Morgunblaðið - 08.05.2008, Blaðsíða 23

MORGUNBLAÐIÐ FIMMTUDAGUR 8. MAÍ 2008 23
r að með-
mun hærri
ur birt en
en marg-
fa að und-
, þar sem
því fram
líutunnan
og haldist
ráðuneyt-
m fram að
fur verið
7 og lætur
hafa verið
i ár. Stór
einu hlut-
jaldmiðla.
æstunni að
saman af
ndi vexti
egna veik-
ndi elds-
snotkunin
vinnur um
rkuspá og
m notkun
ustu upp-
kun elds-
kemur í
inasta ári
líuverð á
nin fór úr
2006 í 661
7 og jókst
d tonn á
á sæti í
rnefndar,
g tækja á
t og þétt
st í fyrra
inu á und-
0 þúsund
tonn,“ segir hann. Greinilegt er að
eldsneytisnotkunin er mjög háð
þeim framkvæmdum sem eru í
gangi á hverjum tíma er kalla á
mikla olíunotkun. Hins vegar leiða
nýjar tölur í ljós nokkuð athyglis-
verða þróun hvað bifreiðar varðar.
Á seinasta ári varð t.d. mikil aukn-
ing á notkun gasolíu fyrir bíla en á
sama tíma stóð bensínsala að mestu
í stað en hún hafði farið vaxandi á
árunum þar á undan. Gasolíunotkun
fyrir bifreiðar hefur vaxið mjög
hratt á undanförnum árum og er
helsta ástæðan talin fjölgun dísel-
jeppa.
Notkunin jókst um 64 þúsund
tonn í fluginu á seinasta ári
Eldsneytisnotkun fiskiskipaflot-
ans hefur nokkuð dregist saman á
seinustu árum en þó varð lítilshátt-
ar aukning á nýjan leik í fyrra. Mjög
mikil aukning hefur hins vegar orð-
ið á eldsneytisnotkun flugvéla.
Þessi þróun á sér stað samhliða gíf-
urlegri fjölgun flugfarþega til
landsins. Árið 2002 var notkun flug-
vélaflotans um 98 þúsund tonn en í
fyrra var hún komin upp í 162 þús-
und tonn.
Jón segir erfitt að spá fyrir um
hvernig eldsneytisverð muni þróast
í framtíðinni og hver áhrif þess
verða á notkunina hér á landi. Ekki
hafi verið gerðar neinar rannsóknir
á því hver verðteygni eldsneytis-
notkunar t.d. bifreiða er hér á landi.
Athuganir í öðrum löndum hafi hins
vegar leitt í ljós að ef verðið fer
hækkandi til langs tíma litið þá leiði
það yfirleitt til minni notkunar.
Orkuspárnefnd vinnur þessa
dagana að nýrri orkuspá sem birt
verður á næstu mánuðum.
ði þung
anleg
Morgunblaðið/Ómar
n hins vegar stóð bensínsala að mestu í stað.
##"



 







$
"" "

  ""
$"
#"
!"
%"

"
"
"
"#


&'

&! 


    4 ' 
Svíinn Joakim Palme er 49ára gamall, menntaður ífélagsfræði og þekkturfræðimaður og fyrirlesari
á sínu sviði. Hann er sonur Olofs
Palme, jafnaðarmanns og eins
þekktasta stjórnmálaleiðtoga
Norðurlanda á 20. öld en hann var
myrtur á götu í Stokkhólmi 1986
þar sem hann var með eiginkonu
sinni, Lisbet. Engir öryggisverðir
fylgdu hjónunum.
Drykkfelldur síbrotamaður,
Christer Pettersson, var handtek-
inn og dæmdur sekur um morðið í
undirrétti 1989 en sýknaður af
friðdómara sem taldi sannanir
ekki vera nægilegar. Pettersson
játaði aldrei formlega á sig ódæðið
og fjöldi samsæriskenninga hefur
lengi verið á kreiki um morðið á
Palme. En er Palme sáttur við það
hvernig tekið var á morðinu?
„Já og nei. Ég er sannfærður um
að lögreglan fann morðingja föður
míns 1989. Móðir mín og bróðir
minn, sem sá hann líka rétt áður
en morðið var framið, báru kennsl
á Pettersson. Móðir mín sagði mér
fljótlega frá þessu í smáatriðum,
frá öllu því sem hún tók eftir. Hún
tók eftir því hvaða aldri hann var á
og tók eftir hugsanlegum merkj-
um um fíkniefnaneyslu, hvernig
hann hreyfði sig og þess háttar.
Mér finnst ekki vera nein
ástæða til að efast. Hann var
dæmdur sekur í undirrétti en frið-
dómarar úrskurðuðu að hann væri
saklaus. Dómararnir töldu að ekki
væri hægt að dæma hann sekan
vegna þess að örlítill og rök-
studdur efi væri fyrir hendi. Ég
get ekki í sjálfu sér gagnrýnt þá
niðurstöðu en ég er afar gagnrýn-
inn á röksemdirnar.
Fram kom hjá þeim marg-
víslegur misskilningur og mistúlk-
un, rökstuðningur sem ekki stenst
skoðun. Þetta var mjög slæmt, að
láta hann lausan á þessum for-
sendum. Það hefur verið gerð ein
raunveruleg tilraun til að fá
hæstarétt til að taka málið upp en
því var hafnað þótt saksóknarar
hefðu safnað saman ýmsum nýjum
gögnum. Þar kom meðal annars
fram að Pettersson hafði aðgang
að vopnum, líka hans eigin yfirlýs-
ingar um að hann væri sekur o.fl.
Mér fannst rök hæstaréttar fyrir
því að hafna málinu vera veik og
er ekki sáttur við þá niðurstöðu.
En að sjálfsögðu gerir það okkur í
fjölskyldunni auðveldara að lög-
reglan skyldi finna mann sem hún
taldi vera sekan. Verra hefði verið
ef aldrei hefði fundist nokkur lík-
legur sökudólgur.“
Palme segir að alltaf hljóti að
vera óvissa um ástæðurnar fyrir
því að Pettersson framdi glæpinn
en hann er nú látinn. Stundum
hætti fólki þó við að gera of mikið
úr mikilvægi ástæðunnar fyrir
ódæði af þessu tagi, segir Palme.
Mestu skipti alltaf að finna morð-
ingjann.
Minning hyllt Blóm á gangstéttinni í Stokkhólmi, daginn eftir að Olof
Palme forsætisráðherra var myrtur þar í lok febrúar 1986.
Efast ekki um að Christer
Pettersson hafi verið sekur
Í HNOTSKURN
»Olof Palme var 59 ára gam-all þegar hann dó. Hann var
leiðtogi flokks jafnaðarmanna
1969-1986 og tvisvar forsætis-
ráðherra.
»Hann var af aðalsættum fráEystrasaltsríkjunum en
gerðist snemma jafnaðarmaður.
»Palme var dáður af mörgumvinstrimönnum, barðist
gegn aðskilnaðarstefnunni í
Suður-Afríku og var harður
andstæðingur utanríkisstefnu
Bandaríkjanna.
Sonur Palme sannfærður um að sænska lögreglan hafi fundið morðingjann
Eftir Kristján Jónssson
kjon@mbl.is
Kröfur um betri umönnunmunu vaxa í takti viðbatnandi efnahag en líkavegna þess að meðalald-
urinn hækkar og þess vegna út-
gjöldin sem snarhækka þegar fólk
er komið yfir áttrætt. Mér finnst að
stjórnmálamenn verði að setja fram
skýrar tillögur um það það hvernig
bregðast skuli við þessum vanda,“
segir Joakim Palme, félagsfræð-
ingur og prófessor í Stokkhólmi.
Hann veitir forstöðu stofnun
framtíðarrannsókna við skólann.
Markmiðið með starfi stofnunar-
innar er að ýta undir opinberar um-
ræður um þróun samfélagsins.
Palme flutti erindi á ráðstefnu í
Reykjavík í gær þar sem fjallað var
um lífeyriskerfi framtíðarinnar og
endurmat norrænu kerfanna.
Stjórn miðju- og hægrimanna undir
stjórn Fredriks Reinfeldts tók við
af jafnaðarmönnum í Svíþjóð 2006.
Hvers vegna urðu þessi umskipti og
hefur eitthvað breyst?
„Ég held að borgaraflokkarnir
hafi ekki síst sigrað vegna þess að
hægrimenn [Moderaterna] færðu
sig inn að miðju upp úr 2001,“ segir
Palme. „Þeir forðuðust að hræða
kjósendur og tókst að finna veika
bletti á ferli jafnaðarmanna, eink-
um mikið atvinnuleysi þrátt fyrir
batnandi efnahag.
Þeir eru rétt byrjaðir að einka-
væða opinber fyrirtæki en þeir ætla
sér að gera mikið í þeim efnum.
Verið er að selja framleiðslufyrir-
tæki á sviði áfengis og ætlunin að
selja ríkisveðbanka, fleiri fyrirtæki
eru á listanum. En ekki má gleyma
að stjórn jafnaðarmanna seldi líka
ríkisfyrirtæki, m.a. hluta í ríkis-
reknu fjarskiptafyrirtæki og hluta-
bréf í banka. Áætlun hægrimanna
gengur hins vegar lengra.“
– Hvers konar einkavæðing er í
gangi í þjónustugeiranum?
„Hún hófst þegar í tíð Carls Bildt
snemma á tíunda áratugnum, þá
var byrjað að leyfa einkareknum
fyrirtækjum að veita velferðarþjón-
ustu á grundvelli hagnaðar. Þetta
var gert í sjúkrahúsarekstri,
umönnunarþjónustu, t.d. fyrir
fíkniefnaneytendur og aldraða, á
sviði menntunar.
Í grundvallaratriðum var um að
ræða svonefnt ávísanakerfi, fólk
fær ávísun upp á ákveðið magn
þjónustu en getur sótt hana þangað
sem það vill. En þessu hafa þó verið
sett mikil takmörk, oft er það sveit-
arfélagið sjálft sem ákveður hvort
það býður út þjónustuna.
Fólkið á staðnum ákveður hve
mikla einkavæðingu það vill. Þetta
er samt öllu frjálsara varðandi
skólarekstur, allir geta stofnað
skóla og þetta hefur valdið því að
einkareknum skólum fjölgar nú
hratt. En tekið skal fram að alltaf
er um að ræða að ríkisvaldið fjár-
magnar grundvallarmenntun og
aðra þjónustu.“
– Er sænska módelið enn í fullu
fjöri, þrátt fyrir þessar breytingar?
„Ég held að það verði alltaf til
eitthvert sænskt módel,“ segir
Palme hlæjandi. „En þetta módel
hefur alltaf tekið miklum breyt-
ingum. Það var með sínu móti í upp-
hafi á fjórða áratugnum, mjög ólíkt
módel var notað á sjötta áratugn-
um, þá var hröð framþróun á sviði
trygginga- og lífeyrismála, á átt-
unda áratugnum var áherslan á
dagvistun og fjölskyldumálin.
Þessi nýja tegund einkavæðingar
er að breyta módelinu en það er enn
að mestu fjármagnað af opinberum
aðilum. Þetta er því enn sænska
módelið í þeim skilningi að útgjöld
vegna velferðarmála eru fjár-
mögnuð með skatttekjum. Al-
mannatryggingarnar eru enn ör-
yggisnet fyrir alla og síðan getur
fólk sparað meira ef það kýs svo og
getur þá notast við einkareknar
stofnanir.
Sameiginlegi
potturinn í hættu?
En á að leyfa fólki að kaupa sér
betri þjónustu með því að bæta við
opinbera framlagið? Á að leyfa fólki
að borga fyrir að sleppa við biðröð?
Þetta eru spurningar sem ekki hef-
ur enn verið svarað en samt sjáum
við að þróun í þessa átt er í gangi,
fólk fer fremst í biðröðina gegn
ákveðnu gjaldi.
Og þetta held ég að sé mun meiri
ógnun við þá hugsun að allir skuli
leggja eitthvað fram í einn, sameig-
inlegan pott velferðarmálanna en
að einkareknum stofnunum sé leyft
að annast þjónustu sem greidd er af
ríkinu.
Stjórnmálamennirnir segja núna
að áfram eigi að reka heilbrigðis-
þjónustuna fyrir skatttekjur en
munu þeir sjá til þess að þær tekjur
verði áfram nógu miklar til að þjón-
ustan verði fullnægjandi fyrir alla,
stöðugt betri? Við höfum tryggt all-
vel tekjur lífeyriskerfisins en varð-
andi heilbrigðisþjónustu og umönn-
un aldraðra er ástandið ekki eins
gott,“ segir Joakim Palme.
„Sænska módelið hefur alltaf
tekið miklum breytingum“
Ríkið borgar en
einkafyrirtæki
annast þjónustu
Morgunblaðið/Frikki
Biðröðin Félagsfræðingurinn Joakim Palme: „En samt sjáum við að þró-
un í þessa átt er í gangi, fólk fer fremst í biðröðina gegn ákveðnu gjaldi.“