Morgunblaðið - 15.11.2008, Side 44

44 Umræðan
MORGUNBLAÐIÐ LAUGARDAGUR 15. NÓVEMBER 2008
Við erum í raun rík þjóð,
bæði að mannauði og
auðlindum. Framundan
eru tækifæri til nýrrar
sóknar, sem mun eins og fyrr
byggjast á hugviti og heilbrigðu
framtaki einstaklinga. Markaðs-
hagkerfið hefur reynst okkur Ís-
lendingum best til að bæta hag
þjóðarinnar ...
’
OKKAR þjóð er í vanda,
landsmenn eru í áfalli, þjóð-
arstoltið og ímynd landsins
hefur beðið hnekki. En við
megum ekki láta bugast og
nú er mikilvægt að bregðast
við af yfirvegun og skynsemi.
Í svona stöðu bíða alltaf fjöl-
mörg tækifæri og nýir mögu-
leikar. Vandamálin sem við
horfumst í augu við eru auðvitað risavaxin á
okkar mælikvarða þegar þrír stærstu bankar
landsins fara á hliðina, en við megum heldur
ekki gleyma því, í umfjöllun um þessi mál hér
innanlands, að við erum hluti af alþjóða-
fjármálakerfinu og kreppan í fjármálakerfi
heimsins hittir okkur mjög hart fyrir.
En nú er það skynsemin og rósemin sem
skiptir mestu máli og að allir aðilar taki sam-
eiginlega á málum til að lágmarka skaðann, sem
við verðum fyrir, og hefja eins fljótt og unnt er
uppbyggingarstarf að nýju. Þar berum við
stjórnmálamennirnir mikla ábyrgð, við eigum
að vera í fararbroddi og hvetja til samstöðu,
efla bjartsýni og grípa til þeirra aðgerða sem
þörf er á, jafnvel þó að sársaukamiklar geti ver-
ið um skamma hríð. Samstaða þarf að nást með
sveitarstjórnum, aðilum vinnumarkaðarins og
heimilunum í landinu. Við verðum öll að gera
okkur raunsanna grein fyrir ástandinu, en meg-
um ekki missa sjónar á góðum kostum í stöð-
unni. Einhvers staðar segir að þegar einn
gluggi lokast opnast dyr annars staðar. Þetta
verðum við ávallt að hafa hugfast. Við verðum
að leita leiða til að tryggja framtíð íslenskrar
þjóðar og þá meina ég allra leiða.
Við búum að því núna hvað undirstöður okkar
samfélags eru í raun traustar. Nú kemur sér
vel að hafa náð því á undanförnum árum að
greiða upp nánast allar skuldir ríkissjóðs. Nú
kemur sér vel að hafa byggt upp innviði sam-
félagsins eins og gert hefur verið á und-
anförnum árum. Nú kemur sér til dæmis vel sú
áhersla sem ríkisstjórnin og Sjálfstæðisflokk-
urinn hefur lagt á menntamálin og þær fram-
farir sem þar hafa orðið með nýjum mennta-
stofnunum og öflugra vísindasamfélagi. Nýlega
var ég viðstödd vígslu nýs menntaskóla í
Borgarbyggð. Þar var mikið lof borið á mennta-
málaráðherra og ríkisstjórnina fyrir stuðning
við uppbyggingu á svæðinu. Samfélagið á Vest-
urlandi hefur styrkst mikið með nýjum og öfl-
ugum skólastofnunum, bæði framhaldsskólum
og háskólum.
Í menntun þjóðarinnar er einn mesti auð-
urinn fólginn. Þar munum við finna undirstöður
fyrir nýja sókn og með nýtingu þeirra auðlinda
sem landið okkar býr yfir og við eigum að halda
áfram að nýta af virðingu og skynsemi.
En nú skiptir mestu að koma gjaldeyr-
ismálum okkar í lag og tryggja stöðugleika
krónunnar. Samkomulagið við Alþjóðagjaldeyr-
issjóðinn er auðvitað lykilatriði í því sambandi
og mikilvægt að menn standi nú heilshugar að
baki þeim aðgerðum sem nauðsynlegar eru í því
sambandi og aðilar vinnumarkaðarins hafa
meðal annarra hvatt til að undanförnu. Umræð-
an um hugsanlega inngöngu í Evrópusam-
bandið, eins takmörkuð og hún hefur verið, get-
ur í raun villt mjög um fyrir fólki. Stór hluti
þjóðarinnar trúir því að bara með því að taka
upp evru þá leysist öll okkar vandamál, fólki er
jafnvel talin trú um að verðlag muni lækka við
upptöku evru. Og almenningur er jafnframt
farinn að halda að hægt sé að ganga inn í Evr-
ópusambandið með skömmum fyrirvara og evr-
an bíði okkar bara við næsta horn. Hlutirnir
eru ekki svona einfaldir og allir hljóta að sjá að
samningsstaða okkar í dag er ekki góð við gjör-
breyttar forsendur.
Ég tel hins vegar að það sé forgangsatriði að
endurskoða peningamálastefnuna og vænti þess
að í því sambandi verði allar hugsanlegar leiðir
skoðaðar og aðilar víða að fengnir til þess
verks.
Umræður um hvar ábyrgðin liggi á stöðu
mála er skiljanleg. Eðlilega liggur sú ábyrgð
víða, en mikilvægt er að sú skilgreining fari
fram með málefnalegum og faglegum hætti.
Reiði og hefndarþorsti eru ekki gott veganesti
inn í þá vinnu. Það er að mínu viti afar mik-
ilvægt að væntanleg hvítbók verði unnin sem
fyrst, um leið og ástandið batnar og öldur lægja
og af aðilum sem hafa til þess þekkingu og
njóta trausts. Ég fagna ennfremur að ákveðið
hefur verið að undirbúa málssókn gagnvart
Bretum vegna þess skaða sem þeir hafa valdið
Íslendingum með framgangi sínum og beitingu
hryðjuverkalaga.
Núna skiptir mestu að missa ekki sjónar á
aðalatriðum málsins og vinna hratt og örugg-
lega og án flumbrugangs að því að koma málum
í eins eðlilegt horf og kostur er. Samvinna við
Alþjóðagjaldeyrissjóðinn og lán frá honum
verður okkur vonandi til heilla og stuðlar að
frekari lántökum frá öðrum þjóðum. Með þeim
hætti mun okkur takast að styrkja gjaldmið-
ilinn okkar og koma gjaldeyrisfærslum í örugg-
an farveg. Við erum í raun rík þjóð, bæði að
mannauði og auðlindum. Framundan eru tæki-
færi til nýrrar sóknar, sem mun eins og fyrr
byggjast á hugviti og heilbrigðu framtaki ein-
staklinga. Markaðshagkerfið hefur reynst okk-
ur Íslendingum best til að bæta hag þjóð-
arinnar og þannig mun það áfram verða.
Íslendingar munu standa þetta af sér og Ísland
standa sterkt þegar óveðrinu linnir.
Herdís Þórðardóttir, þingmaður Sjálf-
stæðisflokksins í Norðvesturkjördæmi.
Í gegnum þjóðarvandann með raunsæi og styrk
Á TÍMUM
breytinga og um-
róts er vert að
minnast þess að
menntun íslensku
þjóðarinnar legg-
ur grunn að hag-
sæld til fram-
tíðar. Gleymum
ekki að Ísland er
á meðal þeirra þjóða í heiminum
sem búa við hvað best lífskjör sam-
kvæmt skýrslum Sameinuðu þjóð-
anna. Á síðustu dögum höfum við
fengið að kynnast því á harkalegan
hátt að gæfan getur verið hverful og
á augabragði getur allt snúist í
höndum okkar. Það er ekki gefið að
við getum haldið áreynslulaust einu
af þessum toppsætum á fyrr-
nefndum lista – en líkurnar eru góð-
ar ef við lögum menntakerfið enn
frekar að þörfum einstaklingins. Á
tímum hnattvæðingar og örra breyt-
inga í efnahags- og atvinnumálum er
tími til að sækja fram og þar gegnir
menntun lykilhlutverki.
Menntun landsmanna fylgir
ákveðinni menntastefnu sem
menntamálaráðuneytið leiðir.
Menntastefna er því loforð um fram-
boð á menntun, að menntakerfið
geti verið sveigjanlegt og sérsniðið
að þörfum hvers og eins. Það er
skylda okkar sem vinnum að
menntamálum að gera fólki kleift að
stunda það nám sem það óskar eftir
og að það geti nýtt menntunina
áfram út í samfélagið. Í okkar sam-
félagi sem býr við öra þróun og oft
og tíðum snarpar breytingar er það
einnig í okkar verkahring að hafa
ávallt í boði námsleiðir fyrir ein-
staklinga til að bæta við sig í mennt-
un og auka þar með hæfni sína til að
lifa og starfa í nútíma þjóðfélagi og
þar koma sí- og endurmennt-
unardeildir vítt og breitt um landið
afar sterkar inn.
Við Landbúnaðarháskóla Íslands
er rekin öflug endurmenntunardeild
sem býður upp á fjöldann allan af
námskeiðum. Framboðið end-
urspeglar þær námsleiðir sem
kenndar eru í skólanum bæði á
starfsmennta- og háskólastigi. Vett-
vangur Endurmenntunar LBHÍ er
landið allt en helmingur námskeið-
anna er haldinn utan starfsstöðva
skólans. Á þann hátt reynum við
m.a. að koma til móts við óskir
landsmanna og bjóða þeim upp á
aukin tækifæri og val um viðbót-
armenntun.
Styrkleikar Endurmenntunar
LBHÍ felast aðallega í tvennu: Ann-
ars vegar í breiðu úrvali námskeiða
þar sem gæði eru sett í fyrsta sæti.
Þar má benda á afar öflug námskeið
er tengjast landbúnaði í víðasta
skilningi, hestanámskeið, umhverf-
isskipulagi, blómaskreytingum,
skógfræði og garðyrkju svo fátt eitt
sé nefnt. Hins vegar er um að ræða
afar gott samstarf við fjöldann allan
af fyrirtækjum, stofnunum og fé-
lagasamtökum um þróun námskeiða
og hugsanlega námsstyrki til þátt-
takenda. Með þessu viljum við meina
að Endurmenntun LbhÍ sé afar
framarlega í því að laga mennta-
kerfið að ólíkum þörfum ein-
staklinga og skapa þá sveigju sem til
þarf í hvert og eitt skipti. Eins gerir
þetta Endurmenntun LBHÍ afar
hæfa til þess að bregðast hratt og
örugglega við breytingum sem geta
átt sér stað í þjóðfélaginu.
Látum ekki hugfallast, horfum
fram á veginn. Menntun íslensku
þjóðarinnar mun fleyta henni áfram
inn í bjartari tíma.
Guðrún Lárusdóttir, endur-
menntunarstjóri LBHÍ.
Mennt er
máttur
„ÞAGAÐ gat ég þá með sann, þegar hún Skál-
holtskirkja brann.“ Þessi orðskviður er hafður um
þá sem eru vitrir eftir á. Nú er stórbruni nýafstað-
inn og uppbygging framundan, sem tvísýnt er um
hvernig til tekst. Lítið hefur farið fyrir Hannesi
Hólmsteini í aðdraganda brunans, sem brennt hef-
ur upp stóran part af sparifé landsmanna og hluta-
bréfamarkaðinn eins og hann lagði sig. Hinn 29.
okt. talaði hann þó til lesenda Fréttablaðsins og
heitir greinin: „Jafnvægið raskaðist“. Nákvæmara
hefði verið hjá Hannesi að segja: Jafnvæginu var raskað, því að ekki
er um að ræða náttúruhamfarir heldur ein örlagaríkustu mistök Ís-
landssögunnar. Ég hef grun um að kveikjan að grein Hannesar hafi
verið lítil grein sem undirritaður skrifaði í Mbl. 12. okt., um það
hvernig frumstæður kapítalismi (frjálshyggjan) raskaði valda-
jafnvægi á Sturlungaöld með afleiðingum sem flestir þekkja. Hann-
es skýrir ástandið með alþjóðlegri lánsfjárkreppu. En það er sauð-
ljóst að skuldatryggingarálagið var fyrir alllöngu orðið þungt. Það
kom að sjálfsögðu til vegna þess að erlendar lánastofnanir sáu að ís-
lensku bankarnir voru ekki trausts verðir. Aðvaranir komu á löngu
tímabili, úr öllum áttum. Seðlabanki og ríkisstjórn skelltu skollaeyr-
um við eða sáu ekki hætturnar. Hannes Hólmsteinn bærði ekki á
sér. Ekki var von til þess að Gordon Brown tæki hluta óreiðunnar
ótilneyddur á herðar bresku þjóðinni.
Hannes dregur Jón Ásgeir út úr hinum stóra hópi fjárhættuspil-
ara frjálshyggjunnar og lastar hann. Það er þó morgunljóst að
þeir feðgar seldu okkur vöru á betra verði en aðrir lærisveinar
Hannesar Hólmsteins. Jóhannes föður Jóns Ásgeirs kannast ég lít-
illega við. Hann er prentari, eins og ég, en fór snemma að starfa
að verslun og var þekktur að dugnaði og framtakssemi, sem mig
hefur sjálfan sárlega vantað. Öfund hjá mér í hans garð hefur
aldrei bært á sér. Hana hefur ekki vantað úr ýmsum stað. Hannes
Hólmsteinn segir í grein sinni þrjá auðmannahópa hafa átt bank-
ana, stærstu fyrirtækin og fjölmiðlana. Kannski saknar Hannes
Hólmsteinn Þjóðviljans gamla jafn mikið og ég saknaði Morg-
unblaðsins og Fréttablaðsins, ef þau hættu að koma út? Hannes og
frjálshyggjusveit hans hafa, að best ég man, lengi viljað einka-
væða Ríkisútvarpið eða gelda, með afnámi auglýsingatekna. Ekki
er tryggt ef svo færi, að Ríkisútvarpið lenti í „réttum“ höndum.
Hannes segir að Davíð hafi skynjað hættu og ætlað með fjölmiðla-
frumvarpinu að tryggja dreifingu valds og eitthvert aðhald, en forset-
inn synjað staðfestingar. Þetta má rétt vera, en harkalegur málflutn-
ingur og einræðistilburðir settu málið í lokaðan farveg.
Hannes segir: „Vinstri sinnar klöppuðu fyrir forsetanum af sama
kappi og hann fyrir útrásarmönnunum. Áræðnir auðmæringar töldu
sér eftir þetta alla vegi færa.“ Ég hef svo sem enga löngun til þess að
verja forseta vorn, en þessi ummæli Hannesar eru ótrúlega ósann-
gjörn. Forsetinn hefur með samböndum sínum í fjarlægum löndum
jafnvel, komið á tengslum milli aðila í verslun og iðnaði. Hann ber að
sjálfsögðu enga ábyrgð á því hvernig úr spilast. Hitt er svo bersýni-
legt að þeir félagar í Seðlabankanum og stjórnvöld hafa vanrækt að
setja hinum frjálshyggnu útrásarmönnum eðlileg takmörk.
Nú verður þjóðin með samstilltu átaki félagshyggju að hafa mild-
andi áhrif á þróunina. Úlfarnir bíða í skógarjaðri frjálshyggjunnar, en
við sláum skjaldborg hvert um annað. Við skulum spara bíla okkar, en
nota almenningssamgöngur sem mest. Við skulum kaupa íslenskt. Við
ættum að efla félagsstarf af ýmsum toga, en fækka utanferðum. Þetta
á líka við um þingmenn og seðlabankastjóra. Ég er staðráðinn í því að
minnast ekki á eftirlaunin sem þingmenn tóku sér, en skammast mín
sárlega fyrir tvískinnung hinna „vinstri“ sinnuðu þingmanna og ráð-
herra.
Jafnvæginu var raskað
Jóhannes Eiríksson, prentari.
KÆRI Björgvin!
Mig langar til að herma upp á
þig margendurtekið loforð í fjöl-
miðlum um að tap innistæðueig-
enda í peningamarkaðssjóðum
verði lágmarkað. Nú er komið í
ljós að eigendur peningabréfa í
Landsbankanum tapa að jafnaði
um þriðjungi innistæðna sinna;
eigendur í peningamarkaðssjóðum
Glitnis og Kaupþings 15-22%. Ætl-
ar ríkisstjórn Íslands, hinn nýi
eigandi bankanna, að bregðast við
þessari eignaupptöku á einhvern
hátt? Einhver kynni að segja að
þessum innistæðueigendum hefði
verið nær að leggja peningana
sína bara á gamaldags bankabæk-
ur.
En þar er ekki allt sem sýnist. Í
fyrra lagi fékk fjöldi innistæðueig-
enda þau boð frá bönkum sínum
(og sumir eiga það skriflegt) að
peningamarkaðssjóðir væru jafn-
öruggir og aðrar innistæður. Það
sem meira er: Hringt var í fjölda
viðskiptavina, þar á meðal und-
irritaðan, og þeir snupraðir fyrir
þá heimsku að geyma peningana
sína ekki í bestu, öruggu ávöxt-
unarleiðinni. Ég treysti bankanum
mínum – sem ég vann meira að
segja einu sinni í sem ungur mað-
ur og þekkti af góðu einu. Ég las
aldrei smáa letrið. Í síðara lagi
hefði það í raun ekki skipt máli
þótt smáa letrið væri lesið. Á vef
Tryggingarsjóðs innistæðueigenda
kemur fram að fyrir neyðarlögin
hafi innistæður á venjulegum
bankabókum verið tryggðar upp
að rúmum 3 milljónum króna.
Hins vegar er sagt berum orðum
að „litlar líkur“ séu á að hlutdeild-
arhafar í verðbréfasjóðum tapi
innistæðum sínum þó að eigandi
þeirra (hér: bankinn) fari í þrot
þar sem rekstri þeirra sé haldið
sjálfstæðum.
Hafi einhver óttast bankahrun á
Íslandi fyrir byrjun október þá
hlaut sá hinn sami að draga þá
ályktun að öruggara væri að
geyma peninga (yfir 3 milljónir
kr.) í peningamarkaðssjóðum en á
venjulegum bankareikningum.
Neyðarlögin ykkar gjörbreyttu
þessu. Þar var á einni kvöldstund
ákveðið að
venjulegar
bankainnistæður
væru tryggðar
að fullu en pen-
ingamark-
aðssjóðir alls
ekkert. Gat ein-
hver séð það
fyrir? Var jafnræði þegnanna
tryggt með þessari ákvörðun,
Björgvin? Eigendur innistæðna í
peningamarkaðssjóðum voru ekki
áhættufíklar heldur öryggisfíklar!
Nú gjalda þeir þess.
Ég geri mér fulla grein fyrir því
að þröngt er í búi hjá smáfuglum
þessa lands, hvort sem þeir heita
ríkissjóður eða bankasjóðir. Ég
geri ekki þá kröfu að fá þriðjung-
inn af sparnaði mínum sem hvarf í
Landsbankahítina (vegna dæmaf-
árrar óráðsíu stjórnenda sjóðsins
síðustu vikur fyrir hrunið) greidd-
an út í beinhörðum peningum á
morgun. En ég tel mig eiga laga-
lega og ekki síður siðferðilega
kröfu á hendur Landsbankanum –
og hinum nýja eiganda hans – að
ég fái þessa peninga til baka með
tíð og tíma. Til þrautavara geri ég
þá kröfu að endurgreiðsluhlutfallið
verði a.m.k. ekki lægra en hjá öðr-
um ríkisbönkum.
Mörg okkar sem töpuðum fé
skuldum húsnæðislán í ríkisbönk-
unum þremur og/eða Íbúðalána-
sjóði. Ég væri fullkomlega sáttur
við að tap okkar væri jafnað á
móti þessum skuldum. Annar
möguleiki væri að fá mismuninn
settan inn á bundinn, verð-
tryggðan reikning sem við gæt-
um tekið út af þegar um hægist í
samfélaginu og bankarnir eru
komnir á skrið, til dæmis eftir
þrjú ár. Með slíkum ákvörðunum
væri vissulega verið að „lág-
marka“ tap okkar. Væri slíkt
ekki í samræmi við fyrirheit þín í
vikunni eftir bankahrunið, Björg-
vin?
Opið bréf til
viðskiptaráðherra um
peningamarkaðssjóði
Kristján Kristjánsson,
prófessor og ólánsamur
eigandi peningabréfa
Landsbankans