Morgunblaðið - 26.10.2008, Qupperneq 4

4 FréttirVIKUSPEGILL
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 26. OKTÓBER 2008
Eftir Boga Þór Arason
bogi@mbl.is
Viðhorfskannanir hafa bent til þess
síðustu vikur að Bandaríkjamenn
séu að búa sig undir að kjósa
blökkumann í embætti forseta
Bandaríkjanna í fyrsta skipti í sög-
unni. Margar kannanir benda til
þess að forskot Baracks Obama,
forsetaefnis demókrata, hafi verið
7-14% á síðustu tveimur vikum en
munurinn hefur minnkað ef marka
má könnun fréttastofunnar AP.
Nokkrir stjórnmálaskýrendur
efast reyndar um að kannanirnar
séu alveg marktækar og segja að
nokkur dæmi séu um að frambjóð-
andi úr röðum blökkumanna hafi
haft mikið forskot skömmu fyrir
kjördag en síðan beðið ósigur eða
sigrað naumlega.
„Bradley-áhrifin“ goðsögn?
Þekktasta dæmið sem nefnt hefur
verið er blökkumaðurinn Tom
Bradley, fyrrverandi borgarstjóri
Los Angeles, sem var ríkisstjóra-
efni demókrata í Kaliforníu árið
1982. Skoðanakannanir fjölmiðla
bentu til þess að forskot hans hefði
verið 7-22 prósentustig en nið-
urstaða kosninganna varð sú að
keppinautur hans, hvítur repúblik-
ani, fór með sigur af hólmi.
Úrslitin í ríkisstjórakosningunum
hafa verið túlkuð sem dæmi um að
sumir hvítir kjósendur segist ætla
að kjósa blökkumann þegar þeir eru
spurðir í skoðanakönnunum en geri
það samt ekki í kjörklefanum. Al-
gengt er að þetta fyrirbæri sé nefnt
„Bradley-áhrifin“ þótt fram hafi
komið vísbendingar um að þessi
skýring sé aðeins goðsögn og aðrir
þættir hafi ráðið úrslitum, t.a.m.
minni kjörsókn meðal blökkumanna
en gert var ráð fyrir.
Þetta er ekki það eina sem nefnt
hefur verið sem dæmi um að fylgi
blökkumanna kunni að hafa verið
ofmetið í könnunum. David Dinkins,
blökkumanni úr röðum demókrata,
var spáð stórsigri í borgarstjóra-
kosningum í New York árið 1989 en
rétt marði sigur. Sama ár var annar
blökkumaður, Douglas Wilder, með
11 prósentustiga forskot daginn fyr-
ir ríkisstjórakosningar í Virginíu en
sigraði aðeins með 0,5 prósentustiga
mun. Svipaða sögu er að segja um
nauman sigur blökkumannsins Har-
olds Washingtons í borgarstjóra-
kosningum í Chicago árið 1983.
Hafi „Bradley-áhrifin“ verið til er
erfitt að segja til um hvort þau geti
orðið Obama að falli í kosningunum
í nóvember, enda er tiltölulega
sjaldgæft að blökkumaður sé í
framboði gegn hvítum manni í kjör-
dæmi þar sem hvítir eru í meiri-
hluta.
Kathleen Parker, blaðamaður
The Washington Post, bendir
reyndar á að „öfug Bradley-áhrif“
geti komið til sögunnar í kosning-
unum. Hún á við „hvítu mennina
sem myndu aldrei viðurkenna að
þeir hygðust kjósa blökkumann, en
gera það“. „Öfugu Bradley-áhrifin“
gætu orðið til þess að fylgi Obama
reyndist meira en það mælist í
könnunum í Suðurríkjunum og víð-
ar þar sem algengara er að hvítir
menn tortryggi blökkumenn.
Kannanir fyrir forkosningar
demókrata reyndust vanmeta fylgi
Obama í tólf ríkjum („öfugu Brad-
ley-áhrifin“) en ofmeta það í aðeins
þremur (Bradley-áhrifin“).
Marktækar kannanir?
 Vangaveltur um að fylgi frambjóðenda úr
röðum blökkumanna kunni að vera ofmetið
í skoðanakönnunum í Bandaríkjunum
AP
Sigurstranglegur Barack Obama réttir út hendurnar til að heilsa kjós-
endum í Richmond í Virginíu, einu af lykilríkjunum í kosningabaráttunni.
Tekist á um lykilríki á lokasprettinum
NEVADA Mikil fólksfjölgun hef-
ur orðið í Nevada síðustu árin
og margir íbúanna eru ættaðir
úr Rómönsku Ameríku. Þessi
kjósendahópur hefur yfirleitt
hneigst til þess að styðja demó-
krata en George W. Bush lagði
mikla áherslu á að vinna hann á
sitt band fyrir síðustu kosn-
ingar. Honum tókst það því fylgi
Bush í þessum kjósendahópi
jókst úr 32% árið 2000 í 63%
árið 2004. Kannanir benda til
þess að repúblikanar hafi misst
þetta forskot, m.a. vegna þess
að margir repúblikanar hafa
hvatt til harðra aðgerða gegn
ólöglegum innflytjendum.
Obama er með ívið meira fylgi
en McCain í Nevada.
VIRGINÍA Demókratar hafa að-
eins einu sinni sigrað í forseta-
kosningum hér frá árinu 1948
og það var þegar Lyndon B.
Johnson fór með sigur af hólmi
í ríkinu árið 1964. John McCain
var því talinn sigurstranglegur í
Virginíu fyrir þremur vikum en
Barack Obama hefur oft farið
þangað í heimsóknir og lagt
mikið fé í kosningabaráttuna.
Skoðanakannanir benda til
þess að þetta hafi borið árang-
ur og Obama náð verulegu for-
skoti í ríkinu. Munurinn er 10
prósentustig ef marka má
könnun CNN/Time. Bush sigr-
aði þar með 8 prósentustiga
mun fyrir fjórum árum.
MISSOURI Bush sigraði í Miss-
ouri í kosningunum á árunum
2000 og 2004 en Bill Clinton
fór með sigur af hólmi þar 1992
og 1996. Síðustu 100 árin hefur
sigurvegari kosninganna í Mis-
souri alltaf orðið forseti Banda-
ríkjanna nema árið 1956. Nýleg
könnun bendir til þess að
Obama hafi unnið upp naumt
forskot McCains í ríkinu. Obama
hefur notað helmingi meira fé
en McCain í auglýsingar í Mis-
souri og opnað þar fleiri skrif-
stofur (40 á móti 16).
INDIANA Hefur verið eitt af
traustustu vígjum repúblikana
síðustu áratugi og George W.
Bush sigraði þar með rúmlega 20
prósentustiga mun fyrir fjórum
árum. Obama hefur saxað á for-
skot McCains sem hefur því
neyðst til að verjast í Indiana. Það
hefur minnkað svigrúm hans til
að blása til sóknar í öðrum ríkjum.
OHIO George W. Bush sigraði
mjög naumlega í sambandsríkinu
árin 2000 og 2004 en repúblik-
anar hafa átt undir högg að sækja
þar. Kannanir benda til þess að
Obama sé með 12-14 prósentu-
stiga forskot. Sigri Obama í Ohio
og öllum ríkjunum þar sem demó-
kratar sigruðu síðast verður hann
næsti forseti.
PENNSYLVANÍA Er eitt af fjór-
um ríkjum þar sem demókratar
sigruðu í síðustu forsetakosn-
ingum en John McCain leggur
nú mikið kapp á að sigra í.
Obama beið mikinn ósigur fyrir
Hillary Clinton í forkosningum
demókrata í Pennsylvaníu en
nýleg könnun bendir til þess að
hann sé nú með 13 prósentu-
stiga forskot á John McCain.
COLORADO Repúblikanar hafa
sigrað í Colorado í þrennum for-
setakosningum í röð, síðast með
nær 5 prósentustiga mun. Kann-
anir benda til þess að Obama sé
með naumt forskot í ríkinu og
njóti góðs af fylgistapi repúblik-
ana meðal kjósenda sem eiga
ættir að rekja til Rómönsku
Ameríku.
NÝJA-MEXÍKÓ Bush sigraði hér
með minna en 1% mun í kosn-
ingunum fyrir fjórum árum en
tapaði fyrir Al Gore með aðeins
0,1% mun árið 2000. Obama
virðist nú njóta ívið meiri stuðn-
ings hér en McCain. Bill Rich-
ardson, vinsæll ríkisstjóri, er á
meðal stuðningsmanna Obama.
FLÓRÍDA Nýleg könnun bendir til
þess að Barack Obama sé með
fimm prósentustiga forskot á
John McCain, en munurinn var
átta stig 1. október. Bush sigraði
með 5 prósentustiga mun í ríkinu
í kosningunum fyrir fjórum árum
og McCain taldi sig því eiga góða
möguleika þar.
NORÐUR-KARÓLÍNA Repúblikanar
hafa sigrað hér í síðustu forseta-
kosningum (með 12 prósentustiga
mun fyrir fjórum árum) en Obama
og McCain virðast nú standa jafnir
að vígi í ríkinu. Margir blökkumenn
hafa skráð sig á kjörskrá og
Obama hefur lagt mikið fé í kosn-
ingabaráttuna.
Eru Bandaríkjamenn
tilbúnir til að kjósa blökku-
mann í forsetaembættið?
Gallup-könnun, sem gerð var árið
1958, bendir til þess að 58%
hvítra Bandaríkjamanna hafi þá
ekki getað hugsað sér að kjósa
blökkumann í Hvíta húsið. Þessi
tala lækkaði í 19% árið 1989 og í
könnun, sem gerð var í fyrra,
sögðu aðeins 5% aðspurðra að
ekki kæmi til greina að kjósa
blökkumann í forsetakosningum.
Þótt einhverjir hafi ef til vill ekki
þorað að viðurkenna að þeir geti
ekki hugsað sér að kjósa blökku-
mann benda kannanirnar til þess
að mikil viðhorfsbreyting hafi orð-
ið að þessu leyti í Bandaríkjunum
á síðustu áratugum.
Í nýlegri könnun sögðust rúm
90% aðspurðra ekki hafa áhyggj-
ur af því að blökkumaður yrði for-
seti en 50% töldu það áhyggju-
efni ef 72 ára frambjóðandi (eins
og McCain) yrði forseti.
Hvers vegna eru skoðana-
kannanirnar misvísandi?
Nýleg könnun Pew-rannsókn-
armiðstöðvarinnar bendir til þess
að forskot Obama hafi aukist í
fjórtán prósentustig, í könnun
Wall Street Journal/NBC er for-
skot hans 10 prósentustig, níu
stig í könnun Washington Post/
ABC en aðeins eitt prósentustig í
könnun AP. Í síðastnefndu könn-
uninni eru skekkjumörkin 3,5 pró-
sentustig, þannig að forskot
Obama gæti í raun verið allt að 8
stig. Ýmsar ástæður geta verið
fyrir þessum ólíku niðurstöðum,
til að mynda mismunandi skil-
greiningar á líklegum kjósendum
og orðalag spurninganna.
S&S
 Hvíta húsið tekur breytingum í
hvert skipti sem nýr forseti sest að
völdum.
Hefðin er sú að fráfarandi for-
setafrú sýnir þeirri verðandi húsa-
kynnin. Nýju forsetahjónin fá líka
ítarlega skrá yfir 40 þúsund hús-
gögn í eigu Hvíta hússins, sem þau
geta valið úr. Og hjónin eru sér-
staklega spurð hvort þau vilji sofa í
fornu hjónarúmi eða nýju.
Fjölmiðlar í Bandaríkjunum eru
þegar farnir að velta fyrir sér
hvaða hönnuður verði nýjum for-
seta innan handar. Mun Suð-
urríkjastíll McCain-hjónanna ráða
ríkjum eða nútímalegri stíll
Obama-hjónanna?
Mottan mesta málið
 Forsetar og makar þeirra láta sér
oftast nægja að færa til eða skipta
um húsgögn í íbúð forsetans. En
eitt virðist skipta nýjan forseta
mestu máli: Mottan sem prýðir gólf-
ið í aðalskrifstofunni, Oval Office.
Á henni er alltaf mynd af innsigli
forsetans, en hver vill hafa útfærsl-
una með sínu lagi.
Í mottunni, sem væri kannski
réttara að kalla teppi enda þekur
hún nánast alla skrifstofuna, sem
Ronald Reagan lét gera voru brún-
ir, gylltir og grænir litir áberandi.
Fínasta motta, enda kostaði hún
tæpa 50 þúsund dollara. Hún var
gefin forsetanum af einhverjum
sem ekki vildi láta nafns síns getið.
George Bush eldri valdi blágrá-
an lit á teppið sitt og innsigli for-
seta var í gylltum tónum. Einhver
ónefndur styrktaraðili greiddi
tæpa 30 þúsund dollara fyrir.
Bill Clinton var djarfari í litavali.
Skrifstofumottan hans var dökkblá
og forsetainnsiglið í sterkum litum
á miðjunni. Enn og aftur opnaði
einhver óþekktur styrktaraðili
budduna og sá greiddi tæpa 40 þús-
und dollara fyrir.
Núverandi forseti, George Bush,
valdi ljósbrúnan lit á teppið sitt, en
innsiglið er blátt með gylltum erni.
Nýtt postulín
 Nýr forseti getur ekki matast af
gömlum diskum eða drukkið te eða
kaffi úr sömu bollum og fyrirrenn-
arar hans.
Ronald
Reagan
keypti mat-
ar- og kaffi-
stell fyrir
rúma 210
þúsund doll-
ara þegar
hann tók
við. Allt
borgað af
ónefndum
styrktaraðila. Postulínið var purp-
urarautt og gyllt, með innsigli for-
setans.
Bush eldri var sáttur við diskana,
en hann vildi ný hnífapör og lét
gera eftirlíkingar af gömlum.
Clinton fékk nýja diska og var
svo heppinn að í tilefni tvö hundruð
ára afmælis Hvíta hússins borgaði
Sögufélag Hvíta hússins brúsann,
240 þúsund dollara. Postulínið er
skreytt með 24 karata gullmynd af
húsinu.
Bush núverandi forseti keypti
postulín, en honum fannst einna
helst vanta stór föt, margra hæða
kökudiska og púnsskálar.
Eftir öll þessi innkaup forver-
anna er vandasamt að sjá að McCa-
in eða Obama sjái ástæðu til að
bæta enn við.
Teppin og
tebollarnir
Blámi Clinton valdi sterka liti.
Fínt Ronald Reagan
valdi diskana.