Morgunblaðið - 27.09.2008, Page 30

30 LAUGARDAGUR 27. SEPTEMBER 2008 MORGUNBLAÐIÐ
UMRÆÐAN
Heilbrigðisráðherra
hefur allt frá því að
hann tók við embætti
lagt áherslu á að lækka
útgjöld til lyfjamála
enda eru lyf talsverður
hluti af útgjöldum hins
opinbera til heilbrigð-
ismála. Á ráðherra
heiður skilinn fyrir að
hafa lagt áherslu á
þennan málaflokk, en
ekki má draga úr mik-
ilvægi þess að huga að
hagræðingu í heilbrigð-
iskerfinu, þar sem stór
hluti af útgjöldum hins
opinbera fer til mála-
flokksins. Að því er lyf-
in varðar er þó mik-
ilvægt að benda á þá
staðreynd að útgjöld til
lyfjamála á verðlagi
ársins 2007 hafa nær
staðið í stað í krónutölu
frá árinu 1998. Útgjöld til lyfjamála
sem hlutfall af heildarkostnaði til
heilbrigðismála hafa lækkað á tíma-
bilinu, eins og sést svart á hvítu á
meðfylgjandi töflu: (Heimild: Hag-
stofa Íslands.)
Það er hins vegar svo að engin
mannanna verk eru
hafin yfir gagnrýni.
Það á einnig við um
áform ráðherrans í
þessu sambandi, en
hann hefur lýst því yfir
opinberlega að verð á
lyfjum muni lækka um
20% frá og með 1.
október nk. Hér er vís-
að til ræðu hans á
fundi sjálfstæð-
ismanna fyrir nokkru
og viðtala í fjölmiðlum
í kjölfarið.
Samtök verslunar
og þjónustu hafa inn-
an sinna vébanda nær
öll apótek í landinu og
þar á bæ hafa menn
nokkrar áhyggjur af
þessum yfirlýsingum
ráðherrans, enda
verður ekki séð hvern-
ig þær fá staðist. Eins
og sést af þeim dæm-
um sem hér fara á eft-
ir mun afnám afslátta
í heildsölu, ekki eitt og
sér lækka lyfjaverð til
almennings, heldur mun hið op-
inbera njóta afsláttarins sem al-
menningur áður naut hjá apótek-
unum.
Hámarks greiðsluþátttaka Trygg-
ingastofnunar ríkisins í lyfjakostn-
aði er bundin við fasta krónutölu. Nú
um mánaðamótin taka, eins og áður
sagði, gildi þær breytingar að af-
slættir í viðskiptum með lyf frá
heildsala til smásala verða bannaðir.
Þar með geta lyfsalar ekki lengur
látið sjúklinga njóta þeirra við-
skiptakjara sem þeir hafa fengið hjá
birgjum sínum.
Eflaust mun heildsöluverð lyfja
eitthvað lækka nú um mánaðamótin
en megináhrif þeirra breytinga
verða þau að útgjöld Trygg-
ingastofnunar ríkisins til lyfjamála
munu lækka, þ.e.a.s. ríkissjóður
mun spara. Almenningur mun hins
vegar ekki njóta lækkunarinnar
nema að litlu leyti. Þetta er skýrt á
meðfylgjandi töflu, þar sem algeng
lyf eru tekin sem dæmi og forsend-
urnar eru fyrrnefndar yfirlýsingar
ráðherrans. Það er mikilvægt að
æðstu ráðamenn þjóðarinnar skapi
ekki óraunhæfar væntingar hjá al-
menningi með yfirlýsingum sínum.
Samtök verslunar og þjónustu
telja sér skylt að benda almenningi á
staðreyndir málsins og því er þessi
grein birt. Það sem liggur fyrir er að
afar ólíklegt er að verð á lyfjum til
almennings muni lækka um 20%
hinn 1. október. Ríkissjóður mun að
stærstum hluta njóta þeirra breyt-
inga sem þá eiga sér stað. Þetta
verða allir að gera sér ljóst.
Munu lyf
lækka 1. október?
Andrés Magnússon
skrifar um loforð
ráðherra um lækk-
un lyfjaverðs
Andrés Magnússon
» Það er mik-
ilvægt að
æðstu ráðamenn
þjóðarinnar
skapi ekki
óraunhæfar
væntingar hjá
almenningi með
yfirlýsingum
sínum.
Höfundur er framkvæmdastjóri Sam-
taka verslunar og þjónustu.
Algengt magabólgulyf, greiðsluþátttaka TR í flokki E (minni þátttaka)
Smásöluverð Hlutur sjúkl. TR Hlutur sjúkl. TR
6.650 10.505 4.950 5.555 1.375 9.130
Eftir lækkun: 20,0% 5.320 8.651 4.950 3.701 1.375 7.276
% lækkun 18% 0% 33% 0% 20%
Algengt blóðþrýstingslyf, greiðsluþátttaka TR í flokki B (meiri þátttaka)
Smásöluverð Hlutur sjúkl. TR Hlutur sjúkl. TR
3.818 6.534 3.400 3.134 1.050 5.484
Eftir lækkun: 20,0% 3.054 5.374 3.400 1.974 1.050 4.324
% lækkun 18% 0% 37% 0% 21%
Lyf á meðalverði, greiðsluþátttaka TR í flokki E (minni þátttaka)
Smásöluverð Hlutur sjúkl. TR Hlutur sjúkl. TR
3.618 6.191 4.950 1.241 1.375 4.816
Eftir lækkun: 20,0% 2.894 5.131 4.445 686 1.375 3.756
% lækkun 17% 10% 45% 0% 22%
1 pakkning seld Heilds.verð
Minirin töflur 60mcg 30 stk. Almennur Lífeyrisþegar (E/Ö)
Skipting greiðslu Skipting greiðslu
2 glös seld
Skipting greiðsluSkipting greiðslu
Heilds.verð
Skipting greiðslu
Almennur
Heilds.verð
Áhrif heildsöluverðslækkana á hlut sjúklings vs. hlut TR
1 tafla 2sv á dag
1 tafla 2sv á dag
Amlodipine 5mg 100 stk.
Lífeyrisþegar (E/Ö)
1 pakkning seld
Almennur Lífeyrisþegar (E/Ö)
Nexium 20mg 56 stk.
Skipting greiðslu
1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007
Heilbrigðismál 77.203 85.668 84.324 86.662 92.721 94.066 95.249 96.026 98.577 103.268
Lyf 6.959 7.706 7.275 6.861 7.137 7.498 7.790 7.038 7.143 7.055
Heildarútgjöld hins opinbera í heilbrigðismálum og lyfjum á verðlagi ársins 2007
BÚSETUÚRRÆÐI
eiga að vera í stöð-
ugri þróun og veita
ber öllum sem mögu-
lega geta búið á heim-
ili sínu þjónustu eftir
þörfum (sjá lög um
málefni fatlaðra) til
að gera þeim kleift að
búa heima. Sumir
sem þurfa mjög mikla aðstoð og
sérhæfða hjúkrun eiga ekki ann-
arra kosta völ en að fara á hjúkr-
unarheimili. Þessi hópur hefur að-
gang að tveimur
hjúkrunarheimilum í Reykjavík.
Sjálfsbjargarheimilið
og Skógarbær
Annað er Sjálfsbjargarheimilið
sem var í eina tíð glæsilegt hjúkr-
unarheimili en var byggt fyrir 35
árum og stenst engan veginn kröf-
ur í nútímaþjóðfélagi. Eða hver
vill búa til langframa í 12,5 ferm.
herbergi án baðs og salernis og
þurfa að deila salerni með 5-6
manns?
Hjá Sjálfsbjargarheimilinu hafa
reyndar verið framkvæmdar inn-
anhúsbreytingar, þannig að tvö
herbergi hafa verið gerð að einu.
Núna eru því fjögur stærri her-
bergi, þ.e. 28 ferm., þrjú eru með
sturtu og salerni, en það fjórða er
eingöngu með vaski. Ekki hefur
heyrst um hvort áætlun er fyrir
hendi um að breyta fleiri her-
bergjum svo koma megi á móts
við þarfir allra heimilismanna.
Á sama tíma og allt of margir
búa í of þröngu húsnæði á Sjálfs-
bjargarheimilinu hefur sú jákvæða
þróun átt sér stað hjá Sjálfsbjörg
(landssambandi fatlaðra) að tekn-
ar hafa verið í notkun fimm íbúðir,
allar 28 ferm., fyrir fólk sem þarf
frekar mikla aðstoð og umönnun.
Tilgangurinn er að einstakling-
arnir fái tækifæri til að búa sjálf-
stætt með stuðningi. Annað já-
kvætt úrræði er
endurhæfingaríbúð Sjálfsbjargar,
sem gegnt hefur mjög mikilvægu
hlutverki, en þar fær fólk mark-
vissa þjálfun og stuðning (iðju-
þjálfa, félagsráðgjafa og hjúkr-
unarfræðing) til þess að geta búið
sjálfstætt (dvölin stendur frá
nokkrum mánuðum í eitt ár).
Hitt hjúkrunarheimilið sem
langveikir hafa aðgang að er
Skógarbær, en það heimili var
byggt fyrir aldraða árið 1997. Þar
fengu langveikir einstaklingar út-
hlutað einni deild sem
rúmar 11 einstaklinga
og eru fyrir hendi níu
einbýli (16 ferm.) og
eitt tvíbýli (28 ferm.),
en herbergin eru öll
með sturtu og salerni.
Af þessu má sjá að öll
eru herbergin frekar
lítil sem ætla má að
skerði lífsgæði íbú-
anna.
Þar sem hjúkr-
unarplássin í Skóg-
arbæ (11) og Sjálfs-
bjargarheimilinu (39) fullnægja
ekki þörfinni fyrir þennan hóp,
hefur eitthvað verið um að fólki
hafi eingöngu boðist hjúkr-
unarpláss á hjúkrunarheimilum
fyrir aldraða, jafnvel þótt það hafi
átt allnokkur ár í ellilífeyrisaldur.
Dæmi er um að það hafi valdið
sumum einstaklingum mikilli
óánægju, að vera tilneyddir að
vistast á hjúkrunarheimili fyrir
aldraða. Fólkinu finnst það ekki
eiga heima á hjúkrunarheimili þar
sem algengt er að meðalaldur sé
80-85 ár. Það er skylda samfélags-
ins að sjá áðurnefndum hópi fyrir
búsetuúrræði sem hentar þörfum
hans og óskum, þ.e. rúmgóðum
einbýlum með salernis- og bað-
aðstöðu og aðgangi að félagsstarfi
og virkni við hæfi. Benda mætti á
aðstöðuna á hinu nýja og glæsi-
lega hjúkrunarheimili Sóltúni, þar
sem öll herbergi eru einbýli 30
ferm. að stærð með salerni og
baði, en átta manns dvelja á
hverri deild. Þannig aðbúnaður
ætti svo sannarlega að standa hin-
um yngri langveiku til boða.
Eru öryggisíbúðir
framtíðarúrræði?
Áðurnefnd hjúkrunarheimili
koma aldrei í stað heimilis og því
mætti velta fyrir sér hvort örygg-
isíbúðir væru það úrræði sem fólk
gæti frekar hugsað sér heldur en
að búa á stofnun. Skilgreining
Reykjavíkurborgar á öryggis-
íbúðum er svohljóðandi: „Öryggis-
íbúðir eru klasar íbúða þar sem
gætt hefur verið að aðgengis/
öryggismálum, s.s. með lyftum,
handriðum, breiðum göngum og
öryggisdúkum á gólfum. Þessar
íbúðir geta verið hluti af hjúkr-
unarheimili. Til staðar er þjón-
usturými þar sem aðstaða er til að
sinna félagsstarfi og aðstaða fyrir
starfsmenn til að skipuleggja og
veita þjónustu. Veitt er
sólarhringsþjónusta með aðgengi
að vaktþjónustu hjúkrunarfræð-
ings. Heimaþjónusta og heima-
hjúkrun er veitt samkvæmt ein-
staklingsbundnu mati.
Sameiginlegur matur er í boði.“
Fólk getur sem sagt í öryggis-
íbúðum haldið áfram heimili, feng-
ið aðstoð og umönnun eftir þörf-
um, sem að öllum líkindum eykur
lífsgæði þess.
Sambýli hefur sárvantað fyrir
þá sem þurfa ekki mikla aðstoð,
en aðallega eftirlit og stuðning.
Svæðisskrifstofa málefna fatlaðra
tekur við umsóknum um sambýli,
en það má segja að vonlaust sé að
sækja um sambýli fyrir þessa ein-
staklinga þar sem þau eru ekki
fyrir hendi og ekki á döfinni að
setja sambýli á laggirnar fyrir
þessa aðila.
Stefna óskast
Brýnt er að taka á þessum mál-
um sem allra fyrst og vinna áætl-
un í samráði við notendurna sjálfa
(eða aðstandendur þegar við á)
sem hafa þörf fyrir búsetuúrræði.
Gera þarf úttekt á hve margir ein-
staklingar bíða eftir búsetuúrræði
og kanna hvaða skoðanir notend-
urnir eða málsvarar þeirra hafa
um æskilegt búsetuform. Nauð-
synlegt er að marka stefnu fyrir
framtíðina í búsetumálum þessa
hóps og bjóða upp á fjölbreytni á
borð við sambýli, leiguíbúðir og
rúmgóðar, heimilislegar hjúkr-
unardeildir. Stjórn Sjálfsbjarg-
arheimilisins þyrfti að greina frá
hvort tekin hafi verið ákvörðun
um að stækka fleiri herbergi (gera
tvö að einu) og hvenær þær fram-
kvæmdir eru fyrirhugaðar.
Stofnun aðstandendafélags fyrir
þennan hóp væri gagnlegt úrræði.
Þessa einstaklinga vantar góða
málsvara sem geta haft áhrif á að
tekið verði af festu á þessum
málaflokki og honum fylgt eftir.
Mikilvægt er að taka ákvörðun um
viðunandi áætlun í búsetumálum
verði tekin upp og henni hrint í
framkvæmd sem fyrst. Ég skora á
Jóhönnu Sigurðardóttur félags-
málaráðherra að kanna málið og
skýra frá áformum um búsetumál
þessa hóps hið fyrsta.
Búum betur að langveikum
Margrét Sigurð-
ardóttir lýsir eftir
stefnu í búsetuúr-
ræðum fyrir fatlaða
» Fólk sem er með al-
varlega langvinna
sjúkdóma, þarf hjúkrun
og umönnun og er undir
ellilífeyrisaldri, vill
gleymast þegar umræða
er um búsetumál.
Margrét Sigurðardóttir
Höfundur er félagsráðgjafi á
Landspítalanum-Grensási,
MS-dagvist og MS-félagi Íslands.
ÞAÐ er merkilegt
hvað íslenskir kjós-
endur láta stjórn-
málamenn komast
upp með.
Jóhanna Sigurð-
ardóttir var félags-
málaráðherra í rík-
isstjórn frá
1991-1995, en þá
sagði hún af sér áður
en kjörtímabilinu lauk og sagði:
„Minn tími mun koma.“
Þessi sama Jóhanna er búin að
vera ráðherra félags- og trygg-
ingamála síðan á vormánuðum
2007, í núverandi ríkisstjórn. Þá
var hún búin að vera í stjórn-
arandstöðu síðan 1995 og „pre-
dika“ um bætt kjör lífeyrisþega.
Hún marghrósaði þeim op-
inberlega sem börðust fyrir því að
lífeyrissjóðirnir mundu ekki
skerða kjör öryrkja,
frá og með 1. desem-
ber 2007. Hún sagði
að Tryggingastofnum
í hennar umboði
myndi bæta kjör ör-
yrkja ef skerðing-
arnar kæmu til fram-
kvæmda. Við það
hefur ekki verið stað-
ið frekar en svo
margt annað. Það
voru um það bil 2.000
öryrkjar skertir af
sínum sjóðum frá og
með 1. des. 2007, allt frá 10 þús.
til 50-60 þús. á mánuði. Ég veit
ekki til þess að neinn öryrki hafi
fengið skerðinguna bætta af TR
eins og ráðherra lofaði. Að und-
anförnu hafa verið auglýsingar frá
TR. Að lífeyrisþegar ættu kynna
sér réttarbætur og aukin réttindi
frá og með 1. júlí sl. Ég hef hvergi
séð þær réttarbætur. Aðstoð-
armaður ráðherra hefur skrifað
greinar að undanförnu um bætt
kjör öryrkja og hvað Jóhanna
væri búin að bæta þau mikið síðan
hún varð ráðherra aftur. Fólki
sem er í opinberum embættum
ber skylda til þess að segja satt
og rétt frá. Það eina sem ég hef
orðið var við síðan Jóhanna varð
ráðherra aftur eru skerðingar og
aftur skerðingar. T.d. þeir sem
eru með sykursýki 2 fá nú ein-
göngu 300 strimla á ári í sína
mæla endurgreidda af TR, en
þeim er gert að mæla sig minnst
einu sinni á dag til að fylgjast bet-
ur með sjúkdómnum. Ég hélt að
það væru 365 dagar í árinu!
Margir hjartasjúklingar fá ekki
lyf sín niðurgreidd eins og var og
hefur lyfjakostnaðurinn aukist gíf-
urlega, samhliða öðrum skerð-
ingum. Margt af þessu fólki er bú-
ið að skila sínu til samfélagsins og
fær ekki starfslokasamninga upp á
tugi milljóna frá fyrirtækjum sem
voru okkar eign. Er þetta sann-
gjarnt? Ég veit með sjálfan mig
að ég fékk 900 kr. hækkun 1. apríl
frá TR, sem ég hélt að væri „apr-
ílgabb“ en svo reyndist ekki vera.
Þeir sem voru skertir af sínum líf-
eyrissjóðum geta lítið þakkað Jó-
hönnu Sigurðardóttur. Og þá ekki
þeir sem hafa verið skertir af TR
vegna lyfjakostnaðar. Það þýðir
ekki fyrir Jóhönnu að fela sig á
bak við það að TR var skipt upp í
tvö ráðuneyti í tíð núverandi rík-
isstjórnar og að lyfjamálin séu
ekki á hennar hendi.
Það er mín skoðun og reyndar
margra annarra að tími þeirra
sem eru í núverandi ríkisstjórn sé
liðinn. Ég vil skora á Jóhönnu Sig-
urðardóttur að segja af sér sem
ráðherra. Hennar tími mun ekki
koma. Hann er liðinn.
Er tími þinn ekki
liðinn Jóhanna?
Þórir Karl Jónasson
skrifar um kjör
aldraðra og öryrkja
»Margir hjarta-
sjúklingar fá ekki
lyf sín niðurgreidd eins
og var og hefur lyfja-
kostnaðurinn hækkað
gífurlega, samhliða
öðrum skerðingum.
Þórir Karl Jónasson
Höfundur er fv. formaður Sjálfs-
bjargar á höfuðborgarsvæðinu og
stjórnarmaður í Sjálfsbjörg Lfs.