Morgunblaðið - 29.10.2008, Blaðsíða 20

20
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 29. OKTÓBER 2008
Einar Sigurðsson.
Ólafur Þ. Stephensen.
Forstjóri:
Ritstjóri:
STOFNAÐ 1913
Útgefandi: Árvakur hf., Reykjavík.
Aðstoðarritstjóri:
Karl Blöndal.
Útlitsritstjóri:
Árni Jörgensen.
Hægt er að lýsa skoðun á ritstjórnargreinum Morgunblaðsins á slóðinni http://morgunbladid.blog.is/
Seðlabanki Ís-lands til-kynnti í gær
sex prósentustiga
hækkun stýri-
vaxta. Vextirnir
hækka úr 12% í
18% og nemur hækkunin því
50%. Eins og fram kom í frétt-
um í gær er þessi ákvörðun
tekin að undirlagi Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins, en fyr-
irhuguðu láni frá honum er
ætlað að styðja við krónuna.
Staða efnahagsmála er
þannig um þessar mundir að
alls staðar svíður undan. Í raun
er sama hvað gert er, ekki
verður hjá því komist að ein-
hvers staðar kreppi enn meira
að. Þegar teknar eru ákvarð-
anir þarf að vega og meta
hvaða hagsmuni er nauðsyn-
legt að verja og hverju þurfi að
fórna til þess að það sé hægt.
Grundvallaratriði er að á
leiðinni út úr yfirstandandi
efnahagsþrengingum verði
hagsmunir almennings fyrst
og síðast hafðir að leiðarljósi.
Margir hafa þegar misst
sparifé sitt, lánabyrðin hefur
þyngst og sýnt er að kaup-
máttur muni rýrna. Eigi að ná
tökum á efnahagsmálunum að
nýju skiptir meginmáli að
koma jafnvægi á gengi krón-
unnar og gæta þess að hún
haldi ekki áfram að falla gagn-
vart helstu gjaldmiðlum
heimsins.
Ein forsenda
þess að undir-
byggja myntina er
að eiga gjaldeyr-
isvaraforða. Stýri-
vextirnir eru síðan
tækið, sem nú á að
nota til þess að koma í veg fyrir
að þeir, sem eiga peninga, flýi
með þá úr landi með þeim af-
leiðingum að krónan fari í
frjálst fall. Ef það gerist er
hætt við því að verðbólgan fari
úr böndum og það sem eftir er
af sparnaði landsmanna brenni
á báli hennar.
Það má jafnvel velta því fyr-
ir sér hvort hækkun stýrivaxta
dugi til, hvort ekki verði jafn-
framt að setja tímabundið
reglur um gjaldeyrisviðskipti,
þótt það stríði gegn hug-
myndum um frjálst flæði fjár-
magns.
Til langs tíma er hins vegar
eina leiðin til þess að styrkja
krónuna að koma í veg fyrir
fjármagnsflótta og jafnvel laða
fé inn í landið að skapa traust á
íslenskum efnahag og gjald-
miðli á nýjan leik. Fyrsta
skrefið í þá átt er að koma
gjaldeyrisviðskiptum í gang á
nýjan leik og stöðugleika á
gengi krónunnar. Takist það
þannig að sýnt verði að ekki sé
tjaldað til einnar nætur geta
vonir vaknað á ný um að hér sé
að skapast eðlilegt ástand á ný
– eðlilegt á forsendum íslensks
efnahagslífs eftir bankahrunið.
Mikilvægast fyrir
hag almennings er
að koma stöðugleika
á gengi krónunnar.}
Ráð í þröngri stöðu
Þorgerður Katr-ín Gunnars-
dóttir, mennta-
málaráðherra og
varaformaður
Sjálfstæðisflokks-
ins, sagði í Morg-
unblaðinu í gær að
innan nokkurra mánaða yrði
að taka afstöðu til gjaldmiðils-
ins og þar með til umsóknar
um aðild að Evrópusamband-
inu. Þetta er önnur afstaða til
þessara mikilvægu mála en
fram hefur komið í máli ann-
arra forystumanna flokksins,
sem segja Evrópumálin ekki á
dagskrá ríkisstjórnarinnar og
enn eigi að slá ákvörðun á
frest.
Menntamálaráðherra dreg-
ur þá réttu ályktun að taka
þurfi á málinu mun fyrr en
menn hafi talið fyrir ári,
vegna þeirra efnahagshamfara
sem nú hafi riðið yfir landið. Í
landsfundarályktun Sjálfstæð-
isflokksins frá 2007 segi að
hagsmunum þjóðarinnar sé
ekki betur borgið innan ESB
eins og málum sé háttað en nú
sé staðan allt önnur.
Varaformaður Sjálfstæð-
isflokksins segir að aðalatriðið
sé að ná tökum á verðbólgunni
og stöðugleika í gjaldmið-
ilsmálum; í kjölfarið verði að
fara yfir það
hvernig hags-
munum þjóð-
arinnar sé bezt
borgið. „Hluti af
því er að endur-
skoða peninga-
málastefnuna,
taka afstöðu í gjaldmið-
ilsmálum til framtíðar og þar
með til hugsanlegrar aðild-
arumsóknar að ESB. Við eig-
um að gera það með hagsmuni
Íslands til lengri tíma litið og
þora að gera það,“ sagði Þor-
gerður Katrín.
Líklega væri nær að segja
að taka þurfi Evrópumálin
upp innan Sjálfstæðisflokksins
innan nokkurra vikna en
nokkurra mánaða. Svo brýnt
er að leita allra leiða til að
skapa á ný trú á íslenzku
efnahagslífi og finna trúverð-
ugt framhald á björgunar-
aðgerðum í þágu krónunnar,
sem fram munu fara á næstu
misserum með aðstoð Alþjóða-
gjaldeyrissjóðsins og nokk-
urra vinaríkja okkar.
Varaformaður Sjálfstæð-
isflokksins hefur hins vegar
með þessum ummælum sínum
sett ákvörðunina um ESB á
dagskrá innan flokksins. Og
nú er orðið væntanlega laust
hjá sjálfstæðismönnum.
Varaformaður Sjálf-
stæðisflokksins hef-
ur sett ákvörðunina
um ESB á dagskrá
innan flokksins.}
Orðið er laust
Þ
eir sem gagnrýnt hafa krútt-
kynslóðina svokölluðu hafa sakað
hana um að vera skoðanalaus. Þeir
sem hafa komið henni til varnar
hafa haldið því fram að á meðal
krúttanna séu þvert á móti listamenn sem hafa
tekið hvað harðasta og skýrasta afstöðu til
þjóðfélagsmála í landinu á undanförnum árum,
hún hafi til dæmis verið í framvarðarsveit
þeirra sem andæft hafi neysluæðinu, efn-
ishyggjunni og virkjanastefnu stjórnvalda.
Ég held að hið síðarnefnda sé réttara en það
vekur mann til umhugsunar að helstu and-
ófsmennirnir í röðum listamanna skuli teljast
krúttlegir.
Kannski bendir þetta til þess að íslenskir
listamenn eigi í ímyndarkreppu. Og það kann
einnig að eiga við um hugvísindamenn. Hvað segir það til
að mynda um íslenska heimspeki að þekktur íþróttamaður
sem kemur fram í fjölmiðlum og tjáir sig með samheng-
islitlum og nánast óskiljanlegum setningum um hugð-
arefni sín skuli ítrekað vera kallaður heimspekingur?
Þessi ímyndarkreppa er ein birtingarmynd mikillar
gjár sem virðist hafa myndast á milli þeirra sem sann-
arlega hafa skoðanir á því sem er að gerast í þessu sam-
félagi en ráða litlu ef nokkru og hinna sem valdið hafa.
Á undanförnum vikum hefur reyndar komið í ljós að
listamenn og hugvísindamenn eru bara lítill hluti þess
hóps sem stóð á bakka hinna valdalausu. Þar voru einnig
stjórnmála- og embættismenn sem áttu að setja lög og
reglur og sjá til þess að eftir þeim væri farið.
Þetta er nógu slæmt, en verra er þó að nú
þegar völdin eru að stórum hluta komin úr
höndum viðskiptalífsins og upp í fangið á
stjórnmálamönnum skuli fátt ætla að breytast.
Enn virðist nefnilega lítið um eðlileg skipti á
skoðunum og upplýsingum á milli valdhafa og
hinna sem eiga að veita þeim aðhald, okkar
kjósenda.
Á undanförnum árum véluðu banka- og
kaupsýslumenn um fjöregg þjóðarinnar án þess
að nokkur annar virðist hafa haft hugmynd um
hvað væri á seyði. Undanfarnar vikur hafa
stjórnmálamenn og embættismenn tekið
ákvarðanir sem varða framtíð okkar allra. Þær
hafa verið harðlega gagnrýndar, án þess að
ráðamenn hafi séð ástæðu til þess að svara með
fullnægjandi hætti.
Íslenskur almenningur á heimtingu á því að vita hvað
fór fram í aðdraganda að yfirtöku ríkisins á Glitni. Hann á
að fá rökstuðning fyrir því að þetta hafi verið rétt
ákvörðun. Hann á einnig kröfu til þess að allar upplýs-
ingar um svokallað IceSave-mál séu lagðar á borðið. Nú
stendur orð gegn orði sem er ekki viðunandi þegar ríkið er
annar deiluaðilinn. Stjórnsýslan á að geta lagt fram gögn
máli sínu til stuðnings. Ef ekki vakna spurningar um
traust.
Við munum ekki kvaka krúttlega og samhengislaust í
eyru íslenskra stjórnmála- og embættismanna ef þeir
brúa ekki gjána yfir til okkar í snatri. throstur@mbl.is
Þröstur
Helgason
Pistill
Gjáin óbrúaða
FRÉTTASKÝRING
Eftir Silju Björk Huldudóttur
silja@mbl.is
V
innumálastofnun var í
gær með rúmlega 3.600
manns skráða á atvinnu-
leysisskrá og þar af ríf-
lega 2.200 á höfuðborg-
arsvæðinu. Til samanburðar voru
2.520 manns á skrá 30. september sl.
þar af 1.527 á höfuðborgarsvæðinu.
Alls fjölgar því atvinnulausum um
tæplega 1.300 milli mánaða.
Að sögn Karls Sigurðssonar, for-
stöðumanns vinnumálasviðs Vinnu-
málastofnunar, hyggst stofnunin
framvegis uppfæra atvinnuleys-
istölur daglega, en í tölunum verður
hægt að greina atvinnuleysi eftir
kyni, aldri, búsetu, ríkisfangi, at-
vinnugrein, starfsstétt og menntun.
Segir Karl mikla eftirspurn eftir
þessum upplýsingum, ekki síst hjá
þeim sem séu að vinna að úrræðum
fyrir atvinnulausa, s.s. stéttar-
félögum, félagsmálaráðuneyti og sí-
menntunarmiðstöðvum. Alls voru ríf-
lega 3.000 íslenskir ríkisborgarar
skráðir án atvinnu, en rúmlega 600
erlendir ríkisborgarar.
Starfstengt nám öruggast
Séu tölurnar skoðaðar má sjá að
stærstur hluti þeirra sem eru á at-
vinnuleysisskrá er fólk sem er aðeins
með grunnskólapróf eða rúmlega
2.000 manns og hefur þeim fjölgað
um 600 milli mánaða. „Aukningin í
októbermánuði er hins vegar mikil
líka meðal iðnmenntaðra, fólks með
stúdentspróf og fólks með háskóla-
próf,“ segir Karl og tekur fram að
eini hópurinn sem skeri sig úr sé fólk
með framhaldsstarfsmenntun í sér-
hæfðari störfum á borð við lög-
reglumenn og vélstjóra. Bendir hann
á að starfstengd framhaldsmenntun
hafi, í öllum atvinnugreiningum
Vinnumálastofnunar, sýnt sig að
vera öruggasta menntunin með tilliti
til atvinnuöryggis.
Samkvæmt tölum Vinnumála-
stofnunar eru fleiri karlar en konur
skráðir atvinnulausir nú í október
eða tæplega 2.000 karla og í kringum
1.700 konur. Að sögn Karls er þetta
nokkur viðsnúningur, því síðustu
misseri hafa konur yfirleitt verið í
meirihluta skráðra á atvinnuleys-
isskrá. Þannig má sem dæmi nefna
að í október 2007 voru 600 karlar og
850 konur á atvinnuleysisskrá og í
apríl sl. voru 850 karlar og 1.000 kon-
ur á skrá. Í september var hlutfall
kynja á atvinnuleysisskrá hins vegar
nánast jafnt og síðan hefur fjölgað
meira í hópi karla. Aðspurður segir
Karl sennilegt að þessa breytingu
megi að miklu leyti rekja til tvenns.
„Annars vegar fjölda uppsagna í
byggingaiðnaðnum og þjónustugeir-
anum við flug þar sem karlar hafa
verið í meirihluta starfsmanna. Hins
vegar hefur verið nokkur eftirspurn
eftir starfsfólki í gæslu- og umönn-
unarstörfum, sem hafa kannski frek-
ar staðið konum til boða,“ segir Karl.
Karllægt atvinnuleysi?
„Það segir sig sjálft að þyngsta
höggið núna er í byggingageiranum
og verktakabransanum þar sem flest
störfin eru hefðbundin karlastörf.
Kvennastörfin eru meira hjá hinu op-
inbera, bæði hjá ríki og sveitar-
félögum, í umönnunargeiranum. Það
er ekkert farið að draga saman í
þeim geira og verður að teljast ólík-
legt að svo verði á næstu vikum og
misserum því hjól samfélagsins
halda áfram að snúast þrátt fyrir
þessa tímabundnu skelli,“ segir Skúli
Thoroddsen, framkvæmdastjóri
Starfsgreinasambands Íslands
(SGS), þegar nýjustu atvinnuleys-
istölur eru bornar undir hann og
hann spurður hvort líkur séu til þess
að hérlendis verði karllægt atvinnu-
leysi á næstunni.
2 &%
$  
&
,
-
$ 
-
   
C/21DE.FE.

)
"?
B


B

% C/210.G67H
)

"$
B


B

% 7).F0.G67H
C/21.6

%

B


B

% 7).F0.G67H
/;21.6
*
)

B


B

% 60210.G67H



B


B

% 20F0.G67H
 

"
B


B

% 20F0.7/2
*

$
B


B

% #=D0F:).96.2CIFEF
 
)

B


B

% G67HEF
6GG1
 )
 %
#
B


B

% Atvinnulausum fjölg-
ar um tæplega 1.300
RÝNT Í ATVINNU-
LEYSISTÖLUR
ATVINNULEYSI er mest í aldurshópi
þeirra sem eru 30-49 ára eða rúm-
lega 1.500 manns. Þetta kemur fram
í samantektartölum frá Vinnu-
málastofnun frá því í gær.
Næstmest er atvinnuleysið í ald-
urshópnum 18-29 ára eða rúmlega
1.400 manns. Í hópi þeirra sem eru
50 ára og eldri eru hátt í 900 án at-
vinnu.
ATVINNULAUSUM hefur milli sept-
ember- og októbermánaða fjölgað
mest í hópi stjórnenda véla eða tæp
60%. Næstmest er fjölgunin í hópi
iðnaðarmanna eða 59%, hjá verka-
fólki hefur fjölgunin verið 42%, í
þjónustu- og afgreiðslustörfum
38% og í hópi stjórnenda 30%.
SÉ rýnt í bráðabirgðatölur Vinnu-
málastofnunar fyrir október má sjá
að það hefur orðið 85% aukning
meðal atvinnulausra í flutnings-
starfsemi milli mánaða, 82% aukn-
ing í mannvirkjagerð, 40% aukning í
landbúnaði og 39% aukning í heil-
brigðis- og félagsþjónustu.