Morgunblaðið - 15.11.2008, Qupperneq 4

4 FréttirINNLENT
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 15. NÓVEMBER 2008
S k e i f u n n i 3 j · S í m i 5 5 3 8 2 8 2 · w w w. h e i l s u d r e k i n n . i s
gjafabréf
Heilsudrekinn er þitt val
Besta jólagjöfin
er góð heilsa
jafnvægi fyrir líkama og sál • heilsugjafavörur
Eftir Önund Pál Ragnarsson
onundur@mbl.is
ÞEGAR bankakerfi Noregs hrundi
að stórum hluta á árunum 1992-1993
var það vegna útlánataps, í kjölfar
sprunginnar fasteignabólu og verð-
falls á hlutabréfum. Norska ríkið kom
bönkunum til bjargar með því að
dæla í þá nýju hlutafé og færa eldra
hlutafé niður um allt að 70%. Lyk-
ilmenn í þeim opinberu aðgerðum
voru Tormod Hermansen, Gudmund
Knudsen og Torbjørn Gladsø, sem í
fyrradag og í gær voru hér á landi í
boði forsætisráðuneytisins. Almennt
þykja björgunaraðgerðir í Noregi á
þeim tíma hafa tekist mjög vel en
kreppan hér og nú er mun alvarlegri.
Þeir munu vinna að ráðgjöf eftir Ís-
landsheimsóknina.
Rétt að kljúfa það innlenda frá
„Í Noregi á sínum tíma gekk vel að
endurreisa traust. Þess vegna tókst
að opna lánalínur til norskra banka
fljótt og vel,“ segir Tormod. „Hinn al-
þjóðlegi hluti íslensku bankanna hef-
ur hins vegar verið svo ofboðslega
stór, að allir skilja að íslenska hag-
kerfið er allt of lítið til að bjarga þess-
um bönkum á sama hátt og gert var í
Noregi. Ég held þess vegna að sú að-
gerð að aðskilja algerlega innlendan
og erlendan hluta þeirra hafi verið
mjög sterk nálgun.“ Hann segir það
líka mikla áskorun að fjármagna hina
nýju ríkisbanka almennilega og sjá
um samskipti þeirra og hinna gömlu.
„Þegar nýju bankarnir kaupa eignir
út úr þeim gömlu eiga sér stað við-
skipti með bréf sem líklega er mjög
erfitt að verðmeta í dag.“
Tormod segir það forgangsmál að
semja í Icesave-málinu og segir
ómögulegt að marka þar harðlínuaf-
stöðu og enda fyrir dómstólum. „Til
langtíma litið er verð þess að finna
ekki ásættanlega lausn miklu hærra
en að semja um afborganir af þessum
innstæðum með viðráðanlegum kjör-
um.“ Torbjørn bætir því við að Evr-
ópuríki skilji stöðu Íslendinga og vilji
semja.
Ljósin hljóta að hafa blikkað
Þeir félagar segja erfitt að meta
hvort einhver augljós mistök hafi ver-
ið gerð hér á síðustu vikum, sem hefði
mátt forðast. „Engar tvær kreppur
eru nákvæmlega eins. Það sem ein-
kennir þessa er hin alþjóðlega láns-
fjárkreppa. En það mun taka langan
tíma að gera upp gömlu bankana og
minnka umsvif bankakerfisins svo
það passi efnahag landsins. Við höf-
um reynslu af þessu frá Noregi. Þeg-
ar við tókum bankana í gegn á sínum
tíma tók allt að 10 ár að gera þá upp
og loka bókunum. Þið verðið að búast
við því að þetta ferli taki langan
tíma,“ segir Tormod.
Og Torbjørn sér ekki bara svart. „Í
mesta samdrættinum í Noregi á sín-
um tíma voru 7-10% af útlánum bank-
anna í vanskilum. Nokkrum árum
síðar, í Taílandi í asísku fjár-
málakreppunni, var þetta sama hlut-
fall á milli 30 og 40%. Ég hef ekki
hugmynd um hvert þetta hlutfall er á
Íslandi en þegar við lítum til baka
hefur Taíland komist nokkuð vel út úr
þeirri kreppu. Það er því mögulegt
fyrir Ísland líka.“
Aðspurðir hvort ekki blasi við að
eftirlit hér á landi hafi verið í molum
segja þeir auðvelt að vera vitur eftir
á. „En það hljóta einhver viðvör-
unarljós að hafa blikkað hér á síðustu
árum,“ segir Tormod.
Norsk kreppuráð
 Voru hér í gær og fyrradag í boði forsætisráðuneytisins
 Lykilmenn í endurreisn norskra banka á 10. áratugnum
ÞREMENNINGARNIR Tormod Hermansen, Gudmund Knudsen og Tor-
bjørn Gladsø voru lykilmenn í endurreisn norska bankakerfisins, eftir erf-
iða fjármálakreppu 1992 til 1993. Tormod var þá forstjóri Telenor og fyrr-
verandi ráðuneytisstjóri í fjármálaráðuneyti Noregs. Hann var skipaður
stjórnarformaður í sérstökum opinberum björgunarsjóði, sem hafði það
hlutverk að dæla nýju fé inn í bankana, strika út eign annarra hluthafa og
endurreisa traust á kerfinu. Gudmund Knudsen var helsti ráðgjafi sjóðsins
í lögfræðilegum málefnum. Hann var m.a. höfundur sérstakra neyðarlaga
um yfirtöku bankanna. Torbjørn Gladsø var helsti ráðgjafinn í banka-
rekstri og hagfræðilegum málefnum. Þetta var helsta starf þeirra þriggja í
þrjú og hálft ár, frá árslokum 1990 til 1993, en undirbúningur björgunar
hófst nokkuð löngu fyrir hið eiginlega hrun. Almennt þykir norska hag-
kerfið hafa náð sér fljótt og vel eftir kreppuna.
Menn með reynslu
Morgunblaðið/Ómar
Ráðgjafar Torbjørn Gladsø, Tormod Hermansen og Gudmund Knudsen öfluðu sér upplýsinga í stuttri Íslandsferð.
Þeir hittu m.a. forsætisráðherra, fulltrúa Verslunarráðs og fleiri en munu huga að ráðgjöf í framhaldinu.
Í HNOTSKURN
»Stærð norskra banka vartæp ein landsframleiðsla
Noregs árið 1992.
»Um það leyti sem norskukreppunni lauk var upp-
gangur víða á Vest-
urlöndum. Torbjørn segir
umhverfið munu ráða miklu
um stöðu Íslands á næstu ár-
um.
Eftir Þorbjörn Þórðarson
thorbjorn@mbl.is
SAMANLAGÐAR skuldir nýju rík-
isbankanna eru rúmlega 2.500 millj-
arðar króna. Eignir á móti skuldum
eru nærri 2.900 milljarðar, sam-
kvæmt nýjum stofnefnahagsreikn-
ingum bankanna sem Fjármálaeft-
irlitið (FME) kynnti í gær.
Landsbankinn stærstur
Um er að ræða bráðabirgðatölur
sem miðast við 14. nóvember og eru
reikningarnir birtir með fyrirvara
um að fjárhæðir kunni að breytast.
Annars vegar vegna niðurstöðu mats
sem beðið er eftir og hins vegar
vegna breytinga sem FME kann að
gera síðar.
Eins og sést í töflunni hér fyrir
neðan er Landsbankinn (NBI hf.)
stærstur bankanna með samanlagt
eigið fé og skuldir upp á 1.300 millj-
arða. Kaupþing er hins vegar
minnstur hinna nýju ríkisbanka með
efnahagsreikning upp á 624 millj-
arða. Það er eðlileg skýring á því þar
sem Landsbankinn var ávallt stærsti
innlendi bankinn fyrir útrásina.
Stærstur hluti eigna Kaupþings var
erlendis.
Athygli vekur að meðal bókfærðra
eigna hjá bönkunum eru „óefnisleg-
ar eignir“ upp á tæpa 7 milljarða
samanlagt. „Þetta er mjög líklega
viðskiptavildin,“ segir Gylfi Magnús-
son, dósent við viðskipta- og hag-
fræðideild HÍ. Hann segir einnig að
líklega hafi útlán bankanna, sem eru
bókfærð sem eignir, verið afskrifuð
að einhverju leyti, en reikningarnir
líti nokkuð eðlilega út.
„Það er samt óhjákvæmilegt að
óháðir, erlendir fagaðilar fari yfir
reikningana eins og lagt var út með
vegna þess að kröfuhafarnir eiga
hagsmuna að gæta að matið sé eðli-
legt, að eignirnar séu ekki vanmetn-
ar,“ segir Gylfi.
Nýju bankarnir
skulda 2.500
milljarða króna
Viðskiptavildin tæpir sjö milljarðar
Í HNOTSKURN
»Landsbankinn er meðlangmest af innlendum
innlánum, 478 milljarða kr.
»Eiginfjárhlutfall bankannasamkvæmt reikningunum
er vel yfir lágmörkum. Kaup-
þing er lægst, með 10,7 %,
Landsbankinn 15,4% og Glitn-
ir 12,4%.
»Lögum samkvæmt má eig-infjárhlutfallið ekki vera
lægra en 8%. Reikningarnir
eru birtir með fyrirvara.
 

  

    

!
"#   

$
 %  
&
' ($
)* 
)'+
*
,
)# ,'-
).
 ,     
,


,,)
)  /0 ) 
123.
4 ' ,    *
 ,123  ,,) 
 5 
4  ,
+
', 

!)
 ,
4) 6
 
 ,"
  
7

) 1   *
,
 8
0

 4 '
00)-

9) ,  :,
)
1,
)

,
4  ,,
,
) & 3 ,
,
  )))*
+
4 , 

   ,"
 
5
0-);
)
  
&,
0 5
0,
,
8
)-
3 )-,
,
3 )-4 ,
0,
,
 
 





  

 








  







 


 
 













 

 




Eftir Önund Pál Ragnarsson
onundur@mbl.is
LÓÐAREIGANDI við Heiðmörk og
Þórsmörk, í miðbæ Hveragerðis,
íhugar nú möguleika sína á landnýt-
ingu á meðan þrengingar eru í fram-
kvæmdum og fasteignaviðskiptum.
Fyrir skipulagsfulltrúa bæjarins
liggur beiðni frá SS-verktökum um
að fá að hreinsa lóðirnar alfarið, en
þar eru í dag gömul gróðurhús sem
ekki eru í notkun.
Matjurtagarður í miðbænum
Að sögn Sveinbjörns Sigurðs-
sonar framkvæmdastjóra er tilgang-
urinn sá að losna við greiðslu fast-
eignagjalda. Á fjármálaráðstefnu
Sambands íslenskra sveitarfélaga á
fimmtudag sagði Aldís Hafsteins-
dóttir bæjarstjóri frá því að sú hug-
mynd hefði komið upp að landeig-
andinn leigði bæjarbúum reiti á
þessum lóðum til að rækta kartöflur
og annað grænmeti, á meðan ekki
yrði hreyfing á framkvæmdum. Því
gæti svo farið að miðbærinn yrði
stór matjurtagarður á næsta ári.
Þetta nefndi hún sem dæmi um
frumlegar hugmyndir og nýjan
hugsunarhátt sem kemur upp í
kreppunni.
Nú þegar gerir aðalskipulag bæj-
arins ráð fyrir landbúnaðarstarfsemi
á fyrrgreindum lóðum. Sveinbjörn
Sigurðsson tók fram í samtali við
Morgunblaðið að ekkert hefði verið
ákveðið um þetta, fyrirtækið myndi
ekki leggja í sérstakan kostnað til að
hefja ræktun sjálft. Hins vegar úti-
lokar hann ekki að bæjarbúar geti
fengið aðgang að reitum í mið-
bænum vilji þeir stunda þar ræktun.
Yfirstandandi er samkeppni um
miðbæjarskipulag Hveragerðis.
Miðbær Hveragerðis gæti
orðið iðjagrænn af káli
Morgunblaðið/Kristján
Kartöflur Lífrænt miðbæjarlífið
yrði óvenjulegt en skemmtilegt.