Morgunblaðið - 29.10.2008, Blaðsíða 39

Menning 39
MORGUNBLAÐIÐ MIÐVIKUDAGUR 29. OKTÓBER 2008
ALLS STAÐAR, í heita pottinum, á
vinnustöðum, á barnum og á blogg-
síðum er fólk að ausa reiði sinni yfir
gráðugu verðbréfaguttana sem veð-
settu landið og núa saman höndum
af kreppukvíða á milli þess sem það
talar um mikilvægi þess að knúsa og
kyssa nú alla vel og vandlega.
Fólk um þrítugt og yngra veit
ekki hvaðan á sig stendur veðrið því
við höfum aldrei upplifað neitt þessu
líkt. En þetta hefur allt gerst áður
og meira að segja verið skrifaðar
um það bækur sem hægt er að ylja
sér við í vetur. Allur raunveru-
leikaflótti er vel þeginn núna og fátt
er hagstæðara í kreppu en bóka-
safnskort.
Skelfileg fátækt
Þó að ekki sé ætlunin að gera lítið
úr þrengingum þeirra sem nú eru að
missa vinnuna eða spariféð, þá hefur
ástandið oft verið verra.
Tryggvi Emilsson var barn á Ís-
landi fyrir hundrað árum og skrifaði
um þau hörmulegu kjör sem íslensk
alþýða bjó þá við í bókinni Fátækt
fólk. Tryggvi strauk úr vist þar sem
hann var nærri því sveltur til dauða,
bjó með pabba sínum í rennblautri
kjallaraholu á Akureyri og horfði
loks upp á litlu systur sína deyja í af-
dalakoti þar sem enginn kostur var á
lyfjum eða læknishjálp.
Þá má ekki gleyma Kreppunni
með stóru ká-i, en af fjöldamörgum
bókum sem skrifaðar hafa verið um
hana eru Þrúgur reiðinnar eftir
John Steinbeck kannski þekktastar
og kaflanum, þar sem unga móðirin
sem misst hefur barnið sitt bjargar
lífi ókunnugs manns með því að gefa
honum brjóst, gleymir enginn sem
hefur lesið hann.
Aurar og apar
Orðið útrásarvíkingur er í dag
svipað á bragðið á íslenskri tungu og
orðið landráðamaður, en það voru
ekki þeir sem fundu fyrstir upp á því
að ofmetnast af nýfengnu ríkidæmi.
Á þriðja áratug síðustu aldar var
mikill uppgangur í Bandaríkjum og
þá skrifaði F. Scott Fitzgerald The
Great Gatsby. Þar lýsir hann tild-
urrófum og nautnaseggjum á Long
Island og gagnrýnir siðleysið og efn-
ishyggjuna sem réði þar ríkjum.
Níundi áratugurinn var sömuleið-
is gullöld vatnsgreiddra verð-
bréfasala í teinóttum jakkafötum.
Bonfire of the vanities eftir Tom
Wolfe segir frá einum þeirra,
Sherman McCoy og spúsu hans sem
lifa hátt, leigja sér til dæmis limós-
ínur til þess að bregða sér í næstu
götu, enda bara plebbar sem láta sjá
sig gangandi á almannafæri. Dramb-
ið verður McCoy að falli og áður en
sagan er úti er hann fyrirlitinn, einn
og yfirgefinn.
Illræmdasti verðbréfasali bók-
menntanna hlýtur þó að vera Pat-
rick Bateman í bókinni American
Psycho eftir Brett Easton Ellis.
Framan af sögunni gerir hann fátt
nema metast við félaga sína um
flottustu jakkafötin og sjúga reið-
innar býsn af kókaíni upp í nefið á
sér, en siðblindan ágerist svo að
hann fer að myrða samborgara sína
sér til dægrastyttingar. Íslenskir
viðskiptaforkólfar komast ekki ná-
lægt Bateman í andstyggilegheitum,
sama hvað annars er hægt að segja
um þá.
Að lokum má benda þeim sem
vilja útiloka kvíða og reiði og ein-
blína á samstöðu og jafnaðargeð á
erfiðum tímum á bækurnar um
Múmínálfana. Náttúruhamfarir á
borð við flóð koma íbúum
Múmíndalsins ekki úr jafnvægi og
þeir hafa litlar áhyggjur af ver-
aldlegum gæðum.
gunnhildur@mbl.is
Bækur fyrir kreppuvetur
Gráðugir viðskiptajöfrar og efnahagsþrengingar eru ekki ný fyrirbæri
Siðblindingi Cristian Bale í hlutverki Patrick Bateman í kvikmynd frá árinu 2000, sem kemst
þó hvergi nærri því að lýsa hrottaskap verðbréfasalans jafn vel og skáldsagan.
Kreppa Jane Darwell, Henry Fonda og John Carradine í kvikmyndinni Þrúgur reiðinnar.
Bonfire of the vanities Segir frá verðbréfasala og spúsu sem leigja sér limósínur til þess að
bregða sér í næstu götu, enda bara plebbar sem láta sjá sig gangandi á almannafæri.
Allar nánari upplýsingar veitir
Katrín Theódórsdóttir í síma 569 1105 eða kata@mbl.is.
Ásamt fullt af öðru spennandi efni.
Auglýsendur!
Pantið fyrir klukkan 16, föstudaginn 21. nóvember.
Jólablað Morgunblaðsins
Stórglæsilegt sérblað tileinkað jólunum
fylgir Morgunblaðinu föstudaginn 28. nóvember.
Meðal efnis er:
• Jólafötin á alla fjölskylduna.
• Hátíðarförðun litir og ráðleggingar.
• Uppáhalds jólauppskriftirnar.
• Hefðbundnir jólaréttir og jólamatur.
• Smákökur.
• Eftirréttir.
• Jólakonfekt.
• Laufabrauð.
• Jól í útlöndum.
• Gjafapakkningar.
• Jólagjafir.
• Kertaskreytingar.
• Jólakort.
• Jólabækur og jólatónlist.
• Jólaundirbúningur með börnunum.