Morgunblaðið - 15.05.2008, Síða 28

28 FIMMTUDAGUR 15. MAÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
HÆ, ÉG heiti Hall-
dóra. Ég var að lesa
grein í blaði um dag-
inn sem vakti áhuga
minn og gerði mig um
leið reiða og leiða.
Það var kona sem
skrifaði eitthvað um
það, að það ætti að
útrýma öllum sem eru
með Downs-heilkenni.
Því langar mig að
segja mína skoðun. Ég
er sjálf með Downs-
heilkenni, en fyrst og
fremst er ég Halldóra.
Ég geri ótal hluti
sem aðrir gera. Líf
mitt er innihaldsríkt
og gott, því ég vel það
að vera jákvæð og sjá
það góða við lífið og tilveruna. Ég
fer í vinnu, skóla og tómstundir.
Ég rækta vini og ættingja mína og
finnst gaman að fólki.
Í umhverfi mínu er alls konar
fólk, gamalt og ungt, fatlað og
ófatlað. Það hefur kennt mér
margt og ég sé að margir eiga við
einhverja erfiðleika að glíma, bæði
líkamlega og andlega. Þannig er
bara lífið, ekki fullkomnara en
það. Skiptir engu
máli hvort maður er
ungur eða gamall,
ríkur eða fátækur.
Því hugsa ég: Hver
er fullkominn? Hver
getur sagt það, að við
með Downs-
heilkennið séum
minna virði en ein-
hver annar.
Við erum öll ólík og
er það best að allir
séu eins?
Mín skoðun er sú,
að það er skemmti-
legra að ekki séu all-
ir eins, því við getum
lært svo mikið af
fólki sem er ekki al-
veg eins og maður
sjálfur. Mér finnst
gaman að læra af
öðrum og þið megið
alveg læra af mér.
Ég vel það að njóta lífsins sem
ég fékk, og vera ánægð með það
sem ég hef, og gera það besta úr
öllu. Það er ekki slæmt líf, eða
hvað finnst þér? Þetta var mín
skoðun.
Mín skoðun
Halldóra Jónsdóttir
segir frá lífsgildum
sínum
Halldóra Jónsdóttir
»Hver getur
sagt það, að
við með Downs-
heilkennið séum
minna virði en
einhver annar.
Höfundur er 24 ára , ung kona með
Downs-heilkenni. Hún er nemi,
starfsmaður á bókasafni,
áhugaleikari, tónlistarmaður o.fl.
nokkru síðar í almenna skólakerf-
inu en í íslenskum grunnskólum.
Listkennslan þar fer fram í ýmiss
konar sérskólum fyrir utan
grunnskólana; tónlistarskólum,
myndlistaskólum, handverks-
skólum, leiklistarskólum, dans-
skólum, skóla fyrir skapandi
skrif, og svona má áfram telja.
Einnig eru menning-
arhús fyrir börn víða
mjög öflug í Finn-
landi og ýmis kerfi
sem tengja grunn-
skóla og skapandi
listamenn. Í þessu
öfluga listnámi fá
börnin að blómstra
hvert með sínu móti,
fá útrás fyrir hug-
myndir sínar, efla
sjálfstraustið og
styrkja skapandi sýn
við úrlausn ólíkra
verkefna. Með þessu
móti styðja listaskól-
arnir það starf sem
fer fram inni í al-
menna skólakerfinu.
Kann að vera að ein
ástæða fyrir góðri
útkomu Finna í
margumræddri
PISA- könnun sé
þessi mikla áhersla á
listir?
Með stuðningi sín-
um við Listbúðir eru
Reykjavíkurborg og
Glitnir að taka mik-
ilvæg skref í átt að
því að efla listnám
innan grunnskólanna, á markviss-
an og vandaðan hátt. Einnig er
unnið að gerð námsefnis út frá
Listbúðum, en mikilvægt er að
auka framboð námsefnis í
kennslu listgreina.
Ef Íslendingar ætla að verða
samkeppnishæfir við aðrar vest-
rænar þjóðir verðum við að efla
listnám barna og unglinga. Það
má horfa til þess hversu öflugt
tónlistarlíf er í landinu. Fyrir því
er ein meginástæða, myndarlega
hefur verið fjárfest í öflugu tón-
listarnámi. Nú þarf að sækja
fram á fleiri vígstöðvum!
NÚ Í vor og næsta haust mun
Myndlistaskólinn í Reykjavík
taka á móti um 300 reykvískum
grunnskólabörnum. Verkefnið
Listbúðir í Myndlistaskóla hefur
verið í þróun síðustu
fimm ár og er meg-
inmarkmið þess að
bjóða fleiri börnum
upp á nám í skapandi
umhverfi þar sem að-
stæður og verkefni
hvetja til opinna og
rannsakandi vinnu-
bragða. Í Listbúðum
koma skólabörn í
heila viku með kenn-
urum sínum í Mynd-
listaskólann og vinna
verkefni með starf-
andi myndlistamönn-
um og fræðimönnum.
Undanfarin ár hefur
verið unnið út frá
spendýrafræði, bygg-
ingarlist, stærðfræði,
og nú í ár munu
börnin skoða hvernig
borgir verða til –
skipulagsmál í sinni
fjölbreyttu mynd.
Nemendur kynnast
hugtökum gegnum
verklega vinnu, skoða
verk listamanna sem
pælt hafa í viðfangs-
efninu og fara svo
sínar eigin leiðir í út-
færslu. Skólanum var gert kleift
að bjóða sex grunnskólum þátt-
töku nú í ár – en 20 skólar sóttu
um þátttöku. Verkefnið hlaut
hæsta styrk þróunarsjóðs
Menntasviðs Reykjavíkurborgar,
auk þess sem Glitnir styrkti
verkefnið myndarlega.
Verkefnið má líta á sem inn-
legg Myndlistaskólans í þá um-
ræðu sem sífellt verður háværari,
að skapandi hugur sé lykill Vest-
urlanda að blómlegu framtíð-
arsamfélagi.
Á undanförnum árum hafa
sjónir manna mjög beinst að
finnsku menntakerfi en þar skipa
listir veigamikinn sess, þrátt fyr-
ir að sérgreinakennsla hefjist þar
Listbúðir í
myndlistaskóla
Ingibjörg Jóhannsdóttir skrifar
um skapandi nám með Grunn-
skólum Reykjavíkur
Ingibjörg Jóhannsdóttir
»Myndlista-
skólinn í
Reykjavík
stendur fyrir
nýju verkefni nú
í maí, Listbúð-
um, sem miða að
því að auka
skapandi nám
með grunn-
skólabörnum.
Höfundur er skólastjóri
Myndlistaskólans í Reykjavík.
„Við eigum ekki að ræða Evrópu-
sambandsaðild á forsendum tíma-
bundins efnahagsvanda“ (leiðari í
Mbl. 10.05.08)
Hvaðan kemur ritstjóra Morg-
unblaðsins tyft-
unarvald til þess að
banna almenningi á Ís-
landi, sem er þungt
haldinn kvíða um at-
vinnu sína, afkomu og
eignir, að ræða allar
hugsanlegar lausnir á
þeim vanda? Og þá ekki
síst aðild að Evrópu-
sambandinu og upp-
töku evru í stað krónu.
Það er nefnilega spurn-
ing um lífskjör almenn-
ings í framtíðinni.
Evrópusambands-
aðild og upptaka evru
er nefnilega lífskjaramál. Það snýst
um að losna við tíðar, ófyrirsjáan-
legar og óútreiknanlegar sveiflur á
gengi gjaldmiðilsins – og þar með á
lífskjörunum. Þetta snýst um verð-
stöðugleika. Það snýst um lægra
verðlag á lífsnauðsynjum. Það snýst
um lægri vexti og þar með viðráð-
anlegri greiðslubyrði af lánum.
Ritstjórinn segir að fólk eigi bara
að eyða minna og spara meira.
Gjaldmiðill, sem heldur ekki verð-
gildi sínu, hvetur ekki til sparnaðar.
Hann ýtir undir eyðslu. Í verðbólgu-
þjóðfélagi er geymdur eyrir glat-
aður. Þetta skýrir m.a. hvers vegna
lífsstíll Íslendinga er allt öðruvísi en
Svisslendinga. Það er helst til seint
að vanda um við Íslendinga fyrir
eyðslusemi og óforsjálni þegar þeir
eru sokknir í skuldir. Sá sem vill fá
Íslendinga til að hegða sér eins og
Svisslendinga ætti a.m.k. að sýna
þeim þá hugulsemi að fá þeim í
hendur nothæfan gjaldmiðil.
Hagstjórnarmistökin
Ég man ekki eftir því að jafn-
margir hafi orðið fyrir jafnmiklum
lífskjaraskelli á jafnskömmum tíma
og nú. Man ég þó, rétt eins og rit-
stjórinn, flestar efnahagskollsteypur
sem Íslendingar hafa gengið í gegn-
um upp úr miðri seinustu öld. Mat-
arreikningurinn snarhækkar.
Greiðslubyrði af lánum þyngist frá
mánuði til mánaðar.
Og bensínverð bíla-
þjóðarinnar, sem býr
ekki við nothæfar al-
mannasamgöngur,
rýkur upp úr öllu valdi.
Verðbólgan er komin á
skrið. Kaupmátturinn
mun fara rýrnandi á
næstu mánuðum. Og
það sem verra er: Al-
menningur eygir enga
útgönguleið. Og
stjórnvöld virðast
standa ráðþrota
frammi fyrir vand-
anum.
Hvers vegna er svona illa fyrir
okkur komið? Meginskýringin er sú
að við fórum illa að ráði okkar í upp-
sveiflunni frá 2002 til 2007. Það var í
lagi að ráðast í stórvirkjun handa
nýrri álbræðslu fyrir austan. Hag-
kerfið réð nokkurn veginn við það.
En það var ekki í lagi að opna í fram-
haldinu allar gáttir fyrir ódýrt erlent
lánsfé með milligöngu bankakerf-
isins. Það leiddi til fasteignaból-
unnar sem nú er sprungin. Seðla-
bankinn auðveldaði þetta meira að
segja með rýmkun bindiskyldu í stað
þess að taka í taumana.
Hækkun stýrivaxta dugði fyr-
irsjáanlega ekki til að stöðva þetta.
En hún hafði þveröfug áhrif. Him-
inháir vextir hækkuðu gengi krón-
unnar, örvuðu eyðslu og innflutning
og juku viðskiptahalla og skulda-
söfnun. Aðgerðir Seðlabankans
juku, með öðrum orðum, á óstöð-
ugleikann. Og vaxtamunurinn milli
krónunnar og annarra gjaldmiðla
gerði Ísland skyndilega (og í fyrsta
sinn í sögunni) að skotmarki (eða
fórnarlambi) hrægamma gjald-
miðlabrasksins.
Á hættusvæði
Við erum óafvitandi komin í gísl-
ingu óábyrgustu afla hins alþjóðlega
fjármálakerfis. Við erum varnarlaus
á hættusvæði. Þetta er afleiðingin af
sjö ára tilraun okkar með sjálfstæða
peningamálastjórn sem byggist á
krónunni. Þetta hefði einfaldlega
ekki gerst ef við hefðum verið hluti
af evrusvæðinu og haft seðlabanka
Evrópu að bakhjarli.
Lausnirnar? Þær snúast um það
að koma okkur í skjól af hættusvæð-
inu, áður en verra hlýst af. Bakvirkir
samningar við aðra seðlabanka og
gjaldeyrislán á afarkjörum. – Þetta
eru neyðarúrræði. Ástandinu má
líkja við skip sem siglt hefur verið í
strand. Það er ævinlega rándýrt að
þurfa að leita til alþjóðlegra björg-
unarfyrirtækja til að ná skipinu aft-
ur á flot. Vonandi tekst okkur það.
Úr því sem komið er tjóar lítt að erfa
skaðann. Hann er orðinn hlutur. En
í guðanna bænum: Reynum að læra
af óförum okkar.
Það er laukrétt sem Jón Sigurðs-
son, fyrrverandi formaður Fram-
sóknarflokksins og seðlabankastjóri
segir í fínum greinum í þessu blaði:
Frekari frestur vinnur gegn Íslend-
ingum. Og nota bene: Lærum af
reynslu Svía og Finna. Báðar þessar
þjóðir fóru í gegnum hrikalega koll-
steypu – sem var afleiðing gjaldmið-
ils- og bankakreppu – á árunum um
og upp úr 1990. Báðar þessar þjóðir
létu sér tímabundinn efnahagsvanda
að kenningu verða. Þær forðuðu sér
af hættusvæðinu og gengu í Evrópu-
sambandið.
Á hættusvæði
Eftir Jón Baldvin Hannibalsson
Jón Baldvin
Hannibalsson
» Við erum óafvitandi
komin í gíslingu óá-
byrgustu afla hins al-
þjóðlega fjármálakerfis.
Höfundur var sendiherra Íslands í
Finnlandi 2002-2005.
FÖSTUDAGINN 23. júlí, 2004
birtist eftir undirritaðan grein í
Morgunblaðinu undir heitinu „Af
skipulagsmálum“ þar sem fjallað
var um nauðsyn fag-
legrar vinnu á þessu
sviði. Þar var m.a.
bent á að „skipulags-
samkeppni eða hönn-
unarsamkeppni kem-
ur aldrei í staðinn
fyrir faglegt skipulag
og stefnumótun unna
í samstarfi stjórn-
málamanna, skipu-
lagsfræðinga og al-
mennings á
viðkomandi svæði.“
Flestum sem
þekkja til skipulags-
mála er þetta ljóst. Að vísu mætti
láta sé detta í hug að halda al-
heimssamkeppni arkitekta um
hvað sem er – eins og t.d. lausn á
deilum araba og Ísraelsmanna en
lítil von er til að með því móti
fengist ásættanleg niðurstaða.
Íslenskum stjórnvöldum virðist
líka vera ljóst að eitthvert vit
þurfi að vera í skipulagsmálunum
og því er starfsheitið skipulags-
fræðingur lögverndað og að baki
því þarf að liggja bæði há-
skólanám og starfsreynsla á
þessu sviði. Almenningi ætti því
að vera einhver trygging í því að
skipulagsfræðingar komi að
skipulagi og taki á því faglega
ábyrgð. Þannig ábyrgð er líka öll
önnur en sú pólitíska ábyrgð sem
kjörnir fulltrúar okkar axla.
Ekki veit ég hvort nokkrir
skipulagsfræðingar með stað-
arþekkingu komu að undirbúningi
eða dómi „Vatnsmýrarsamkeppn-
innar“ en ég held að mörgum sé
nú orðið ljóst að vinningstillagan í
þeirri samkeppni býður ekki upp
á ásættanlega lausn á mik-
ilvægum grundvallaratriðum í
skipulagi svæðisins eins og t.d.
framtíðarsamgöngu-
málum og tengingu
við aðliggjandi vega-
kerfi. Engu að síður
var þetta fallega unn-
in tillaga.
Skipulag Reykja-
víkur er dauðans al-
vörumál, þótt auðvit-
að eigi það líka að
vera skemmtilegt í
bland. Með þessu
skipulagi erum við að
leggja grundvöll að
framtíð okkar, um-
hverfi og mögu-
leikum komandi kynslóða. Þar
skiptir líka bæði stofn- og rekstr-
arkostnaður miklu og auðvitað
ber okkur að nota alla tiltæka
þekkingu við að ráða fram úr
þessum málum. Margt bendir
samt til að það hafi ekki verið
gert sem skyldi. Nýlega birtist
um það frétt að borgaryfirvöld
væru fallin frá hugmynd um að
grafa göng undir Skólavörðuholt-
ið sem áttu að liggja frá Land-
spítala og opnast við Seðlabank-
ann og nýtt Tónlistarhús. Þótt
þetta hafi verið afspyrnu vond
hugmynd rötuðu þessi göng engu
að síður inn á núgildandi Að-
alskipulag Reykjavíkur og voru
staðfest af umhverfisráðherra.
Áframhald þessara ganga í Að-
alskipulagi Reykjavíkur liggur í
gegnum Öskjuhlíðina og svo í
gegnum Kársnesið og þau eru
líka ein af forsendum fyrir stað-
arvali Landspítala háskólasjúkra-
húss. Þessi göng hafa mér vit-
anlega aldrei verið hugsuð til
enda með þeim slaufum og um-
ferðarmannvirkjum sem þarf við
gangamunnana. Þegar það verður
gert er hugsanlegt að á menn
renni tvær grímur og að spurt
verði hversu vel allar þessar
ákvarðanir hafi verið ígrundaðar
og skipulagðar, ekki síður en
vinningstillaga Vatnsmýr-
arsamkeppninnar.
Auðvitað koma í öllum þessum
málum til greina mismunandi
kostir en að sjálfsögðu eigum við
Íslendingar heimtingu á að fá fag-
lega úttekt á þeim og samanburð
áður en hrapað verður að ákvörð-
unum sem oft skapa meiri vanda-
mál en þær leysa. En allt stendur
þetta örugglega til bóta. Nokkrir
borgarfulltrúar Reykjavíkur sátu
nýlega 100. ársfund bandaríska
skipulagsfræðingafélagsins (Am-
erican Plannig Association) og án
efa hafa þeir komist þar að því að
Bandaríkin – sjálft land frjáls-
hyggjunnar – á sér langa hefð í
faglega unnu skipulagi.
Skipulag Vatnsmýrarinnar
Gestur Ólafsson skrifar
um skipulagsmál
Gestur Ólafsson
» Skipulagssamkeppni
kemur aldrei í stað-
inn fyrir faglegt skipu-
lag og stefnumótun
unna í samstarfi
stjórnmálamanna,
skipulagsfræðinga
og almennings.
Höfundur er fyrrverandi
kennari í skipulagsfræðum
við Háskóla Íslands.