Sjómannablaðið Víkingur - 01.01.1981, Síða 28

eingöngu til af því að forðabúrið
er stórt, heldur eyðist aldrei af því,
þar sem stöðugur niðurburður
rotnandi dýra og jurtaleifa (þör-
ungaleifa) sér um að endurnýja
fosfórs- og köfnunarefnisbirgðir
djúphafanna.
Mikilvæg næringar-
sölt úr djúpunum
Af því sem að framan er sagt, er
ljóst, að það er höfuðnauðsyn, að
nitröt- (köfnunarefnissambönd)
og fosfórssambönd berist upp til
yfirborðs laganna úr djúpunum,
svo gróður hafsins fái að dafna.
Burður þessara nauðsynlegu nær-
ingarefna upp úr djúpunum
gengur misjafnlega vel fyrir sig
eftir árstímum, eða yfir höfuð, og
er orsök vor- og hausthámarka í
plöntusvifinu, svo og þess, að
sumstaðar mora höfin af lífi, en
annars staðar eru þau nær eyði-
mörk.
Lítum á hvernig þetta gerist í
stórum dráttum hér í Norðurhöf-
um. Á veturna kólnar yfirborð
sjávar. Kaldur yfirborðssjórinn
sekkur (hann er eðlisþyngri) og
upp kemur hlýrri djúpsjór í stað-
inn. Þannig myndast lóðréttir
straumar sem bera með sér hin
eftirsóttu efni til yfirborðs lag-
anna. Seinnipart vetrar eru því
efri lög sjávar orðin vel mettuð af
þessum lífselexír. Dvalargró
plöntusvifsins berast nú til upp-
sjávarlaganna. Þau fá óskakjör,
því nú vermir hækkandi sól yfir-
borðslögin, og lóðrétt blöndun
hættir. Hitaskiptalag myndast
við yfirborð eða í efri lögum
sjávar, sem er svifinu nauðsynlegt
svo það nái að dafna undir ásýnd
sólar, en berist ekki fljótlega aftur
niður í myrk djúpin. Hitaskipta-
lagið er þó tvíeggjaður greiði því
nú berast ekki lengur hin eftir-
sóttu næringarefni úr djúpunum.
Brátt hefur gróðurinn urið þau
upp og dýrasvifið sér um að ganga
frá plöntusvifinu, svo meginhluta
sumars sést lítið af því í sjónum.
Þegar kólnar með haustinu hefst
lóðrétt blöndun á ný, og plöntu-
svifið tekur við sér, en sú blómgun
er þó oftast svipur hjá sjón miðað
við vorblómgunina, enda nú önn-
ur skilyrði orðin óhagstæð svo sem
birtan.
Þannig er hin dæmigerða árlega
atburðarás þar sem töluverður
munur er á vetri og sumri hvað
hita snertir. Um miðbik jarðar
koma þessi blöndunaröfl lítt við
sögu í nefndu sambandi sökum
lítils hitamismunar milli árstíða.
Þar er og oft að finna harla mögur
hafsvæði hvað varðar alla fram-
leiðslu lífrænna efna (en annað líf
dregur oftast dám af slíku), þótt
ekki skorti birtuna og ylinn. Aðrir
þættir geta komið til sem valda
lóðréttri blöndun, og skapa þar
með betri skilyrði fyrir gróður
hafsins. Við Chile-strendur er að
finna ein auðugustu fiskimið í
heimi. Þar blása stöðugt frálands-
vindar með þeim afleiðingum að
yfirborðssjórinn rekur „á haf út“
VÍKINGUR
28