Morgunblaðið - 23.03.2008, Page 31

sjónspegill
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 23. MARS 2008 31
VISSIR ÞÚ …
AÐ VILDARKORTSHAFAR
VISA OG ICELANDAIR
FÁ REGLULEGA SEND
GLÆSILEG
FERÐATILBOÐ?
WW
W.V
ILDARKLUBBUR.IS
Vildarklúbbur
WWW.VILDARKLUBBU
R.IS
ÍS
L
E
N
S
K
A
S
IA
.IS
IC
E
41526
03
/08
HJÁ VILDARFYRIRTÆKJUM
VISA OG ICELANDAIR
Handhafar Vildarkorts VISA og Icelandair safna
Vildarpunktum hraðar með því að beina viðskiptum
sínum til Vildarfyrirtækja Vildarklúbbsins.
Frá 17. mars til 1. apríl fá þeir tvöfaldan afslátt í formi
Vildarpunkta þegar þeir greiða
með kortinu sínu.
Meðal Vildarfyrirtækjanna eru:
OLÍS, um allt land
ÓB, um allt land
SÓLNING, Smiðjuvegi 32—34
SÓLNING, Fitjabraut 12, Njarðvík
SÓLNING, Austurvegi 58, Selfossi
BARÐINN, Skútuvogi 2
TVÖFALDIR
VILDAR-
PUNKTAR
TIL 1. APRÍL
Þ
að var vissulega hárrétt sem Boris
Spassky, fyrrum heimsmeistari í
skák, lét hafa eftir sér í íslensk-
um fjölmiðlum á dögunum, að
tölvan væri að eyðileggja klass-
ísku skákina. Þetta er nú einmitt það sem við
gamlir skákmenn höfum verið að ræða um,
andrúmið í kringum skákina gjörbreytt. Er-
um þó á engan hátt að vega að tölvunni sem
slíkri og hún hefur skapað nýja dægrastytt-
ingu í taflmennsku sem jafnframt er nytsöm
þjálfun fyrir alla skákmenn svo hér ber að
fara varlega í sakirnar með allar fullyrðingar.
En hitt er óumdeilt að tölvan stendur nú þeg-
ar jafnfætis bestu skákmönnum, jafnvel
heimsmeistaranum, og til hvers að keppa
þegar hún sjálf verður eftir nokkur ár án
nokkurs vafa ókrýndur heimsmeistari um ár
og eilífð? Pakkar þeim bestu saman eins og
að drekka vatn enda stöðugt verið að mata
hana með nýjum leikjum og afbrigðum. Ein-
hvers staðar hlýtur botninn að leynast en það
er ekki á færi mannsheilans að ná svo langt,
til þess er hann of takmarkaður. En það vita
menn, að þegar ímyndunarafl mannsins finn-
ur leik í afbrigði sem tölvan hefur ekki enn á
skrá hrynur kerfið og þá verður eftirleik-
urinn auðveldur. Svipað gerist þegar skák-
manni verður á alvarlegur fingurbrjótur og
tapar kolunni skák en allir slysast einhvern
tíma í þá fúlu aðstöðu, jafnvel þeir bestu sbr.
hraðskákina þegar sjálfur Kasparov lék af
sér drottningu fyrir ekki neitt!
Tölvan er nú þegar komin inn í skáksalina
og aðstoðarmennirnir á fullu að nýta sér hana
svo taflið er ekki lengur alfarið tveir mennsk-
ir andar sem kljást og þetta gefur einnig
meiri möguleika á svindli eins og fram hefur
komið og deilur hafa vaknað. Það má þannig
gera ráð fyrir að skákin eigi enn eftir að
breytast í framtíðinni og best færi á því að
keppendur mættu á skákmót án aðstoð-
armanna úr röðum stórmeistara og fjöldi
annarra til hliðar takmarkaður. Skákin er í
sjálfu sér stórkostleg þjálfun heilans, temur
bæði þolinmæði og skerpu iðkenda sinna en
um leið geta hinir sömu orðið svo alteknir að
hún verði ígildi vímuefna og er þá til viðbótar
einstakur tímaþjófur.
Útiloka þarf öll utanaðkomandi inngrip,dagskipan, svindl og kaupmennskuum einstakar skákir. Eitt mesta
áfall sem dunið hefur yfir skák-
heiminn eru nýjar upplýs-
ingar sem herma að
Sovétstjórnin hafi
skipað Paul Ker-
es at tapa sex
sinnum fyrir
Bootvinnik á heimsmeistaramóti. Keres var
ekki hreinræktaður Rússi heldur Eistlend-
ingur en það mun Bootvinnik hafa verið. Ker-
es var að mínu mati engu síðri en Bootvinnik,
og mun skemmtilegri skákmaður, þótt jafnan
yrði hann að láta sér nægja annað sætið.
Væntanlega muna einhverjir eftir fárinu í
kringum Karpov og Kasparov þá ljóst var að
sá síðarnefndi væri að snúa gæfunni sér í vil
og gæti líkast til haft betur. Öll slík siðlaus
íhlutun grefur undan trúverðugleika afreks-
mennsku í andlegum átökum ekki síður en
líkamlegum. Hér er við hæfi að minnast eins
frægasta og sannasta íþróttamanns 20. ald-
arinnar, þolhlauparans Paavo Nurmi, sem lét
svo ummælt á efri árum að íþróttirnar væru
á glapstigum fyrir svindl, plott og óheið-
arleika …
Ég dreg þetta fram vegna þess að þetta á
allt eins við í sjónlistum, vegið hefur verið
stíft að klassískum gildum á undanförnum
áratugum, þau ómerkt til að lyfta undir hvers
konar fár í listheiminum sprottið af athygl-
isfíkn og í ábataskyni. Hinn mikli málari og
brautryðjandi núviðhorfa Paul Cézanne, sagði
eitt sinn að hann málaði fyrir listina en ekki
idjóta og ekki hægt að orða það á hreinskiln-
ari hátt.
Aðallega hefur þetta bitnað á málverk-inu, ekki síst hinu óhlutlæga en þóhelst að það hefur þrengt að mennt-
unargrunni ungra í listaskólum. Átakanleg á
seinni tímum er fáfræði þeirra á því sem ger-
ist utan menntastofnana, þar sem helst er
verið að sækjast eftir gráðum, og á einnig við
um almennar skólastofnanir og hausverkur
víða um álfuna. Það er ekki leitast við að
vekja áhuga á hlutunum allt um kring og
hvetja til sjálfstæðrar skoðanamyndunar, nei
hér skal miðstýrt hópefli ráða ásamt dag-
skipan lærimeistaranna. Ráðist hefur verið að
grunnmálum myndlistarinnar, sem þó eru
fullkomlega saklaus um annað en að hafa ver-
ið undirstaða allra framfara frá árdögum.
Þetta er ekki alveg nýtt því fyrir hundrað ár-
um þrumaði Matisse yfir nemendum sínum;
að sá undirstöðulærdómur hafi aldrei skaðað
nokkurn mann. Allir nemendur hans vildu
feta í fótspor meistarans nema helst Jón
Stefánsson sem var altekinn af byggingarlög-
málum málverksins eins og Cézanne túlkaði
þau. Sjálfur hafði hinn mikli nýskapari eft-
irgert, þ.e. „kópierað“, Rafael, Chardin, Po-
ussin og nokkra Hollendinga. Matisse hafði
verið hafnað inn í Fagurlistaskólann í París
en fékk inni í einkaskóla Gustave Moreau,
eins af frumkvöðlum táknsæisins, sem
vissi hvað hann söng um listupp-
eldi. Athyglisvert og gef-
ur augaleið, að Matisse, þessi mikil meistari
litasambanda, var enginn sérstakur litafræð-
ingur heldur fór eftir innsæinu hverju sinni
en mjög þjálfuðu og skynrænu innsæi. Hann
gafst upp og lokaði skóla sínum eftir fáein ár
vegna þess að hann vildi ekki útunga hlið-
stæðum sínum í stórum stíl en það er nú ein-
mitt það sem menn eru að gera í dag, beina
ungum á hina „einu og sönnu“ braut og fyrr-
tast við ef einhver gagnrýnir störf þeirra og
athafnir.
Það er reynsla mín af kennslustörfum, að
það eru helst hinir lakari sem vilja vinna sér
hlutina létt og hafa allt á hornum sér, hlaupa
í hvers konar hjálpartæki til hliðar ef þau eru
fyrir hendi og láta vinna fyrir sig. Þetta tekst
þeim síður í tónlistinni, um það er þátturinn
Ameríkan Idol lifandi til vitnis. Hann er ein-
stakt sjónspil um mannlega hegðun og atferli.
Einkum er lifun að fylgjast með viðbrögðum
dómara og samspili hinnar heillandi Paulu
Abdul, sem lætur stjórnast af blóðheitum til-
finningum og hins rökræna og miskunnarlitla
Simons Covell. Abdul er mýktin en Covell
harkan, félagi þeirra húmorinn og samanlagt
er þetta kostulegur sjónleikur. Það eru ein-
mitt ekki trúbadúrarnir, akrobatarnir né
sprellið sem nýtur náðar þeirra, en gerendur
af því tagi eiga það hins vegar sameiginlegt
að vera hárvissir um að þeir séu næstu of-
urstjörnur Bandaríkjanna. Hvorki hafa þeir
raddir til þess né tónræna hæfileika, stökkva
svo upp á nef sér er þeim er sagður sannleik-
urinn – hinn fávísi veit alltaf betur! Það er
svo allt annar handleggur að sjá þá bestu og
hvernig þeir sætta sig við að falla út er líður
á keppnina þótt það sé stórum meira mál og
sárara.
Óhjákvæmilega verður mér hugsað tilmyndlistarheimsins, hvar alls konarhliðarhopp eru orðin mikilvægari
grunnmálunum, þau raunar troðin í svaðið og
því miður með fulltingi þeirra sem síst skyldi.
Hvers konar áhrifameðöl til hliðar tekin með
í leikinn sem eiga ekkert skylt við hið upp-
runalega hugtak sem formað var á end-
urreisnartímabilinu og fagurfræðinni hafnað.
Jafnvel þeirri fagurfræði sem felst í ljótleik-
anum eins og Markús Árelíus keisari í Róm
skilgreindi svo snilldarlega. Valtað er yfir
handverkið en heimspeki og fyrirlestrar tekin
við ásamt leikrænum tilburðum og hvers kon-
ar hávaða, jafnvel ígildi þungarokks sem er
ástmögur heyrnartækjaframleiðenda, svona
líkt og dúnmjúkir sófar hnykklækna. Hollt að
hugsa til þessa alls, nú þegar málverkið
ferskt og sterkt er enn einu sinni risið úr
öskustó. En málverkið í sjálfu sér dó aldrei
þrátt fyrir harðar atlögur, ei heldur list Céz-
annes eða Picassos, en sá var myrtur oftar
nokkrum öðrum málara á síðustu öld en hef-
ur aldrei verið meira lifandi né virtari en á
seinni tímum og verk hans ár eftir ár meðal
þeirra sem slegin eru hæsta verði á upp-
boðum vestanhafs og austan.
Þannig ekki alltaf mát, þótt
sagt sé skák …
Skák en þó ekki mát
Faðir núlistar Paul Cézanne (Aix - en Pro-
vense 1839, sama stað 1906) er iðulega nefnd-
ur faðir núlista, enda varla meira en eitt skref
frá honum til Picassos og kúbismans. Fleig var
setning hans: „Af hverju mála fyrir ídjóta?“
Bragi Ásgeirsson
Blómauppstilling meistarans Í tilefni
páskanna er ekki úr vegi að ein yndisþokka-
full ogfrábærilega vel máluð blómauppstill-
ing meistarans fylgi þessum pistli. Sýning á
verkum hans og myndhöggvarans Giacometti
á Lousiana í Humlebæk um þessar mundir
nýtur gífurlegrar aðsóknar.