Morgunblaðið - 26.10.2008, Qupperneq 34

34 Norrænt samstarf
MORGUNBLAÐIÐ SUNNUDAGUR 26. OKTÓBER 2008
og stjórnun hafsvæðanna; við deilum
sömu viðhorfum, þó að skoðanir séu
skiptar um eitt og annað, og við leys-
um það með diplómatískum hætti.“
– Annað gildir um átökin í Georgíu.
„Það veldur mér áhyggjum að við
lifum á tímum, þar sem evrópsk ríki
ákveða að nota vopn til að leysa
ágreining um landsvæði. Ábyrgðin er
mikil, bæði Georgíu og Rússa, sem
gengu of langt í að nota herstyrk sinn,
og sýndu með því virðingarleysi.“
– Hver er þín afstaða til aðildar
Georgíu að NATO?
„Ég held að það sé ekki tímabær
spurning. Nú ræðum við innan NATO
hvernig á að vinna úr þeirri stöðu sem
upp er komin, en ég held að aðild sé
ekki tímabær.“
– Eftir brotthvarf varnarliðsins frá
Íslandi hófu Norðmenn og Íslend-
ingar víðtækt samstarf um öryggi,
eftirlit og varnir. Hvernig sérðu fyrir
þér að það eigi eftir að þróast?
„Við höfum jákvæða og hvetjandi
reynslu af því. Þar hefur skapast vett-
vangur fyrir meiri og dýpri samræður
um öryggismál og tækifæri til að
stunda æfingar. Það styrkir sam-
starfið að Danir taka þátt í því, auk
Breta, Frakka og Spánverja. Það sýn-
ir vilja til að vinna að því með Íslend-
ingum að finna nýjar lausnir á vanda-
málum sem upp koma. Brotthvarfi
bandaríska hersins fylgdi óvissa – og
þetta var svar við því.“
– Hvað stendur til að ræða í heim-
sókn þinni til Íslands að viku liðinni?
„Þetta er reglubundin heimsókn.
Ingibjörg Sólrún Gísladóttir er ekki
aðeins í systurflokki, heldur góður
vinur, og við eigum náið samstarf um
evrópsk málefni, en einnig á víðari
grunni, svo sem í Mið-Austurlöndum.
Við unnum stíft að kjöri Íslands í ör-
yggisráðið, en því miður gekk það
ekki eftir. Nú er komið að mér að
heimsækja Ísland, þar sem við mun-
um einbeita okkar að samskiptum
ríkjanna, stjórnmálum, menningar-
málum og viðskiptum.“
– Kosningarnar til öryggisráðsins
fóru ekki vel …
„Það voru mikil vonbrigði. Ísland
hafði unnið vel að undirbúningnum,
sem fulltrúi Norðurlanda, og það er
slæmt að það hafi ekki gengið eftir.
Tyrkland og Austurríki voru verðugir
keppinautar og sú athygli sem efna-
hagskreppan á Íslandi vakti síðustu
þrjár vikur flækti málin verulega. En
nú horfum við fram á við og vinnum
saman að því að eitt af Norðurlönd-
„Það er forgangsmál í utanrík-
isstefnu Noregs að huga að nær-
umhverfinu, enda tekur það stöð-
ugum breytingum. Fyrst má nefna
gróðurhúsaáhrif, í öðru lagi nýtingu
náttúrulegra auðlinda, svo sem fisks
og olíu, í þriðja lagi hlutverk Rúss-
lands, sem skilgreinir hagsmuni sína
með skýrari hætti en áður, og í fjórða
lagi flutningaleiðir, en því fylgir að
gæta þarf öryggis á hafsvæðunum.
Ég sæki einmitt ráðstefnu um það á
Íslandi 29. janúar, sem er gott dæmi
um það sem Noregur og Ísland hafa
fram að færa í NATO.
Allt eru þetta mikilvæg viðfangs-
efni, hvert út af fyrir sig, en saman
eru þetta áskoranir og tækifæri
heillar kynslóðar. Það þarf að líta til
framtíðar, greina þær krefjandi að-
stæður sem blasa við Íslandi og Nor-
egi og takast á við þær af festu og
ábyrgð. Samvinna við Ísland er mik-
ilvæg Noregi, því þjóðirnar nálgast
viðfangsefnin úr sömu átt, þar sem
grundvöllurinn er sjálfbær nýting
auðlinda og stjórnun þeirra, sem er
ekki átakamiðuð. Það er önnur
ástæða fyrir Norðmenn til að greiða
fyrir því að Ísland komist aftur á rétt-
an kjöl með skjótum hætti.“
Ísland er Ísland
– Þjóðirnar hafa tekist á í gegnum
tíðina, svo sem út af Smugunni, eru
öll vandamál úr sögunni?
„Ég sé aðeins tækifæri. Helstu við-
fangsefni eru fiskveiðar, flutningar
norræna ráðherraráðsins á þriðjudag
og heimsókn mína til Íslands eftir tíu
daga.“
Noregur reiðubúinn
– Hver er þín skoðun á viðræðum
Íslendinga við Rússa um mögulegt
lán þaðan?
„Ísland verður að vera ábyrgt fyrir
eigin ákvörðunum. Eins og málið
horfir við mér, þá er Noregur
reiðubúinn að leggja sitt af mörkum í
víðtækri alþjóðlegri aðstoð við Ís-
lendinga.“
– Áttu þá við Alþjóðagjaldeyr-
issjóðinn?
„Enn er það ákvörðun sem er und-
ir íslenskum stjórnvöldum komin, en
ég kýs að orða það þannig að ákjós-
anlegt sé að íslenskt efnahagslíf fái
víðtæka alþjóðlega aðstoð. Ég vona
að það verði íslenska leiðin og efast
ekki um að hvaða leið sem verður fyr-
ir valinu, þá muni það ekki breyta
stöðu Íslands sem bandamanns í
NATO, norræns nágranna og sam-
starfsfélaga við Norður-Atlantshafið
– í samstarfi sem lýtur að því að við-
halda stöðugleika og ábyrgum stjórn-
arháttum. Viðræður við Rússland um
lán tengjast stöðu Íslands og ábyrgð
á þessu svæði, en ég geri ráð fyrir að
Íslendingar séu meðvitaðir um
hvernig þeir muni áfram viðhalda
ábyrgri afstöðu.“
– Er aðstoð Norðmanna háð aðstoð
frá Alþjóðagjaldeyrissjóðnum og
mögulega samningum við Breta, sem
virðast vilja stilla íslendingum upp
við vegg út af Icesave?
„Ég er mjög varkár þegar kemur
að því að ræða mögulega aðstoð frá
Alþjóðagjaldeyrissjóðnum. Það er
stór ákvörðun og ég virði rétt Íslend-
inga til að taka slíkar viðræður alvar-
lega. Noregur mun ekki flækja málið
hvað skilyrði varðar, en ég held að
víðtækur alþjóðlegur stuðningur sé
best til þess fallinn að kalla fram stöð-
ugleika.“
– „Hánorður“ eða „High North“
hefur verið hornsteinn í stefnu þinni
sem utanríkisráðherra.
Eftir Pétur Blöndal
pebl@mbl.is
Þ
etta eru alvarleg tíðindi
sem berast frá Íslandi,
og þegar eitthvað hend-
ir bróður manns, þá
snertir það mann sjálf-
an,“ segir Jonas Gahr
Støre, utanríkisráðherra Noregs, í
samtali sem fer fram í norska utan-
ríkisráðuneytinu í Ósló í lok vikunnar.
Fyrr um daginn flutti hann ræðu um
efstu mál á baugi Evrópusambands-
ins og EES á norska stórþinginu, en
slíka ræðu flytur hann tvisvar á ári,
og það sýnir vel forgangsröðina að
hann byrjaði á því að ræða efnahags-
vanda Íslendinga.
„Við höfum átt náið samband við
íslenska kollega okkar, ég talaði við
Ingibjörgu Sólrúnu Gísladóttur í
New York, og við ræðum reglulega
saman í síma,“ segir hann og bætir
raunar við brosandi að þau sendi
hvort öðru SMS. „Forsætisráðherrar
landanna og fjármálaráðherrar hafa
einnig verið í sambandi. Það liggur
fyrir að Noregur vill aðstoða Íslend-
inga, og sú aðstoð kann að verða
margháttuð, en Íslendingar verða að
gera upp hug sinn sjálfir í þeim efn-
um, skilgreina vandann og skýra frá
því hvaða óskir þeir hafa. Það er ekki
okkar að segja Íslendingum fyrir
verkum. Þetta voru ekki nátt-
úruhamfarir, heldur afleiðing alþjóð-
legrar kreppu á fjármálamörkuðum
og útþenslu íslenska bankakerfisins.
Ég tel að við eigum að virða vilja ís-
lenskra stjórnvalda til að ná utan um
vandann og vera tilbúin í viðræður
með skömmum fyrirvara um það
hvernig við getum veitt aðstoð. Við
höfum gert gjaldeyrisskiptasamning
við Ísland og í síðustu viku nýttu Ís-
lendingar sér hann í fyrsta skipti.
Eftir viðræður forsætisráðherrans
við Geir H. Haarde í síðustu viku fór
sendinefnd til Íslands til þess að
hlusta, öðlast skilning og fá fram
hvernig Noregur getur veitt lið. Það
er góður undirbúningur fyrir fund
Morgunblaðið/Pétur Blöndal
Frændur Utanríkisráðherra Noregs segir þjóðirnar deila sömu viðhorfum.
Sé aðeins tækifæri
Utanríkisráðherra Noregs, Jonas Gahr Støre,
leggur áherslu á samstöðu Noregs með Íslandi.
Hann segir Íslendinga hins vegar þurfa að axla
ábyrgð á fjármálakreppunni hér á landi, en Norð-
menn séu reiðubúnir til aðstoðar.
Það er verið að taka niðurGlitnisskiltið í einu útibúibankans í Ósló. Einn starfs-maðurinn ætlar að setja
það upp í bílskúrnum heima hjá sér.
„Íslenskan er fallegt tungumál,“
segir elskuleg kona í móttökunni.
„Þegar Norðmenn heyra Íslands
getið er maraþon það fyrsta sem
kemur upp í hugann.“
Þannig er það ekki í stórþinginu.
Ábúðarfullur blaðamaður Bergens
Tidende veltir fyrir sér hvort koma
eigi á matarsendingum til Íslands
frá Noregi. Og spyr hvort ástæðan
fyrir lánsloforði Rússa hafi verið sú
að íslensku bankarnir hafi verið út-
troðnir af rússneskum peningum.
Enn eimir því eftir af umræðunni
um Rússagullið, jafnvel eftir að
bankarnir eru komnir í þrot.
Og tortryggnin er mikil í Noregi
gagnvart Rússaláninu. Norð-
mönnum stendur ekki á sama.
Bente Aasjord skrifaði í Dagbladet
að Rússarnir myndu taka veð í ís-
lenskum fiskistofnum. Og flugleið
rússneskrar sprengjuvélar frá
Rússlandi til Bandaríkjanna með
viðkomu á Íslandi er sýnd í Aften-
posten, reyndar tekin upp úr þeim
gagnmerka miðli Komsomolskaja
Pravda.
Þá vilja Norðmenn heldur koma
Íslendingum til hjálpar. Enda
hagsmunirnir ríkir að eiga banda-
mann á norðurslóðum, þó ekki væri
nema fiskimiðin og olíulindirnar.
Svo lásu þeir líka Snorra Sturluson
í grunnskóla.
Það búa fjögur þúsund Íslend-
ingar í Noregi. Þeir finna samhug
hjá heimamönnum. Í síðustu viku
bárust blóm til íslenska sendiráðsins
frá tannlækninum á hæðinni.
Í grennd við sendiráðið, stórþing-
ið og konungshöllina í Ósló er írski
barinn Paddy’s. Þar hanga pen-
ingaseðlar frá öllum heimshornum,
meðal annars rauður fimmhundr-
uðkall.
„Einu sinni var hann einhvers
virði,“ segir barþjónninn og hlær.
Svo bætir hann við:
„Ertu íslenskur?“
Blaðamaður kinkar kolli.
„Ég tek aðeins við norskum krón-
um.“
„Áttu Svarta dauða,“ segir maður
með grásprengt hár og hallar sér
fram á barborðið.
Vodka missir aldrei verðgildi sitt.
– Drekkurðu Svarta dauða? spyr
blaðamaður forvitinn.
„Já, við hjónin ferðuðumst á Land
Rover um Ísland í fimm sumur,
veiddum í vötnum og ám og vorum
með kerru í eftirdragi með eldunar-
aðstöðu. Við sendum bara stelp-
urnar til Spánar,“ segir hann hress í
bragði.
Aðspurður hvað honum finnist um
Ísland svarar hann: „Það er fallegt
land, en þið eruð komin í klandur. Og
þurfið að búa við það um skeið.“
Svo sest hann með vinum sínum.
„Þetta er sorglegt,“ segir heldri
maður, sem hlustar á samræðurnar,
og pantar sér bjór og snafs. „Þetta
er sorglegt,“ bætir hann við, snýr sér
við og muldrar þegar hann gengur
að borði sínu: „Þetta er sorglegt.“
Og sumir Norðmenn vissu betur –
að minnsta kosti eftir á.
„Í fjármálageiranum fundu menn
þetta á sér,“ segir barþjónninn. „Ég
talaði við nokkra, sem sögðu að ís-
lenskir bankamenn hefðu komið til
sín og kynnt fyrir sér fjárfestingar
annars staðar á hnettinum, en þeim
hefði fundist áhættan of mikil. Þá
hlógu Íslendingarnir að þeim – þeir
virðast ekki hafa verið með fæturna
á jörðinni.“
Hann hristir höfuðið.
„En þetta er fámennur hópur, al-
menning grunaði ekki að staða ís-
lensku bankanna væri svona
slæm … og var svo sem ekkert að
velta fyrir sér fjárhagsstöðu þeirra.“
Undir það tekur blaðamaður Aft-
enposten, sem segir að viðskiptarit-
stjórnin hafi skynjað hættuna, en fall
bankanna hafi komið öðrum á óvart.
„Ég á þrjá vini sem vinna hjá Kaup-
þingi. Einn þeirra réð sig þangað í
ágúst. Nú er búið að stöðva öll við-
skipti, en starfsmennirnir mæta enn
Drífið ykkur
til Íslands
Farið Skiltið með nafni Glinis er horfið af veggnum í þessu útibúi í Osló.
ÍSLENDINGAR Í NOREGI FINNA
SAMHUG HJÁ HEIMAMÖNNUM