Sjómannablaðið Víkingur - 01.01.1981, Síða 33

ungafræðingur hjá Hafrann-
sóknastofnun hefur tjáð mér að
hann hafi eitt sinn séð slíkan
blóðsjó í fjörupolli við Hafnames í
suðurkjafti Fáskrúðsfjarðar. Þar
reynist vera um sviflæga græn-
þörunga að ræða með stórum
rauðum blettum í frumulíkama
s’ínum. Blóðsjávar varð vart í
Keflavík rétt fyrir 1970. Menn frá
Hafrannsóknastofnun fóru á vett-
vang og tóku sýni. Reyndust hér
skoruþörungar á ferð. Þar sem svo
fáum sögum fer af þessu fyrirbæri
hér við land væri gaman að heyra
frá sjómönnum eða öðrum, ef þeir
hefðu orðið varir við slíkt. Sér-
staklega væri fróðlegt að heyra
eitthvað frá Austfirðingum um
blóðsjó, því hér á Hafrannsókna-
stofnun hafa menn ekkert handa á
milli (utan frásögn Ólavíusar) til
að renna stoðum undir sannleiks-
gildi nær 80 ára gamalla orða Ove
Paulsens, og þá hvort þau eru enn
í gildi.
Maurildi
Frumdýr nokkurt, náskylt
skoruþörungum, er nefna mætti
náttljós (eftir fræðiheitinu Nocti-
luca), hefur þann eiginleika að
geta gefið frá sér ljós. í myrkri og
öldugjálfri týrir á ljósi einfrum-
unga þessara og sjórinn eins og
logar af gulgrænum glæðum.
Þetta nefnist maurildi og er vel
þekkt fyrirbrigði, t.d. í Norður-
sjónum. Mér til undrunar komst
ég að því að fræðibækur geta ekki
um að þessi umrædda tegund hafi
fundist hér við land. Þegar ég fór
að hugleiða málið minntist ég þess
ekki að hafa séð maurildi í sjó hér
við land. Slíkt fyrirbrigði er þó
ekki útilokað þótt náttljósið væri
hér ekki að finna, þar sem nokkrar
tegundir skoruþörunga gefa frá
sér birtu, hvort sem þar er nú um
að ræða eigið ljósfæri eða bakte-
ríur, en slíkar skoruþörungateg-
undir finnast hér við land. Annars
er maurildi nokkuð vel þekkt
VÍKINGUR
fyrirbrigði hér á þurru landi ef svo
mætti segja. Á hálfblautum (eða
úldnum) þorskhausum eða fiski
(skreið) má stöku sinnum sjá slík-
ar daufar glæður. Þetta fyrirbæri
nefnist einnig maurildi og munu
hér á ferðinni bakteríur. Áður-
nefnt frumdýr, náttljósið, getur
myndað blóðsjó þótt ekki sé litur
þess alltaf rauðleitur heldur
stundum gulur eða brúnn. Fróð-
legt væri að heyra frá sjómönnum
um maurildi hér við land, ef þeir
hafa orðið varir við slíkt.
Eitraðir svifþörungar
í skelfiski
Eins og fram kom í umfjöllun
um blóðsjó geta svifþörungar ver-
ið eitraðir og eituráhrifa þeirra
gætir eðlilega þeim mun meir sem
fjöldi þeirra er meiri. Skelfiskur
nærist að miklu leyti á svifþör-
ungum. Hann síar þörungana úr
sjónum með fíngerðum síum og í
skeljum eru því alla jafna saman
komið meira magn svifþörunga
eða leifar þeirra heldur en er í
sjónum umhverfis. Við Evrópu-
strendur og víðar lifa skoruþör-
ungar sem eru mjög eitraðir. Ef
þeir hafa safnast fyrir í skeljum
geta þeir valdið bráðum bana þess
er neytir skelfisksins. Slík tilfelli
eru sem betur fer mjög sjaldgæf,
en valda oft mikilli skelfingu
meðal strandbúa, er þau koma
upp. Nokkur vafi leikur á því
hvort þessar svifþörungategundir
(skoruþörungar) hafi fundist hér
við land. Náskyldar tegundir er
hér að finna í miklum mæli svo
þennan möguleika skal ekki úti-
loka. Sé svo, að þessir eitruðu
þörungar kunni að leynast hér,
eru þeir sennilega mjög sjaldgæfir,
og ástæðulaust fyrir þá sem neyta
hér skelfisks að hafa áhyggjur af
þessu. Menn skyldu þó varast að
taka skelfisk svo sem krækling
mjög nálægt byggð. í sjónum
kringum skolpræsi kunna að vera
varasamar bakteríur, og skeljarn-
ar sjá um að safna slíkum óþverra
saman í óholla blöndu.
33