Morgunblaðið - 22.12.2007, Blaðsíða 30

30 SATURDAY 22. DECEMBER 2007 MORGUNBLAÐIÐ
Einar Sigurðsson.
Styrmir Gunnarsson.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Fréttaritstjóri:
Björn Vignir Sigurpálsson.
HÆKKUN Á MATVÆLAVERÐI
Fyrirsjáanleg hækkun á verðimatvæla um allan heim kemurverst niður á fátækasta fólk-
inu í þróunarlöndunum. En verð-
hækkun á matvælum mun einnig
reynast þungt högg fyrir þá, sem
minnst mega sín hér á Íslandi. Og þá
er átt við aldraða, öryrkja og einstæð-
ar mæður.
Í samtali, sem Morgunblaðið átti
við Þórólf Sveinsson, formann Lands-
sambands kúabænda, í gær kom fram
að mjólkurvörur hafa á þessu ári
hækkað um 15% í Evrópu. Og Þór-
ólfur sagði:
„Þessi þróun er eftir hérna. Hún
dynur yfir okkur á næsta ári. Við er-
um að fá af því fréttir núna, að áburð-
arverð gæti hækkað á bilinu 40-50%,
við erum að fá fréttir af gríðarlegri
hækkun á sáðvöru og það virðist verða
áframhaldandi hækkun á fóðurverði.“
Í fréttaskýringu á forsíðu Morgun-
blaðsins í fyrradag um þetta mál sagði
m.a.:
„Minnkandi framboð á matvælum í
heiminum og sögulega hátt matvöru-
verð á sér engin fordæmi. Umskiptin
voru ófyrirséð, segir Jacques Diouf,
forstjóri Matvæla- og landbúnaðar-
stofnunar Sameinuðu þjóðanna, FAO.
Ástandið skapar hættu á hungurs-
neyð verði ekkert að gert, sérstaklega
meðal íbúa fátækari landa heimsins.
Matvælaverð hefur hækkað að með-
altali um ríflega 40% á árinu skv. vísi-
tölu FAO. Á sama tíma hafa birgðir
heimsins af hveiti minnkað um 11% og
ekki verið minni frá því árið 1980.
Mjólkurverð hefur hækkað um 15% í
Evrópu, kornvörur um 50%, mjólkur-
duft um 70% og kakó um 60% svo
dæmi séu tekin. Hér á landi hefur
hveiti og mjöl hækkað um 5,4%, þrátt
fyrir 7% skattalækkun og á eftir að
hækka enn meira á komandi mánuð-
um.“
Það er ekkert grín að fást við svona
hækkanir. Það er nokkuð ljóst að
grunnfæða fólks mun hækka mikið.
Það hlýtur að vera mikið umhugsun-
arefni fyrir ríkisstjórnina hvernig hún
eigi að bregðast við. Hún hefur ákveð-
ið svigrúm vegna þess, að einhver tími
mun líða þangað til þessar hækkanir
ríða yfir af fullum þunga.
Þann tíma á ríkisstjórnin að nota til
þess að átta sig á til hvaða mótvæg-
isaðgerða er hægt að grípa. Það er
ekki bara nauðsynlegt að grípa til
mótvægisaðgerða vegna niðurskurð-
ar á þorskveiðum. Það er líka nauð-
synlegt að beita mótvægisaðgerðum í
þágu þeirra þjóðfélagsþegna, sem
minnst hafa handa á milli.
Ríkisstjórnin getur ekki látið sem
ekkert sé og beðið aðgerðarlaus eftir
því, að verð á sumum matvælum
margfaldist. Í sumum tilvikum er
fárra kosta völ. En í öðrum tilvikum á
að vera hægt að lækka eitthvað á
móti.
Fyrirsjáanlegar hækkanir á mat-
vöru geta truflað þá kjarasamninga,
sem framundan eru. Það ætti líka að
vera ríkisstjórninni tilefni til að taka
til hendi. Þótt svigrúmið sé nokkurt er
það ekki mikið.
VERÐBÓLGA OG VERSNANDI SKILYRÐI
Bankastjórn Seðlabanka Íslandstilkynnti í fyrradag, að stýri-
vextir yrðu óbreyttir um skeið. At-
hyglisvert er að þessari ákvörðun
hefur verið tekið nokkurn veginn
hljóðalaust en þegar stýrivextir voru
hækkaðir síðast varð töluvert póli-
tískt umrót.
Af rökstuðningi Seðlabankans fyr-
ir þessari ákvörðun má sjá, að tölu-
verður verðbólguþrýstingur er enn í
hagkerfi okkar og raunar þarf ekki
sérfræðilegan rökstuðning bankans
til. Allur almenningur verður þessa
var í daglegu lífi sínu og ekki munu
fyrirsjáanlegar verðhækkanir á mat-
vælum á næsta ári draga úr þeim
þrýstingi.
Á sama tíma er órói mikill á fjár-
málamörkuðum um allan heim en
ekki sízt í nágrannalöndum okkar
bæði til austurs og vesturs. Það er
engin ástæða til að ætla, að þessum
óróleika sé lokið. Þvert á móti er ríkt
tilefni til að álykta sem svo, að hann
haldi áfram fram eftir næsta ári. Og
hið sama gæti átt við hér. Hvaða rök
eru fyrir því, að hlutabréfasjóðir hér,
sem skráðir eru á markaði og eru
fyrst og fremst safn skráðra hluta-
bréfa í öðrum félögum, séu metnir á
hærra verði en hin skráða eign
þeirra segir til um? Það eru auðvitað
engin efnahagsleg eða viðskiptaleg
rök fyrir því. Eftir því sem mark-
aðurinn hér verður þroskaðri er lík-
legt að hann verði jafnframt raun-
særri í verðmati á hlutafélögum.
Þessi óróleiki mun auðvitað hafa
áhrif á þróun efnahagsmála hér og
þá jafnframt á ákvarðanir Seðla-
bankans í vaxtamálum.
Greiningardeild Kaupþings banka
hefur komizt að þeirri niðurstöðu að
ákvarðanir Seðlabankans nú bendi
til þess að búast megi við hraðara
vaxtalækkunarferli hjá Seðlabank-
anum á næsta ári. Byggist þetta mat
á sömu bjartsýni og einkenndi mat
greiningardeildar Kaupþings og
annarra banka á verðhækkun á
markaðnum hér en það stendur ekki
steinn yfir steini eftir af þeim spám?
Það er ráðlegt fyrir alla aðila að
búa sig undir áframhaldandi sterka
vaxtastýringu Seðlabankans og
sviptingar á alþjóðlegum fjármála-
mörkuðum svo og á hlutabréfa-
markaðnum hér. Árið 2008 verður
erfitt ár í þessum efnum.
Jafnframt er nauðsynlegt að
styrkja ýmsar eftirlitsstofnanir
samfélagsins á borð við Fjármála-
eftirlitið. Það er afar mikilvægt fyr-
ir íslenzka bankakerfið á erfiðum
tímum, eins og nú eru gengnir í
garð, að Fjármálaeftirlitið sé trú-
verðugt og spurning, hvort ekki sé
skynsamlegt að sameina Seðla-
banka og Fjármálaeftirlitið á ný til
þess að styrkja báðar þessari stofn-
anir í þeim verkefnum, sem þær
standa frammi fyrir við breyttar að-
stæður.
Það er umhugsunarefni fyrir hinn
nýja viðskiptaráðherra.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
FRÉTTASKÝRING
Eftir Kristján Jónsson
kjon@mbl.is
Samkvæmt bráðabirgðatölumHagstofunnar voru Íslendingar312.872 þann 1. desember oghafði fjölgað hér á landi um
5.600 manns á árinu. Í skýrslu Hagstof-
unnar segir að undanfarin þrjú ár hafi
fólksfjölgun verið óvenju hröð en nú hafi
dregið nokkuð úr
henni. Árleg fólks-
fjölgun sé nú 1,8%
samanborið við 2,6%
frá 1. desember 2005
til 1. desember 2006
og 2,1% árið þar á
undan. Erlendum rík-
isborgurum hefur
fjölgað mikið hér á
landi undanfarin ár og
er hlutfall þeirra af
íbúum í heild nú 6,8%
samanborið við 6% fyrir ári. Langflestir
erlendir ríkisborgarar sem búsettir eru á
Íslandi eru með pólskt ríkisfang eða
8.350.
„Fjölgunin á Íslandi var og er enn mik-
il, að hluta vegna innflutnings frá öðrum
löndum en náttúruleg fólksfjölgun á Ís-
landi er líka mjög mikil,“ segir Ólöf Garð-
arsdóttir, deildarstjóri mannfjöldadeildar
Hagstofu Íslands. „Það virðist vera að
draga úr fjölguninni í bili. Mikið af fólkinu
sem vann tímabundið við framkvæmd-
irnar fyrir austan er þegar farið og þar er
nú fækkun í gangi. Austurland átti lengi
við fólksfækkunarvanda að stríða en jafn-
vel á meðan framkvæmdirnar við Kára-
hnjúka voru í gangi fjölgaði ekki Íslend-
ingum á svæðinu, þeim fækkaði jafnvel
eitthvað sum árin. En einnig er bent á að
þarna séu að vinna iðnaðarmenn sem eigi
enn eftir að flytja lögheimili sitt á svæðið
og það gæti breytt stöðunni.
Sumir standa stutt við
Annað er líka að fái verkamenn sem
hingað koma í stuttan tíma dvalarleyfi til
minnst sex mánaða fara þeir á íbúaskrá
hjá Þjóðskrá. En það eru tilmæli frá Evr-
ópusambandinu að ekki sé í íbúatölunni
reiknað með fólki nema það hyggist búa í
eitt ár eða lengur á landinu. Það getur því
verið mjög erfitt að henda reiður á hlut-
falli farandverkafólks í svona tölum.“
Ólöf segir að þótt margir útlendingar
hafi unnið fyrir austan við framkvæmd-
irnar þar og hafi mikil áhrif á þróun íbúa-
tölu þar séu þeir útlendingar mun fleiri
sem starfi á höfuðborgarsvæðinu við
hvers kyns byggingaframkvæmdir, á
Suðurnesjum og hluta Suðurlands. Hlut-
fall útlendinga sé hins vegar mun lægra
vegna þess hve fjölmenn svæði sé um að
ræða. Útlendingarnir voru lengi flestir á
Vestfjörðum þar sem þeir unnu í fisk-
vinnslunni og enn er hlutfallið þar talsvert
hátt.
Ólöf bendir á að íbúum fjölgi nú hraðar
á Suðurnesjum og þeim hlutum Suður-
lands sem liggi næst Reykjavík en á sjálfu
höfuðborgarsvæðinu. Ekki er búið að
gera á þessu miklar rannsóknir en hugs-
anlegt er að svo sé komið að atvinnusvæði
höfuðborgarinnar nái nú yfir mun stærri
hluta landsins en áður. Betri samgöngur
gera fólki kleift að búa í Hveragerði og í
Keflavík en stunda vinnu í Reykjavík.
Tvöföldun Reykjanesbrautar getur ýtt
enn frekar undir þessa þróun.
Þumalfingursreglan um fæðingartíðni
er að fjölgunin verði til lengri tíma að vera
minnst 2,1% á ári til að þjóð fækki ekki,
þ.e. nógu margir þurfa að fæðast til að
koma í stað beggja foreldra og þeirra sem
deyja ótímabærum dauða. Eru þá að sjálf-
sögðu ekki tekin með í reikninginn áhrif af
hugsanlegum innflutningi. En séu fyrir
hendi mjög fjölmennir árgangar á barn-
eignaaldri og jafnframt að fólk lifi tiltölu-
lega lengi dugar lægri fæðingatíðni í heila
kynslóð áður en fækkun byrjar að segja til
sín, segir Ólöf.
Fæðingartíðni ekki
hærri hjá innflytjendum hér
Annað sem skiptir máli er að barn-
eignaaldur er enn tiltölulega lágur hér,
konur eignast hér börn fyrr á ævinni en í
nágrannalöndunum.
Ólöf segir þa
röðum innflytje
aði fleiri börn e
sjaldgæft hér e
gengt meðal s
Bandaríkjunum
arra landa teku
semismynstur,“
ur getur haldist
þarf alls ekki a
okkar fjölmenn
svo að pólskar
nema 1,2 börn.
Það er auðvit
hingað koma al
er um að ræða
ingu, er tímabu
einhverra auka
barnaeignahugl
stendur. Þá ge
lægri en almen
hópi.“
Fjölgunin síð
Hagstofan að ja
orðið hér á lan
unda áratugarin
landi sé hún jaf
Evrópu er um
20. öld og í sa
ópulönd hefur
verið há. Við up
gat hver kona v
ur börn á lífsleið
há í evrópsku s
að, konur hér á
tvö börn um æv
Nokkuð dregur
úr fólksfjölgun
Erlendum verkamönnum
fækkar þar sem fram-
kvæmdum við Kára-
hnjúkavirkjun er að ljúka
og nú fækkar fólki á Aust-
urlandi, segir yfirmaður
mannfjöldadeildar Hag-
stofunnar. =5!:;6
$ $  $ $ $ $ $ $! $"
EC &B ?
  
6! 
!6796H899=
5- 
)
# 
  
 
0
 
7 

?C
  &B    
&B  

6796H899=
$ $  $ $ $ $ $ $! $"



&B 

 

B %&'
 
675=$677= 899=






5!4<9
?. 6
)% NC  I ?  Í HNOTSKURN
»Fram undir 1980 var mikil fólks-fjölgun hérlendis nær eingöngu
rakin til náttúrulegrar fjölgunar.
»Frá 1. desember í fyrra til 1. des-ember í ár var fjöldi aðfluttra
umfram brottflutta rúmlega 3.000. Á
sama tíma voru fæddir umfram dána
tæplega 2.600 talsins.
»Með hugtakinu flutningsjöfnuðurer átt við aðflutta umfram brott-
flutta. Náttúruleg fólksfjölgun á
árinu nam tæpum 0,8% en hlutfall
flutningsjafnaðar var 1,1%.
Ólöf
Garðarsdóttir