Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1979, Síða 39

mark, sem Hafrannsóknastofnun-
in lagði til að aflinn yrði tak-
markaður við síðustu 3 árin (LHA
skv. till. HAFRÓ). Lagði stofn-
unin til að leyfilegur hámarksafli
(LHA) yrði 290 þús. tonn árið
1977, 270 þús. tonn árið 1978 og
250 þús. tonn í ár. Leyfilegur há-
marksafli hefur minnkað jafnt og
þétt samkvæmt þessum tillögum,
enda hefur þroskaflinn ávallt ver-
ið talsvert meiri en tillögurnar
hverju sinni. Ljóst er af þessu að
stjórnun þorskveiðanna hefur
verið allfjarri tillögum um „vís-
indalega verndun fiskimiða land-
grunnsins“ svo minnt sé á mark-
mið landgrunnslaganna frá 1949.
Árin 1977 og 1978 var tæpast
fyrir hendi vilji hjá framkvæmda-
valdinu til að ganga lengra í að
takmarka þorskveiðarnar en raun
varð á. Á hinn bóginn hafa
stjórnvöld gefið yfirlýsingar um
að takmarka þorskaflann á þessu
ári við tæp 300 þús. tonn. Þrátt
fyrir það hefur aflinn orðið tals-
vert meiri en undanfarin ár eins
og myndin ber með sér.
Eins og vikið var að hér að
framan hafa aflabrögð á vetrar-
vertíð ráðið miklu um ársaflann
síðustu 3 árin. Þorskveiðibönn
þau, sem beitt hefur verið í vax-
andi mæli, einkum gagnvart tog-
urum, hafa ekki reynst nægilega
áhrifamikil til að hafa afgerandi
áhrif að þessu leyti. Auk heldur
hefur stjórnun með þorskveiði-
bönnum á togara nú fundið sín
eðlilegu takmörk, þar sem þeir
fiskstofnar, sem þorsksókninni
hefur verið beint í teljast nú full-
nýttir. Frekari þorskveiðibönn
myndu því jafngilda algeru fisk-
veiðibanni, ef haga á veiðum á
þessum fiskstofnum í samræmi
við tillögur Hafrannsóknastofn-
unarinnar.
Um stjórnun næstu árin
Með hliðsjón af því sem fyrr er
sagt má telja ljóst, að þær stjórn-
VÍKINGUR
unaraðgerðir, sem beitt hefur ver-
ið til þessa muni ekki draga úr
þorskafla á næstu árum að marki
frá því sem nú er, og er þá gert ráð
fyrir að ástand þorskstofnsins
verði svipað og undanfarin ár.
Slíkt mat á ástandi stofnsins
byggist á því að nú má búast við
að árgangurinn frá 1976, sem tal-
inn er sterkur, fari að veiðast í
vaxandi mæli og taki við af
minnkandi árgangi frá 1973.
Gengið skal út frá þeirri for-
sendu að stjórnvöld viðurkenni
nauðsyn þess að draga úr þorsk-
afla í því skyni að byggja upp
þorskstofninn og ná úr honum
hámarksafrakstri í framtíðinni.
Þar með er ljóst að grípa verður til
frekari takmarkana á næstu árum
en verið hefur síðustu árin. Enn-
fremur má telja að hér geti vart
orðið um annað að ræða en ein-
hvers konar beint aflakvótakerfi,
þar sem stjórnun með sóknartak-
mörkunum (veiðibönnum) hefur
fundið sín eðlilegu takmörk eins
og áður var lýst.
Fyrsta spurningin sem vaknar
er hvernig kvótakerfi eigi að beita:
Heildarkvóta fyrir allt landið,
mánaðarkvóta, kvóta á hvert skip
eða eitthvert samband af þessum
möguleikum?
Við lauslega athugun virðist
mánaðarkvóti án skiptingar milli
landshluta eða skipa vera heppi-
legasta lausnin, a.m.k. fyrst um
sinn. Mánaðarkvóti er einfaldur í
framkvæmd og, það sem mestu
skiptir, hann er framkvæmanleg-
ur við núverandi aðstæður. Helsta
stjórntæki slíks kerfis yrði að lík-
indum skammtíma veiðibönn
byggð á upplýsingum um mán-
aðarafla hverju sinni, en afla-
skýrslur Fiskifélags íslands liggja
nú fyrir 2—3 vikur eftir hver
mánaðarmót og hugsanlega er
einnig mögulegt að fá bráða-
birgðaupplýsingar um afla sem
næst vikulega. Mánaðarkvóti
tryggir ennfremur tiltölulega
jafna hráefnisöflun allt árið og
einnig ætti að vera tiltölulega
auðvelt að takmarka heildarafl-
ann við fyrirfram ákveðið magn.
Inn í slíkt fyrirkomulag mætti síð-
an auðveldlega flétta ýmis ákvæði
til að tryggja gæði aflans, s.s.
ákvæði unt lengd veiðiferða eða
meðferð aflans, svo nokkuð sé
nefnt.
Helsti ókostur heildarkvóta er,
að hráefnisöflun verður mjög
ójöfn sé miðað við reynslu fyrri
ára. Síðustu 3 árin hefur þorskafl-
inn í ágústlok verið 270—300 þús.
tonn (sjá mynd).
Aflakvóti á hvert skip er hins
vegar mjög flókið fyrirbæri
stjórnunarlega séð og vafasamt að
slíkt fyrirkomulag sé framkvæm-
anlegt á næstu árum. Auk þess er
ástæðulaust að beita svo flóknu og
sjálfsagt dýru stjórnkerfi ef ná má
jafngóðum árangri með minni
fyrirhöfn.
Sé þannig gert ráð fyrir mán-
aðarkvóta án tillits til landshluta
eða skipa sem hentugasta stjórn-
unarfyrirkomulagi er næst að at-
huga hver sé eðlilegasta lausnin á
slíku fyrirkomulagi, þ.e. hver
kvótinn eigi að vera í hverjum
mánuði.
Neðri hluti myndarinnar sýnir
þau gögn sem við er að styðjast
varðandi aflakvóta hvers mánað-
ar. Auk þess skal gert ráð fyrir að
leyfilegur hámarksafli árið 1980
verði 270 þús. tonn, sem er í sam-
ræmi við tillögu Hafrannsókna-
stofnunarinnar frá ársbyrjun 1979
(„Ástand nytjastofna á íslands-
miðum og aflahorfur 1979“). Að
vísu mun þorskaflinn á þessu ári
fara um 80 þús. tonn fram yfir til-
lögu Hafrannsóknastofnunarinn-
ar. Þó ber ekki að líta á þessa tölu
og hugleiðingar út frá henni, sem
endanlega niðurstöðu, heldur að-
eins sem skýringardæmi byggt á
hugsanlegum möguleika.
Eðlilegasta lausnin á mánaðar-
kvótakerfi væri sú, sem tæki ann-
39