Morgunblaðið - 18.07.2008, Side 20

20 FÖSTUDAGUR 18. JÚLÍ 2008 MORGUNBLAÐIÐ
Ekki mámikið út afbregða
þegar lögreglan
er fáliðuð á laug-
ardagskvöldi á
höfuðborgarsvæðinu. Á svæð-
inu búa tæplega 196 þúsund
manns. Um helgar er fólk því
miður líklegast til að fara
sjálfu sér og öðrum að voða
vegna ölvunar og óspekta og
veitir ekki af fullskipuðu lög-
regluliði, fyrir utan önnur mál
sem upp kunna að koma. Lög-
reglustjóri höfuðborgarsvæð-
isins segir sjálfur um mann-
ekluna í lögregluliði hans að
þarna sé komið „að mörkum
þess sem er forsvaranlegt“.
Við sameiningu lögreglu-
embættanna á höfuðborg-
arsvæðinu vonuðust menn
eftir töluverðri hagræðingu.
Jafnframt var stefnt að aukn-
um sýnileika lögreglunnar.
Vissulega hefur náðst fram
hagræðing á ýmsan máta. Á
tímabili virtist lögreglan ætla
að standa við stóru orðin um
sýnileikann, a.m.k. í mið-
bænum um helgar. En nú hef-
ur syrt í álinn. Hversu sýnileg
er lögreglan þegar fjórtán
lögreglumenn eru á sjö eft-
irlitsbifreiðum á laugardags-
kvöldi?
Nágrannasveitarfélög
Reykjavíkur hafa eðlilega
áhyggjur af þróun mála, þeg-
ar lögreglustöðvum þar er
lokað að næturlagi. Þau hafa
sum hver hug á að leita til
einkafyrirtækja
til að annast
hverfagæslu. Ef
íbúarnir eru ugg-
andi um sinn hag
er eðlilegt að
sveitarstjórnarmenn telji sig
þurfa að bregðast við. Ein-
staklingar fá sér e.t.v. örygg-
iskerfi í hús sín og sveitar-
félögin vilja efla gæslu innan
einstakra hverfa.
En hér verður að staldra
við. Hversu langt ætla sveit-
arfélögin að ganga í að leita
eftir þjónustu einkaaðila?
Bæjarstjóri Hafnarfjarðar
bendir réttilega á, að ríkinu
beri skylda til að halda uppi
löggæslu. Eiga sveitarfélögin
að hlaupa til og setja á lagg-
irnar hverfagæslu, kjósi ríkið
að draga saman seglin í lög-
gæslunni?
Lögreglan gegnir ómetan-
legu hlutverki. Innan vé-
banda hennar eru sérþjálfaðir
menn, sem vita hvernig
bregðast á við hverju sinni.
Þeir eru hins vegar of fáir.
Viljum við að í þeirra stað
komi starfsmenn einkafyr-
irtækja, sem ekki hafa hlotið
þessa sömu þjálfun?
Skiljanlegt er að lögreglan
lendi í rekstrarvanda nú þeg-
ar verð á eldsneyti og öðrum
aðföngum hefur hækkað mik-
ið á skömmum tíma. Þar er
hún ekki ein á báti. Ríkis-
valdið á að bæta þar úr og
tryggja almenningi áfram þá
löggæslu sem hann á kröfu til.
Hversu langt
ætla sveitarfélögin
að ganga?}
Lögregla í spennitreyju
Andstaða Ein-ars K. Guð-
finnssonar,
sjávarútvegs-
ráðherra, við rík-
isstyrki í sjávarútvegi er
skynsamleg. Íslensk stjórn-
völd hafa lengi reynt að
greiða fyrir fríverslun með
sjávarafurðir á alþjóðlegum
mörkuðum og viljað tak-
marka niðurgreiðslur til sjáv-
arútvegsfyrirtækja.
Ráðherrann er því sam-
kvæmur sjálfum sér þegar
hann gagnrýnir þá ákvörðun
Evrópusambandsins að
styrkja sjávarútveg í aðildar-
löndum um 248 milljarða
króna til ársins 2010, meðal
annars vegna hækkandi olíu-
verðs og fjárhagsörðugleika.
Haft var eftir Einari K.
Guðfinnssyni í viðskiptablaði
Morgunblaðsins í gær að
þessi aðgerð ESB skekkti
samkeppnisstöðu íslensks
sjávarútvegs og annarra
þjóða sem ekki ríkisstyrktu
sinn sjávarútveg.
Sjávarútvegsráðherra
sagði meðal annars í ræðu á
sjómannadaginn í
júní sl. að sjávar-
útvegur yrði að
lúta sömu hag-
ræðingarkröfum
og aðrar atvinnugreinar. Ella
yrði hann einfaldlega undir
og víða um heim mætti sjá
dæmi um sjávarútveg sem
hefði orðið þeim örlögum að
bráð. Ráðherrann telur ís-
lenskan sjávarútveg alvöru
atvinnugrein sem lúti al-
mennum leikreglum atvinnu-
lífsins án ríkisstyrkja.
Skyldi sjávarútvegsráð-
herra hafa viðrað þessi sjón-
armið við landbúnaðarráð-
herrann Einar K. Guðfinns-
son? Íslenskur landbúnaður
ætti að vera alvöru atvinnu-
grein sem þyrfti að lúta sömu
leikreglum og aðrar.
Verndarstefna stjórnvalda,
sem felst í niðurgreiðslum og
innflutningshöftum, fer ekki
saman við kröfuna um toll-
frjáls viðskipti með sjávaraf-
urðir og styrkjalausa útgerð.
Er ekki kominn tími til að
sjávarútvegsráðherra sann-
færi landbúnaðarráðherra?
Ríkisstyrkir skekkja
samkeppnisstöðu}Tvöfaldur ráðherra
Á
dögunum kom út lítið kver á vegum
forsætisráðuneytisins þar sem
hópur manna hafði lagt á ráðin um
ímynd Íslands. Í kjölfarið birti
sagnfræðingafélag Íslands álit þar
sem varað var við að sú mynd sem leitast væri
við að framkalla væri úrelt. Svipað og ef barna-
stjarna héldi áfram að koma fram í barnagervi
háöldruð – um það hefur reyndar verið samin
hryllingsmynd: Hvað kom fyrir Baby Jane?
með leikkonunni víðfrægu Bette Davies (1962).
Það er skemmtileg tilviljun að um sama leyti
og forsætisráðuneytið sendi frá sér sinn bækl-
ing kom út bók sem upphaflega leit fyrst dags-
ins ljós fyrir 415 árum og þá á latínu: Brevis
Commentarius eða „Stutt samantekt um Ís-
land“ eftir þáverandi skólameistara á Hólum,
Arngrím Jónsson. Prenttækni Gutenbergs var nýkomin til
skjalanna og í kjölfar landafundanna var tekið að prenta
ferðasögur úti í Evrópu af miklum móð, þeim mun útgengi-
legri sem frásögnin var æsilegri. Óprúttnir höfundar hyllt-
ust til stytta sér leið og birta ýkjusögur sem lesandinn gat
ekki sannreynt og Ísland lá vel við höggi. Hér átti að vera
inngangur til Vítis og landslýður stunda stóðlífi (baðstofu-
líf), en foreldrum væri annarra um hunda sína en börn…
Þessari ímynd vildu landsmenn af einhverjum ástæðum
ekki una og nýorðinn skólameistari á Hólum var gerður út
til að svara í bókarformi á alþjóðamáli menntamanna, lat-
ínu.
Nú 415 árum síðar mun það frekar vera skorturinn á
umtali sem kallar á aðgerðir, samkvæmt
þeirri auglýsingasálfræði að skárra sé að
veifa röngu tré en öngu. En samt má aldrei
gleymast að ímynd hlýtur ævinlega að grund-
vallast á sjálfsmynd, sem aftur verður til í
víxlverkun þess sem við viljum vera og aðrir
eru tilbúnir að viðurkenna að við séum. Það
verður sumsé að vera innstæða fyrir mynd-
inni. Spekiorðið forna: „þekktu sjálfan þig“
hefur löngum verið álitið forsenda farsældar.
En hvernig er þá sjálfsþekkingu þjóðarinnar
háttað um þessar mundir? Ímynd Brevis
byggðist þeirri mynd sem var að finna í forn-
ritum landsmanna, en þar var úr miklu að
moða og vakti raunar umheiminn til vitundar
um bókmenntir Íslendinga. En nú er
ríkjandi miðill ekki lengur ritað mál heldur
sjónvarpið. Og sú mynd sem það virðist megna að gefa
okkur af landi og þjóð um þessar mundir er svo dvergvax-
in að því mætti einna helst líkja við spegilbrot sem end-
urkastaði ekki nema örlitlu broti af heilum manni, til
dæmis nefbroddinum.
Það eru því ekki góð tíðindi sem spurst hafa út nýverið
að tekjur RÚV eigi enn að skerða. Ósagt skal látið hve
mörgum núllum þyrfti að bæta aftan við núverandi upp-
hæð sem RÚV hefur úr að moða til að þjóðin fengi viðhlít-
andi mynd af sjálfri sér. En ef rétt reynist að sama gildi
um þjóðir og einstaklinga: að sterk sjálfsmynd sé verð-
mætið mesta, hlýtur niðurskurður hér að vera dýru verði
keyptur. peturgun@centrum.is
Pétur
Gunnarsson
Pistill
Myndin af okkur
Verðbólga leggur
stein í evrugötu Letta
FRÉTTASKÝRING
Eftir Baldur Arnarson
baldura@mbl.is
Ý
mis merki eru um hjöðn-
un í lettneska hagkerf-
inu. Dregið hefur úr eft-
irspurninni innanlands
og aðgengi að lánsfé
verið erfitt. Tekjur ríkisins eru
minni en áætlað var, á sama tíma og
aukinn útflutningur knýr vaxtarhjól
hagkerfisins. Verðbólgan er farin af
stað og himinhátt eldsneytisverðið
átt þátt í almennum verðhækkunum.
Þessi dökka stöðumynd er dregin
upp í nýlegri lýsingu Ilmars Rimse-
vics, bankastjóra seðlabankans í
Lettlandi, á efnahagsástandinu hjá
einum „Eystrasaltstígranna“, sem
svo hafa verið nefndir vegna örs hag-
vaxtar.
Líkt og hér hefur fasteignaverðið
farið lækkandi og dregið úr eftir-
spurn eftir vinnuafli. Og eins og Ís-
lendingar horfa Lettar upp á háar
verðbólgutölur, eftir þensluhvetjandi
útlánaaukningu síðustu ára.
Hagkerfin tvö, það lettneska og
það íslenska, búa við ólíka pen-
ingastefnu. Lettar reka fastgengis-
stefna gagnvart evrunni, ólíkt hinu
fljótandi gengi sem er hér og orðið
hefur tilefni líflegra umræðna.
Sá munur er einnig á hagkerf-
unum að stýrivextir seðlabanka
Lettlands hafa verið miklu mun
lægri en Seðlabanka Íslands, eða 6%
frá því í maí 2007 og á bilinu 3-5% frá
árinu 1997. Raunvextir hafa því verið
neikvæðir frá árinu 2004, þegar verð-
bólgan fór á skrið, sem aftur ýtti
undir vöxt útlána og viðskiptahalla,
sem var 19,4% á fyrsta ársfjórðungi,
samanborið við 26,6% árið áður.
Langt yfir takmarkinu
Verðbólgan í Lettlandi í maí var
komin upp í 17,9% á ársgrundvelli,
eða sú mesta í ESB. Litháar glíma
við sama vanda, þar fór verðbólgan
yfir 12% í apríl. Hefur verðbólga
seinkað evruupptöku ríkjanna
tveggja, en til að setja þessar tölur í
samhengi mælist ársverðbólgan á
evrusvæðinu um 4%, það mesta síðan
núverandi mælingar hófust 1997.
Lettar gengu í Evrópusambandið
á nýársdag 2004, ásamt sjö öðrum A-
Evrópuþjóðum, Möltu og Kýpur.
Þeir stefndu að upptöku evru fjórum
árum síðar en neyddust sökum verð-
bólgu til að færa markið aftar. Geng-
ur verðbólgustigið þvert á þá
peningastefnu Letta að tryggja hag-
vöxt og lága verðbólgu, það er efna-
hagslegan stöðugleika.
Eins og rakið er í síðasta hefti
Peningamála Seðlabankans kveður
Maastrich-sáttmálinn á um að ríkj-
um sem ganga í ESB beri að taka
upp evruna við fyrsta tækifæri að
uppfylltum skilyrðum um efnahags-
legan stöðugleika. Aðeins Bretland
og Danmörk hafi fengið formlega
undanþágu frá þeirri reglu. Svíþjóð,
sem gekk í ESB í ársbyrjun 1995, og
nýjum aðildarríkjum beri því að taka
upp evru við fyrsta tækifæri.
Hafa uppfyllt flest skilyrðin
Ljóst má vera af verðbólgunni nú
að það markmið mun reynast Lett-
um torsótt. Þannig er verðbólgu-
markmið ESB miðað við verðbólg-
una eins og hún er lægst í þremur
aðildarríkjum, að viðbættum 1,5%.
Lettar eru nú langt, langt yfir því
markmiði.
Rimsevics, bankastjóri lettneska
seðlabankans, segir að þrátt fyrir að
hagkerfið hafi uppfyllt flest skilyrði
Maastricht-sáttmálans um innleið-
ingu evrunnar hafi verðbólgan leitt
til endurskoðunar á því markmiði að
taka upp gjaldmiðilinn við inngöng-
una í sambandið 2004. Fjármála-
ráðherra landsins hafi gefið út að
evran verði tekin upp 2012 eða 2013.
Á vef lettneska seðlabankans kem-
ur fram að erlend fjárfesting hafi
verið meiri en sem nemur hallanum.
Hvort nú muni draga úr þeirri fjár-
festingu á eftir skýrast. Heima fyrir
er aðgengið að lánsfé erfitt og bíður
Letta því sú áskorun að ná verðbólg-
unni niður. Meira um það síðar.
Reuters
Dimman dettur á í Riga Of sterkt væri að orði kveðið að fullyrða að óveð-
ursskýin hrönnuðust upp yfir lettneska hagkerfinu. Verðbólgan er þó mikil.
LETTAR hafa búið
við fastgengisstefnu
síðan 1994 og varð
sú breyting í árs-
byrjun 2005 að
gengi gjaldmiðilsins
var fest við gengi evr-
unnar í stað mynt-
körfu sem samanstóð
af Bandaríkjadal, evr-
unni, breska pundinu
og japanska jeninu,
eins og rakið er í Pen-
ingamálum. Hér á
Íslandi var horfið
frá fastgengisstefnu
árið 2001, þegar
Seðlabankinn tók
upp verðbólgu-
markmið í samráði
við ríkisstjórnina. Innganga í mynt-
bandalag Evrópu og upptaka evru
fæli í sér að fastgengisstefna yrði
tekin upp hér á nýjan leik.
TENGT VIÐ
EVRUNA
AP
Í Frankfurt Evrópski seðlabankinn.
››
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/