Morgunblaðið - 22.12.2007, Blaðsíða 20

20 SATURDAY 22. DECEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
MENNING
SINFÓNÍUHLJÓMSVEIT Ís-
lands, Schola cantorum og einsöngv-
ararnir Gunnar Guðbjörnsson og
Bjarni Thor Kristinsson fá frábæra
dóma á tónlistarvefnum Classics
Today fyrir nýja plötu með Eddu I
eftir Jón Leifs. Stjórnandi flutnings-
ins er Hermann Baümer.
Gagnrýnandinn, David Hurwitz,
segir í upphafi að biðin eftir að verk-
ið kæmi út hafi verið löng, en útkom-
an hafi verið biðarinnar virði. Hann
rekur sögu verksins og greinir frá
því að Jón hafi látist áður en hann
náði að ljúka þriðja og síðasta hluta
Eddunnar og hafi heldur aldrei
heyrt verkið flutt.
Hurwitz talar um Jón sem
…„flóttamann frá Þýskalandi í
seinni heimsstyrjöldinni,“ sem hafi
„snúið aftur til lands sem var illa í
stakk búið til að flytja tónlist af
þessari stærðargráðu…“ Það er því
ekki full ljóst í dómnum að Jón hafi
verið íslenskt tónskáld.
Hurwitz telur að ef ekki væri fyrir
erfitt tungumálið, íslenskuna, gæti
Eddan vel öðlast vinsældir annars
staðar. Hann segir verkið muni
koma þeim þægilega á óvart sem
þekki aðra tónlist Jóns, og litrík
raddsetning Jóns þoli vel hlustun í
75 mínútur. Í lokin segir hann:
„Stórkostlegur víðóma hljómburður
gerir þessa útgáfu að stórviðburði.
Ekki láta hana fram hjá ykkur fara.“
Jón Leifs
gleður
Sinfóníuhljómsveit Íslands
Í KVÖLD kl. 20 verða haldnir
jólatónleikar í Fríkirkjunni í
Reykjavík.
Þar verða flutt verk eftir
Händel, Bach, Caccini,
Brahms, Reger, Vivaldi og
Humperdinck.
Verkin flytja Arnbjörg
María Danielsen sópran og
Guðbjörg Sandholt mezzosópr-
an, Hrönn Þráinsdóttir á pí-
anó, Guðný Þóra Guðmunds-
dóttir á fiðlu og víólu og Melkorka Ólafsdóttir á
flautu.
Aðgangseyrir er 1.500 krónur en 1.000 krónur
fyrir nemendur og eldri borgara. Miðasala fer
fram í kirkjunni.
Tónlist
Jólatónleikar
í Fríkirkjunni
Arnbjörg María
Danielsen
OLGA Bergmann og Val-
gerður Guðlaugsdóttir verða
með leiðsögn um sýningu sína í
Nýlistasafninu í dag kl. 15.
Titill sýningarinnar er
Stofnun um almannaheill, In-
stitution for the Common Good
upp á ensku.
„Hvar fær einstaklingurinn
alla þá umönnun á sál og lík-
ama sem hugsast getur? Hjá
hinu opinbera, nánar tiltekið,
Stofnun um almannaheill,“ segir m.a. á vef Ný-
listasafnsins um sýninguna. Hinar ýmsu stofnanir
hafi löngum verið almenningi uppspretta hvers-
kyns ánægju. Stofnun um almannaheill sjái um
sína og leitin að lífshamingjunni sé á enda.
Myndlist
Olga og Valgerður
með leiðsögn
Olga
Bergmann
ÚTGÁFUTÓNLEIKAR
hljómplötu með verkum Svein-
björns Sveinbjörnssonar, höf-
undar þjóðsöngs Íslands, verða
haldnir í Ráðhúsinu í Reykja-
vík í dag kl. 17.
Diskurinn er gefinn út af
Naxos plötuútgáfunni og dreift
víða um heim. Flytjendur eru
þau Sigurgeir Agnarsson selló-
leikari, Nína Margrét Gríms-
dóttir píanóleikari, Auður Haf-
steinsdóttir fiðluleikari og Sigurður Bjarki
Gunnarsson sellóleikari.
Á tónleikunum mun tónlistarfólkið flytja verk
af geisladisknum og verður aðgangur ókeypis og
öllum heimill.
Tónlist
Verk Sveinbjörns
flutt í Ráðhúsinu
Auður
Hafsteinsdóttir
Eftir Bergþóru Jónsdóttur
begga@mbl.is
ÞAÐ var á Barónsborg á árunum
kringum og eftir 1960 og biðin eft-
ir jólunum jafn mikil þraut og hún
hefur alltaf verið íslenskum börn-
um. Í þeim þjáningum var þó líkn.
Það var dagurinn þegar stóra
Lára, forstöðukona, litla Lára
fóstra, og Kristín fóstra settust
niður með krökkunum, og opnuðu
litlu bókina sem eldri krakkarnir,
sem þekktu hana vissu vel um.
„Megum við sjá jólaköttinn?“ var
spurt, og unaðshrollur fór um litla
mannskapinn þegar allir fengu að
sjá myndina af grábröndóttu
óargadýrinu, með risastóra
kryppu – óargadýri sem teygði
svo hvæsandi fram klærnar og var
til alls víst. Svo var það Grýla,
með ferlega hönd og haltan fót,
ekki var hún frýnilegri. Þetta var
sannarlega hryllileg sæluvíma.
Svo kom það besta þegar byrjað
var að syngja:
Stekkjastaur kom fyrstur
stinnur eins og tré
Þetta kunnum við öll, og kunn-
um vel. Ár eftir ár voru vísurnar
sungnar og alltaf af jafn mikilli
hjartans gleði og alltaf þokuðust
jólin töluvert nær þegar bókin var
opnuð ár hvert.
Á toppi ljóðabókalistans
Jólin koma, ljóðabók Jóhann-
esar úr Kötlum, hlýtur að vera
mest lesna barnabók okkar fyrr
og síðar. Enn í dag trónir hún á
toppi bóksölulista yfir mest seldu
ljóðbækurnar – enn í dag, 75 árum
eftir að hún kom fyrst út árið
1932. Um tíma var bókin illfáan-
leg, en síðustu ár hefur hún komið
með jólin í hillur bókabúðanna
undanbragðalaust. Á vefnum um
Jóhannes úr Kötlum, johannes.is,
kemur fram að nú hafi þetta in-
dæla kver verið prentað í 24. sinn.
Skyldi það ekki vera einsdæmi
með íslenskar bækur? Svanur Jó-
hannesson sonur skáldsins þekkir
verk föður síns vel og gleðst yfir
velgengni þessa sígilda skáld-
skapar.
„Ég var svo lítill þegar pabbi
orti þetta og tildrög þess bar aldr-
ei beint á góma,“ segir Svanur.
„Hann orti kvæðin um það leyti
sem hann flutti til Reykjavíkur og
bókin kom út 1932, fyrsta útgáfan.
Ég skal ekki segja með til-
drögin, en mér dettur í hug að
jólasveinahefðin hafi verið rík í
Dölunum, þar sem hann var. Hann
starfaði þar sem kennari.“
Jólin koma var fyrsta bókin í
röð barnabóka eftir Jóhannes úr
Kötlum, en margir muna eflaust
einnig eftir Ömmusögum og
Bakkabræðrum úr sömu útgáfu-
röð. Fyrsta ljóðið í bókinni var
Bráðum koma blessuð jólin, en
þar voru líka Jólasveinakvæðið
vinsæla, Grýlukvæði, Jólakött-
urinn og loks kvæðið Jólabarnið.
„Jólin koma, er sú langvinsælasta
þessara bóka. Þetta er látlausasta
bókin á markaðnum í dag, en þó
hans vinsælasta bók. Hún er nú
búin að vera í hópi söluhæstu
bóka fyrir jólin í nokkur ár, og
ekkert lát virðist vera á því. Mér
finnst það merkilegt á tímum
hraða og breytinga.“
„Vandi er um slíkt að spá“
Og bókin lifir. Það kunna allir
eitthvað úr þessari bók, og í hana
er vitnað í tíma og ótíma, án þess
að fólk geri sér jafnvel grein fyrir
því.
„Mér fannst það merkilegt í
fyrradag, að fyrrverandi forsætis-
ráðherra og núverandi seðla-
bankastjóri skyldi taka sér í
munn: „…vandi er um slíkt að
spá,“ án þess að geta heimildanna.
En þetta virðist vera ríkt í þjóð-
inni, og kannski ekki óeðlilegt.“
Jólasveinahefð í Dölunum
Svanur segir að á liðnum árum
hafi oft verið reynt að gefa Jóla-
sveinakvæðið í bókinni út á annan
hátt í skrautlegra formi. „Ég segi
ekki að það gangi ekki, en þetta
form á bókinni virðist henta mark-
aðnum. Þetta einfalda og gamla.
Teikningar Tryggva Magnússonar
slá allt út, enda var hann frábær
teiknari. Tryggvi var sveitungi
pabba.
Hann var úr Saurbænum en
pabbi úr Laxárdalnum og þeir
voru á svipuðu reki. Það segir til
um það að í þeirra tíð þar hafi
þessi jólasveinahefð verið til. Mér
finnst þessi bók þurfi alltaf að
vera til og vil ekki breyta henni.
Það eru alltaf einhverjir sem vilja
gera meira glamúr úr henni, en ég
er búinn að reka mig á að það
gengur ekki,“ segir Svanur.
„Við settum Jólasveinakvæðið
inn á vefinn hans pabba núna, með
myndum eftir Ólaf Pétursson sem
teiknaði þær á frímerkjaseríu fyr-
ir Íslandspóst, en myndirnar hans
Tryggva eru þar líka.“
Jólin koma – aftur og enn á ný
 Jólakvæði Jóhannesar úr Kötlum eru nú í 24. prentun, eiga 75 ára afmæli og
tróna á toppi bóksölulista ljóðabóka  Hún er langvinsælasta bók skáldsins
Jólakötturinn „ Þið kannizt við jólaköttinn, – sá köttur var gríðarstór.“ Óargadýr með risastóra kryppu.
TENGLAR
..............................................
johannes.is
„ÞAÐ þarf að auka þátt listgreina-
kennslu í skólakerfinu og styrkja
menntun kennara á því sviði,“ segir
Ólafur Kvaran, en hann hefur verið
ráðinn prófessor í listasögu og list-
fræði við Kennaraháskóla Íslands.
Ólafur hefur störf fyrsta janúar
næstkomandi og verður þá fyrstur
manna til þess að gegna prófess-
orsstöðu í listasögu og listfræði.
„Þetta sýnir það hvað kennsla í list-
greinum á að vega þungt innan
Kennaraháskólans og ber þess
merki að hún sé í sókn.“
Í kennslunni verður lögð sérstök
áhersla á íslenska og alþjóðlega
listasögu og tengsl safna og skóla.
„Það er mjög brýnt að við tengjum í
auknum mæli saman skólakerfið í
heild sinni og lista- og menning-
arsöfnin og þetta verður þáttur í
mínu kennslustarfi að koma á þess-
um tengslum. Það verður að tryggja
aðgengi nemenda í grunnskólum að
hinum listræna og menningar-
sögulega arfi og það gerum við með-
al annars með því að efla þessa þætti
í kennaramenntuninni.“
Ólafur var forstöðumaður Lista-
safns Íslands í áratug frá 1997, en
hefur undanfarið stýrt vinnu við
fimm binda ritverk um sögu ís-
lenskrar myndlistar sem kemur út
haustið 2009. Fyrst um sinn mun
Ólafur verða að hálfu leyti í leyfi frá
KHÍ á meðan hann lýkur því verki.
Prófessor í listum við KHÍ
Prófessor Ólafur í nýju hlutverki.
FRANSKA út-
gáfufyrirtækið
Gallimard hefur
keypt útgáfu-
réttinn að nýj-
ustu skáldsögðu
Jóns Kalmans
Stefánssonar,
Himnaríki og
helvíti. Þetta
kemur fram í
fréttatilkynningu
frá bókaforlaginu Bjarti sem gefur
verkið út á íslensku. Verkið kemur
út hjá Gallimard á næsta ári og að
sögn Bjarts er það markmið
franska forleggjarans að gera Jón
Kalmann „að evrópskum höfundi“.
Heyrði Jón Kalman lesa upp
Tildrög útgáfusamningsins má
rekja til Bókmenntahátíðar í
Reykjavík sl. haust, er ritstjóri frá
Gallimard heyrði Jón Kalman lesa
upp úr verkinu, sem þá var ekki
enn komið út. Um leið og bókin var
heimt úr prentsmiðju var hún send
til Frakklands þar sem hún endaði
stuttu seinna á útgáfulista Gallim-
ard. Að sögn Bjarts væntir franska
fyrirtækið „langrar og skemmti-
legrar siglingar“ með Jóni Kal-
man, sem er „eitt af stærstu nöfn-
um evrópskra nútímabókmennta“,
eins og segir í fréttatilkynningu
um málið.
Himnaríki
og helvíti til
Frakklands
Jón Kalman
Stefánsson