Morgunblaðið - 26.10.2008, Blaðsíða 16

16 Viðtal
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 26. OKTÓBER 2008
að hagnast gífurlega á síðustu fimm til sex ár-
um. Nú höfum við orðið fyrir höggi, en það
þurrkar ekki allt út sem var lagt í sjóðina í upp-
hafi. Það sem mér finnst grátlegast, er að fólk
sem átti hlutafé í Landsbankanum og öðrum
slíkum stofnunum hefur misst allt sitt vegna
eins pennastriks. Eign þess var gerð að engu
með setningu laganna þann 6. október sl.
Ég þekki það auðvitað sjálfur og hef tapað
gríðarlegum verðmætum. Þetta er fólkið sem
tapar og líka fólkið sem átti peninga í pen-
ingamarkaðssjóðunum, vegna þess að banka-
bréf í dag eru einskis virði.
Fram á seinasta dag í rekstri bankanna í
einkaeign voru bréf í viðskiptabönkunum talin
vera besta og öruggasta áhættufjárfesting sem
nokkur maður gæti farið í. Það var í þeirri trú
sem tugþúsundir Íslendinga fjárfestu í hluta-
bréfum í viðskiptabönkunum þremur.
Hvað mig persónulega varðar, þá var ég auð-
vitað talinn eiga mikið í mörgum fyrirtækjum
og þar af leiðandi með miklar eignir. En ég
skuldaði líka mikið. Sú skuld hefur auðvitað
hækkað stórkostlega vegna gengisþróunar að
undanförnu. Kannski má miða við að skuldir
mínar hafi miðast við að evran kostaði 80 krón-
ur, þegar til þeirra var stofnað og hún stendur
núna í einum 150 krónum. Því er ljóst, að það er
langt um liðið frá því að ég réð við að borga af
skuldum mínum. Svo einfalt er það. Þetta
þekkja og skilja allir sem eiga sitt eigið húsnæði
og eru kannski með húsnæðislánið sitt í erlendri
mynt. Svo bætist við að stýrivextir hafa verið yf-
ir 15% og þá er vonlaust, bæði fyrir einstaklinga
og fyrirtæki, að borga vexti, hvað þá að greiða
niður lánin.
Ekki er þetta bankanum að kenna. Þetta er
ekkert annað en stjórn efnahagsmála, sem ég
ætla bara að leyfa mér að kalla óstjórn. Það
þýðir ekkert fyrir stjórnmálamenn, Seðlabanka
eða Fjármálaeftirlit að hlaupa upp til handa og
fóta og benda á okkur og hrópa „Icesave! Ice-
save!“ til þess að bjarga sjálfum sér. Þeirra er
ábyrgðin og hefur alltaf verið.“
Er í persónulegum ábyrgðum
– Átt þú ennþá mikið af eignum? Hverjar eru
þær? Eru þær einkum í útlöndum? Hvað hyggst
þú gera við þær eignir? Muntu selja þær og
koma heim með fjármagn til þess að taka þátt í
því með okkur hinum að byggja upp efnahags-
og atvinnulíf hér á landi á nýjan leik?
„Ég er auðvitað með mikið af lánum hér, bæði
í Landsbankanum og víðar, en einnig erlendis.
Nær allar mínar skuldir eru með mínu persónu-
lega veði. Mér er ekki kunnugt um hvort aðrir
hafi gengið í miklar persónulegar ábyrgðir
vegna félaga þar sem þeir eiga hlut. Ég skrifa
sjálfur upp á mínar lántökur, þannig að það eru
ekki bara hlutirnir sem ég á í ólíkum félögum
sem eru að veði, heldur ég sjálfur. Í dag veit ég
ekki hvernig ég stend, ekki frekar en svo marg-
ur annar.
Ég og aðrir erum að vinna í því en ég segi það
hreinskilnislega, að ég veit ekki hvernig ég kem
út úr slíku uppgjöri. Ég á ekkert von á því að
það fari vel og get sagt það fullum fetum að það
er allt undir hjá mér.
Ég skal nefna þér eitt dæmi til útskýringar.
Við feðgarnir áttum í Landsbankanum í fyrra, í
gegnum eignarhaldsfélag okkar Samson, eitt-
hvað á bilinu 130 til 140 milljarða króna. Sú eign
okkar í dag er upp á núll krónur. Hvernig á að
ráða við slíkt?“
– Hvað segir þú um þá kröfu Björgvins G.
Sigurðssonar, bankaráðherra, sem greint var
frá í fjölmiðlum í gær, fimmtudag, að þið feðgar
og aðrir íslenskir auðmenn seljið allar eigur
ykkar erlendis, komið heim með fjármagnið og
ráðist í enduruppbyggingu þjóðfélagsins með
öðrum landsmönnum?
„Það er mikilvægt fyrir mann í hans stöðu að
gæta tungu sinnar og vera varfærinn og sam-
kvæmur sjálfum sér í öllum sínum gjörðum.
Bankamálaráðherra er auðvitað eftirlitsaðili
með starfsemi fjármálafyrirtækja. Það er líka
mikilvægt að menn notfæri sér ekki í fjölmiðlum
svona grafalvarlegt mál í pólitískum tilgangi.
Þetta mál þarf að leysa af festu og einurð og all-
ir eiga að gera sér grein fyrir sinni ábyrgð.“
– Hver er staða einstakra fyrirtækja þar sem
þú ert stór hluthafi? Hvernig stendur Eimskip
og hvað verður um þá ábyrgð sem þið feðgarnir
ætluðuð persónulega að taka ykkur á herðar?
Hvað með Icelandic?
Björgólf setur hljóðan við þessa spurningu,
hann er dapur á svip, segir svo: „Ég hef haft
mestan áhuga á íslensku samfélagi og nánast
allar eigur mínar eru í íslenskum félögum. Hér
heima hef ég reynt eftir megni að vera þátttak-
andi í íslenskum félögum. Ég er stór hluthafi í
Icelandic, eða SH, sem hefur verið að berjast
við gjaldþrot í gegnum árin. Ég gekk í persónu-
lega ábyrgð fyrir Icelandic fyrr á þessu ári, til
þess að fyrirtækið gæti lifað og uppbygging-
arstarfi félagsins í gegnum tíðina yrði bjargað.
Það ræður yfir verksmiðjum og söluskrifstofum
um allan heim. Mér vitanlega vildi enginn nema
ég skrifa upp á slíka ábyrgð. Mér fannst einfald-
lega að þetta væri fyrirtæki og þjóðarverðmæti,
sem mætti ekki glatast.
Ég kom inn í Eimskip aftur, skömmu eftir að
það fór aftur á hlutabréfamarkað. Því miður
þekkti ég ekki innviði félagsins nógu vel og vildi
nú að ég hefði þekkt þá betur. Þar er spurningin
þessi: Er hægt að selja eignir frá fyrirtækinu,
fyrir þann pening að það sé hægt að halda starf-
semi þess áfram? Mér er engin launung á því, að
þar eru miklir erfiðleikar, ekki rekstrarlega
heldur vegna skulda sem hafa með gengisþróun
og vöxtum hratt og örugglega orðið óbærilegir.
Þarna er ég líka í persónulegum ábyrgðum. Nú
veit ég ekkert hver staðan er hjá mér og því
ekki hvort ég get skrifað upp á eitt eða neitt
hvað varðar frekari ábyrgðir fyrir Eimskip.
Fjármálalegt umhverfi er þannig í dag að það
veit enginn neitt, hvorki ég né aðrir, og því væri
rangt af mér að fara að gefa yfirlýsingar um
hvað ég hyggst gera. Ég veit ekkert hvað ég get
gert.“
– Tónlistarhúsið hefur verið eitt af þínum
hugðarefnum. Hvað verður um framtíð Tónlist-
arhússins? Munt þú með einhverjum hætti
koma að því verkefni eða er hætta á því að öll
áform um nýtt Tónlistarhús lognist út af í
miðjum klíðum?
„Staðan er sú að það er Landsbankinn og rík-
isvaldið sem eiga þetta verkefni, Tónlistarhúsið.
Þeir verða að taka ákvarðanir um framhaldið.
Fyrir mér var þetta brennandi áhugamál, sem
þú bendir réttilega á og vitanlega kveð ég þetta
stórkostlega verkefni með miklum söknuði. Þótt
nú blási á móti trúi ég ekki öðru en núverandi
eigendur Landsbankans, þ.e. ríkið ásamt
Reykjavíkurborg, ljúki við gerð þessa glæsilega
og merkilega húss. Þetta verkefni getur verið
þáttur í uppbyggingu hér til framtíðar og skap-
að atvinnu, þegar við þurfum hvað mest á henni
að halda. Fullgert Tónlistar- og ráðstefnuhús
verður mikilvægur þáttur í ferðaþjónustu Ís-
lands í framtíðinni.“
Hornsteinar lýðræðisins
– Hvað með Árvakur, fyrirtækið sem ég
starfa hjá og þú átt ráðandi hlut í? Muntu eiga
áfram ráðandi hlut í Árvakri og hverja sérðu
framtíð þess félags?
„Útgáfa frjálsra dagblaða er einn af horn-
steinum lýðræðisins. Fyrir því geri ég mér fulla
grein. Reksturinn hjá Árvakri og öðrum blöðum
er þannig að pappír og allur aðflutningur hefur
margfaldast í verði og skuldir á prentsmiðjunni
hafa einnig margfaldast, þannig að reksturinn
getur ekki staðið undir þessu. Við höfum því
reynt að ráðast í allar þær aðgerðir, sem okkur
voru færar, til þess að tryggja að þessi blöð
komi áfram út.
Mín sýn var sú, og það vita þeir sem unnu
með mér, að ég vildi koma málum í það horf að
við gætum þegar við værum komnir fyrir vind,
reksturinn farinn að standa undir sér og Árvak-
ur kominn á réttan kjöl, komið Árvakri í dreifða
eignaraðild.
Ég taldi að fyrst þyrftum við að ná tökum á
rekstrinum, svo myndum við dreifa eignaraðild-
inni. Öll slík áform hafa farið úrskeiðis, ein-
göngu vegna utanaðkomandi aðstæðna, geng-
isþróunar, vaxtakostnaðar og gífurlega
hækkandi verðs aðfanga á sama tíma og auglýs-
ingatekjur hafa hrunið.
Ég veit ekkert um stöðu mína í dag, eins og
ég sagði áðan, svo ég treysti mér ekki til þess að
segja neitt á þessari stundu, annað en það að ég
vona að Morgunblaðið standi allt af sér eins og
það hefur gert hingað til.“
– Nú hefur verið ákveðið að bankahrunið á Ís-
landi verði kannað ofan í kjölinn. Forsætisráð-
herra sagði hér í Morgunblaðinu fyrir hálfum
mánuði að hann væri hlynntur því að gerð yrði
svonefnd hvítbók, þar sem allt væri til rann-
sóknar og reyndust menn hafa farið á svig við
lögin, yrðu þeir látnir sæta ábyrgð. Hver er þín
skoðun á rannsókn og hvítbók?
„Vegna okkar allra er algjörlega nauðsyn-
legt, að það fari fram nákvæm rannsókn á öllum
þáttum þessa máls, sett í alþjóðlegt samhengi
við mestu fjármálakreppu allra tíma. Ég fagna
því orðum forsætisráðherra.
En í þessu sambandi vil ég leggja áherslu á
að það er jafnmikilvægt að rannsökuð séu til
hlítar samskipti, ákvarðanir og framkvæmd á
öllu því sem kom frá ríkisstjórn og Seðlabanka
og forsendur þeirra ákvarðana sem teknar
voru, sem voru svo afdrifaríkar fyrir okkur öll.
Það þarf að komast til botns í því hvaða áætl-
anir lágu fyrir hjá þessum aðilum um það
hvernig brugðist yrði við, ef svona alvarleg
bankakrísa dyndi á okkur. Seðlabankinn og rík-
isstjórnin hafa ítrekað haldið því fram und-
anfarnar vikur að miklar áhyggjur hafi verið af
því, á þeirra vígstöðvum, að við gætum farið
mjög illa út úr slíkri krísu, og því finnst mér það
bara vera réttlát krafa að upplýst verði hvers
konar aðgerðaáætlun þeir voru með undirbúna.
Í þessum efnum finnst mér það vera grund-
vallaratriði að það verði fengnir hæfustu sér-
fræðingar sem við getum fundið til þess að brjóta
mál til mergjar, því hvorki einstaklingar né
stjórnvöld geta verið dómarar í eigin sök og þetta
mál er of stórt til að við tökum áhættuna af því að
það verði ekki rannsakað til hlítar. Persónulega
hef ég slæma reynslu af því þegar yfirvöld standa
sjálf fyrir rannsókn og geta í raun stýrt því í
hvaða farveg rannsókn er beint, án þess að sæta
nokkru aðhaldi. En aðalatriðið er að þetta sé gert
hlutlaust, faglega og uppbyggilega.
Það er ekkert einkennilegt að þetta sé mín
skoðun á íslensku réttarfari. Það er nýútkomin
bók þar sem hæstaréttardómari, sem jafnframt
er formaður réttarfarsnefndar, er ásakaður um
að hafa brotið mörg lög í opinberu starfi.“
Trú á íslensku þjóðinni
– Hvað hefur reynst þér persónulega erfiðast
í þeim ósköpum sem dunið hafa yfir und-
anfarnar vikur? Hvernig líður þér? Hvað hefðir
þú viljað gera öðru vísi? Þegar þeim látum linn-
ir, sem nú ganga yfir, hvað mun þá taka við hjá
Björgólfi Guðmundssyni? Hvar sérð þú þig að
fimm árum liðnum?
„Auðvitað hefði ég viljað gera ýmislegt öðru
vísi. Það get ég sagt núna. Ég tek fulla ábyrgð á
því sem ég hef gert. Ég get ekki gert neitt annað
en biðjast afsökunar á því, ef ég hef gætt hags-
muna hluthafa Landsbankans og annarra illa, en
ég hef í alla staði reynt að gera mitt besta.
Mér líður auðvitað ekki vel. Það segir sig nú
eiginlega sjálft, ekki satt? Ég finn það dag
hvern að það er mikið sótt að mér úr mörgum
og ólíkum og stundum óvæntum áttum. Það tek
ég nærri mér. Ég tek það líka nærri mér að það
virðist búið að taka um það eins konar þjóð-
arákvörðun að allt sem misfarist hefur sé
Landsbankanum að kenna. Það er óréttmætt og
hver og einn ætti að gæta að ábyrgð sinni.
Við berum auðvitað skyldur og öxlum þá
ábyrgð sem okkur ber, en þetta mál er miklu
stærra en svo að hægt sé að halda því fram að
sökin sé bara okkar. Þar koma allir að. Það er
alveg sama hvaða stöðu menn gegna í þjóðfélag-
inu. Það bera allir ábyrgð, að vísu mismikla, en
engu að síður tel ég að fáir séu undanskildir.
Ég á góða fjölskyldu, sem stendur þétt og vel
saman. Á meðan svo er og heilsan er þokkaleg,
þá ætla ég ekki að kvarta.
Það sem ég sakna mest, svona dags daglega,
eru samskiptin við starfsfólk Landsbankans.
Þar hef ég eytt síðustu sex árum, ekki sem
starfsmaður heldur sem hluthafi og stjórn-
arformaður og kynnst starfsfólki bankans og
tekið þátt í daglegu lífi þess í bankanum. Það
þótti mér vænst um, ásamt öllum þeim sam-
félagslegu verkefnum sem ég hef verið að sinna,
nánast dag hvern. Ég sakna þess að geta ekki
áfram tekið þátt í þeim.
Ég hef mikla trú á íslensku þjóðinni og fáar
þjóðir eiga eins miklar náttúruauðlindir og við
Íslendingar. Ég þekki yngra fólkið vel, hef unn-
ið mikið með því og veit að í því býr ótrúleg upp-
spretta svo mikils góðs, að við verðum fljót að
koma okkur á réttan kjöl aftur. Það munu fæð-
ast margar nýjar og skapandi hugmyndir og
kannski verður hér til ný hugsun í ótal málum.
Það er gleðilegt, en við verðum að hætta að leita
alltaf að sökudólg.
Við verðum að hugsa og haga okkur eins og
fólk sem er að reyna að leysa vandamál. Það
leysir vandamálin með því að skoða bæði það
sem fór úrskeiðis og það sem vel var gert og
hvernig við á þeim grunni leysum málin best og
byggjum upp til framtíðar.“
Björgólfur brosir í fyrsta og eina skiptið í við-
talinu og segir að lokum: „Ég verð kannski að
þjálfa fimmta flokk í KR eftir fimm ár! Minn
áhugi hefur alltaf legið í samfélagslegum verk-
efnum og ef einhver hefur áhuga á því að nýta
mína krafta með þeim hætti eða öðrum, þá er ég
alltaf reiðubúinn að vinna. Ég hef unnið mikið
alla mína ævi. Ég hef verið sjálfstæður alla mína
ævi. Ég hef verið fátækur og ég hef verið ríkur,
svo ekkert kemur mér á óvart. Ég mun bara
halda áfram að lifa lífinu lifandi.“
‘‘ÉG SKRIFA SJÁLFUR UPP ÁMÍNAR LÁNTÖKUR, ÞANNIG AÐÞAÐ ERU EKKI BARA HLUT-IRNIR SEM ÉG Á Í ÓLÍKUM
FÉLÖGUM SEM ERU AÐ VEÐI,
HELDUR ÉG SJÁLFUR. Í DAG
VEIT ÉG EKKI HVERNIG ÉG
STEND, EKKI FREKAR EN
SVO MARGUR ANNAR.
Allir
krakkar sem
mæta fá fría
jólahúfu.
Erum staðsett í sama húsi og Office1 Skeifunni 17
Kíkið við á alvöru jólamarkað. Jólapappír, jólakort, jólagjafir, seríur og allt sem tengist jólunum á ótrúlegu verði.