í rúman áratug
stýrt óháða fréttaþættinum Democ-
racy Now!. Þátturinn er sendur út
daglega í útvarpi og sjónvarpi á yfir
500 stöðvum í Bandaríkjunum. Good-
man segir að í þættinum sé leitast við
að kynna sjónarmið sem sjaldnast fá
pláss í fjölmiðlum stórfyrirtækjanna,
eins og Goodman kallar stóru fjöl-
miðlana í Bandaríkjunum. Vinsældir
Democracy Now! hafa farið vaxandi
en hlustendum þáttarins fjölgaði ört í
kjölfar árásanna á Tvíburaturnana
11. september 2001.
Goodman er afar gagnrýnin á um-
fjöllun stóru fjölmiðlanna í Banda-
ríkjunum um innlend sem erlend
málefni. Hún nefnir að þrátt fyrir þá
byltingu sem orðið hafi á möguleikum
til fjölmiðlunar með nýrri stafrænni
tækni ríki stöðnun hjá stóru fjölmiðl-
unum. Sú mynd sem þeir dragi upp af
heiminum sé röng og fréttaflutningur
þeirra einkennist af villandi upplýs-
ingum, hálfsannleik og lygum.
„Við þurfum á annars konar fjöl-
miðlum að halda, miðlum sem vaka
yfir valdinu en eru ekki seldir undir
það. Fjölmiðlar eiga að vera fjórða
valdið en ekki hluti af ríkisvaldinu,“
segir Goodman.
Sannfæringunni fórnað
Hún segir að fjölmiðlar stórfyrir-
tækjanna, sem hafi mesta útbreiðslu í
Bandaríkjunum, séu í raun eins kon-
ar „gjallarhorn ráðamanna“. „Þeir
berja stríðstrumburnar,“ segir hún.
„Tökum sem dæmi blaðamenn sem
flytja fréttir úr Hvíta húsinu. Það eru
allt of mörg dæmi þess að þeir fórni
sannfæringu sinni og sannleiksleit í
skiptum fyrir átta sekúndna mynd-
skeið af forsetanum sem þeir vita að
fréttastjórinn þeirra verður ánægður
að fá,“ segir hún.
– En telur hún að á fjölmiðli sem
rekinn er í gróðaskyni sé ekki mögu-
legt að flytja vandaðar og gagnrýnar
fréttir?
„Jú, ég tel að það sé mögulegt. En
það hefur bara ekki verið gert í
Bandaríkjunum. Það kemur fyrir að
fjölmiðlar stórfyrirækjanna fletta of-
an af stórum málum, en það er sjald-
gæft og í raun eru það ekki slíkar af-
hjúpanir sem mestu skipta þegar öllu
er á botninn hvolft. Það sem skiptir
máli er að sömu trumburnar eru
barðar dag frá degi í fjölmiðlum stór-
fyrirtækjanna. Á bandarísku sjón-
varpsstöðvunum er líka alltaf leitað
til sömu álitsgjafanna til þess að tjá
sig um þau mál sem efst eru á baugi.
Þetta er þröngur hópur sem lítið veit
en hefur verið fenginn til þess að út-
skýra heiminn fyrir okkur!“ segir
Goodman.
„Við þurfum öðruvísi fjölmiðla þar
sem raddir grasrótarinnar fá að heyr-
ast,“ bætir hún við.
Goodman segir raunina þá að lang-
flestir Bandaríkjamenn séu and-
snúnir stríðsrekstri. „Þeir Banda-
ríkjamenn sem eru á móti
stríðsrekstri eru ekki einhver lítill
minnihluti. Þeir eru heldur ekki hinn
þögli meirihluti, heldur meirihluti
sem þaggað er niður í. Fjölmiðlar
stórfyrirtækjanna hafa þaggað niður
í honum. Þessari þróun verður að
snúa við,“ segir hún.
Aukin samþjöppun áhyggjuefni
– En hver er staða fjölmiðla í
Bandaríkjunum? Goodman hefur
nokkrar áhyggjur af henni, einkum
vegna samþjöppunar sem orðið hefur
á eignarhaldi bandarískra fjölmiðla.
Innan við tíu fyrirtæki reka ráðandi
fjölmiðla í Bandaríkjunum nú og hef-
ur þeim fækkað umtalsvert á síðustu
áratugum.
„Við búum á tímum mikillar sam-
þjöppunar á eignarhaldi fjölmiðla.
Þetta er alvarlegt vandamál. Við er-
um með mörg hundruð stöðvar en að-
eins örfáir fjölmiðlarisar eiga þær all-
ar,“ segir Goodman. Þeir sjái heiminn
út frá svipuðu sjónarhorni og það sé
óviðunandi að meiri fjölbreytni rúm-
ist ekki í miðlunum. „Því rásir ljós-
vakans eru dýrmæt þjóðareign,“ seg-
ir Goodman.
Hún segir að nú liggi fyrir útvarps-
ráði Bandaríkjanna (The Federal
Communications Commission) tillaga
um að slaka á reglugerð um eign-
arhald á bandarískum fjölmiðlum
sem nú er í gildi. Verði hugmyndirnar
að veruleika þýðir það að „sama fjöl-
miðlastórfyrirtækið getur átt dag-
blað, útvarpsstöð og sjónvarpsstöð í
sama bænum. Þetta er ekki við-
unandi, við þurfum að tryggja að fjöl-
breytt viðhorf fái að njóta sín“.
– En hvaðan fær bandarískur al-
menningur upplýsingar. Er það eink-
um í gegnum stóru fjölmiðlana, óháðu
miðlana eða staðbundna fjölmiðla?
„Það er mjög algengt að stað-
bundnu miðlarnir séu í eigu sama
fólks og á fjölmiðla sem hafa út-
breiðslu á landsvísu,“ segir Goodman.
Hún segir að almenningur leiti þó í sí-
auknum mæli eftir upplýsingum hjá
óháðum fjölmiðlum og telur Íraks-
stríðið eiga þar hlut að máli.
„Ég tel að sú staðreynd að Bush
forseti fann engin gereyðingarvopn í
Írak hafi ekki bara afhjúpað hann
sjálfan, heldur líka fjölmiðlana. Það
var nefnilega ekki bara Bush sem gaf
í skyn að [Írakar] ættu gereyðing-
arvopn heldur var hamrað á því í fjöl-
miðlum líka. Þegar vopnin fundust
ekki má segja að stóru fjölmiðlarnir
hafi verið afhjúpaðir og þess vegna
held ég að æ fleiri kjósi að leita upp-
lýsinga annars staðar.“ Til marks um
aukinn áhuga á óháðum miðlum
bendir Goodman á að vinsældir
Democracy Now! vaxi sífellt. Þætt-
inum sé nú útvarpað og sjónvarpað á
yfir 500 stöðvum í Bandaríkjunum og
fleiri bætist stöðugt við. „Tvær til
þrjár nýjar stöðvar bætast við í hverj-
um mánuði, bæði útvarps- og sjón-
varpsstöðvar,“ segir Goodman
– En hverjir fylgjast með Demo-
cracy Now!?
„Ég held að það sé ekki hægt að
benda á eina ákveðna manngerð,“
svarar Goodman, sem segir milljónir
manna horfa eða hlusta á þáttinn.
„Þetta er fólk sem spannar allt póli-
tíska litrófið og kemur alls staðar að
úr heiminum,“ bætir hún við. Good-
man segir að fréttamenn Democracy
Now! leggi áherslu á að leyfa röddum
almennings að heyrast, fremur en að
einbeita sér að álitsgjöfum. „Við
leggjum áherslu á að margar raddir
fái að heyrast og þannig tel ég að við
löðum að okkur fjölbreyttan hóp
hlustenda, áhorfenda og lesenda.“
– Undanfarin misseri hefur tölu-
vert verið fjallað um málefni Írans í
bandarískum fjölmiðlum. Hvað finnst
þér um þá umfjöllun? „Hún hefur
verið afar brotakennd og við fáum
bara eitt sjónarhorn,“ segir Good-
man. Þetta sé vegna þess að stóru
fjölmiðlarnir endurspegli einkum
sjónarmið innan Demókrata- og
Repúblikanaflokksins, sem oft séu
keimlík. „Dæmi um þetta er aðdrag-
andi innrásarinnar í Írak en þá gengu
demókratar í lið með repúblikönum
og afleiðingin var stríð,“ segir Good-
man.
Hún segir að um þessar mundir
virðist innrás Bandaríkjanna í Íran
yfirvofandi. „Ég velti því fyrir mér
hvar þeir stjórnmálamenn og forseta-
frambjóðendur halda sig, sem eru
mótfallnir slíkri innrás,“ segir hún og
ítrekar að ekki sé nóg að slíkar raddir
heyrist á stangli. „Það er hinn daglegi
fréttaflutningur, sem máli skiptir, því
hann myndar eins konar ramma um
umræðuna,“ segir hún.
Auk þess að stýra Democracy
Now! skrifar Goodman vikulegan
dálk sem birst hefur í dagblöðum
vestanhafs. Þá hefur hún, ásamt
bróður sínum David, sem einnig er
blaðamaður, skrifað tvær bækur á
undanförnum árum. Sú nýrri kom út í
fyrra, en hún nefnist Static: Govern-
ment Liars, Media Cheerleaders, and
the People who fight back. En telur
Goodman bókar- og dálkaskrif mik-
ilvæga viðbót við fjölmiðlastarfið?
„Já. Maður gæti haldið að með því
að vera í útvarpi, sjónvarpi og dag-
blöðum sé hægt að ná athygli næst-
um allra, en svo er ekki. Með því að
skrifa bók sem er til sölu í bókabúð-
um og til útláns á bókasöfnum næst
til alveg nýs hóps af fólki. Það fréttir
þá af tilvist Democracy Now! og fleiri
hlustendur og áhorfendur bætast í
hópinn.“
Áhugi fyrir erlendum fréttum
Á Democracy Now! er lögð mikil
áhersla á erlendar fréttir en um þess-
ar mundir eru margir vestrænir fjöl-
miðlar að leggja niður stöður frétta-
ritara í útlöndum og áhersla á
innlendar fréttir virðist stöðugt fara
vaxandi.
Telur Goodman að bandarískur al-
menningur hafi almennt áhuga á er-
lendum fréttum?
„Ég held að fólk hafi mikinn áhuga
á þeim, en framboðið er hins vegar
ekki mikið. Og það er erfitt fyrir fólk
að fá áhuga á því sem því hefur ekki
verið sagt frá. Bandaríkin eru land
innflytjenda, fólk hefur flust hingað
alls staðar að úr heiminum. Gjörðir
Bandaríkjanna hafa áhrif um allan
heim og við verðum að sýna að við
höfum upp á fleira að bjóða en byssu-
hlaupið. Bandarískum fjölmiðlum ber
skylda gagnvart landsmönnum til
þess að sýna hvaða áhrif aðgerðir
Bandaríkjanna hafa haft á umheim-
inn. Eins og fjölmiðlarnir starfa í dag
á fólk ekki þess kost að fá upplýs-
ingar um allt sem á sér stað. Það er
starf okkar fjölmiðlafólks að upplýsa
fólk um það,“ segir Amy Goodman að
lokum en hún flytur fyrirlestur á af-
mælismálþingi BÍ á Hótel Holti 3.
nóvember.
„Fjölmiðlar stór-
fyrirtækjanna
berja stríðs-
trumburnar“
Hún er ófeimin við að gagnrýna stjórnvöld og
stóru fjölmiðlana í Bandaríkjunum sem hún segir
hygla ráðandi öflum. Elva Björk Sverrisdóttir
ræddi við bandarísku fréttakonuna Amy Good-
man um fréttaþátt hennar Democracy Now!, sem
nýtur vaxandi vinsælda vestanhafs. Goodman
heimsækir Ísland um næstu helgi og tekur þátt í
afmælismálþingi Blaðamannafélagsins.
Í HNOTSKURN
» Þátturinn DemocracyNow! er eingöngu fjár-
magnaður með framlögum frá
hlustendum, áhorfendum og
sjóðum. Hvorki er tekið við
fjárframlögum frá fyrirtækja-
samsteypum né opinberum
styrkjum.
» Þátturinn er sendur út fráNew York í tvær klukku-
stundir í senn, fimm sinnum í
viku.
»Hann næst á yfir 500 út-varps- og sjónvarps-
stöðvum en er að auki sendur
út á Netinu og í hlaðvarpi.
Gert er sérstakt fréttayfirlit á
spænsku.
AMY Goodman er enginn nýgræðingur í fjölmiðlum. Hún er fimmtug að
aldri og hóf feril sinn sem útvarpskona árið 1985 á óháða almannaútvarp-
inu Pacifica í New York. Þar sá hún um kvöldfréttir stöðvarinnar í 10 ár.
Goodman hefur farið víða um heim vegna starfa sinna sem fréttamaður.
Árin 1990 og 1991 fór hún til Austur-Tímor til þess að fjalla um hernám
Indónesa og lenti í lífshættu þegar hún varð vitni að fjöldamorði indónes-
ískra hermanna á óbreyttum borgurum á Austur-Tímor.
Goodman kveðst hafa haft áhuga á fjölmiðlum allt frá barnsaldri. „Ég
tók alltaf þátt í að skrifa í skólablöðin. Þegar ég var í menntaskóla gengu
skrifin út á að veita skólastjóranum aðhald en svo vatt þetta upp á sig,“
segir hún.
„Ég hef alltaf litið á fjölmiðla sem vettvang þar sem fólk getur talað sam-
an. Fjölmiðlar eru eins og stórt eldhúsborð sem við sitjum umhverfis og
ræðum það sem mikilvægast er, líkt og spurningar um stríð og frið, líf og
dauða. Ég lít á blaðamennsku sem leið til þess að fletta ofan af vanda-
málum og ljá þeim rödd sem vilja vinna að því bæta heiminn.“
Goodman hefur allan sinn starfsaldur unnið hjá óháðum fjölmiðlum. „Ég
var heppin að finna við upphaf starfsferils míns það sem flestir eyða ævinni
í að leita að en það er að starfa sjálfstætt,“ segir hún.
Best að geta unnið sjálfstætt
daglegtlíf
Í bílskúr í Vesturbæ Reykjavík-
ur var hljómsveitin Ný dönsk á
æfingum fyrir stórtónleika í
vikunni. »30
ný dönsk tvítug
Benedikt Árnason var einn helsti
leiktjóri Íslendinga og hefur átt
viðburðaríkt líf, sem markast
hefur af andstæðum. » 26
lífslhlaup
elva@mbl.is