Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1998, Síða 34

Guðrún Helgadóttir rithöfundur og þingmaður til margra ára er dóttir
togarasjómanns. Hann var undantekningarlítið á sjó yfir jólin öll bernsku-
og uppvaxtarár Guðrúnar. í viðtali við Sæmund Guðvinsson rifjar hún
upp minningar úr æsku sinni um föður sem hún fór á mis við.
„Pabbi minn hét Helgi Guðlaugsson og
var á sjónum í 54 ár. Langlengst var hann á
togaranum Surprise sem Einar Þorgilsson &
Co gerðu út frá Hafnarfirði en að vísu var það
ekki alltaf sami togarinn. Við systkinin vorum
10 og samtals 14 í heimili því að afi minn og
amma bjuggu hjá okkur allan tímann. Það
segir sig sjálft að faðir minn hafði ekki efni á að
taka sér frí enda er það einfaldlega svo að ég
þekkti þann mann aldrei neitt nema af af-
spurn,“ sagði Guðrún Helgadóttir.
„Mér finnst það skrítið hvað þessum þætti
mannlífs á íslandi hefúr verið lítið sinnt og lít-
ið um hann skrifað. Því meira sem ég hugsa
um þetta þá sé ég að hér var bókstaflega um
þrælahald að ræða. Það er ekki hægt að kalla það
neitt annað. Þessir menn unnu eins og hund-
ar við illan aðbúnað og ekki tókst þeim að verða
ríkir af allri þessari vinnu. Auðvitað vorum við
krakkarnir svipt föður okkar og þá er ég um
leið að tala fyrir hönd þúsunda íslenskra barna.
Það var enginn skilningur á þessu fyrr á árum.
Mér hefúr verið sagt meira um pabba af gömi-
um skipsfélögum heldur en ég vissi sjálf af
eigin reynslu. Ég hef aldrei á ævinni sest niður
með pabba mínum til að tala um eitthvað af
mínum vandamálum. Hann var einfaldlega
gestur á heimilinu og utan við allan daglegan
rekstur þess. Þannig séð var móðir mín, Ingi-
gerður Eyjólfsdóttir, barnflesta einstæða móð-
irin sem ég hef kynnst.“
Datt útaf í trollbuxunum
„Ég var að rifja upp með systur minni
hvenær pabbi hefði verið heima á jólum. Við
komust að þeirri niðurstöðu að fyrstu jólin mín
sem pabbi var heima hafi verið árið 1943 þeg-
ar ég var átta ára. Við mundum að hann hafði
verið í buxum, hvítri skyrtu og vesti. Við höfð-
um aldrei áður séð hann þannig til fara. A
þessum jólum var hann áreiðanlega að koma
úr siglingu því við fengum silfurkrossa í jóla-
gjöf sem hann hafði keypt í útlöndum. Það var
ekki lítill viðburður. Svo munum við að næst
var hann heima á jólum fimm árum síðar eða
árið 1948. Það er líka minnisstætt vegna þess
að þá kom hann óvænt heim eftir klukkan sex
á aðfangadag. Við mundum að þá datt hann
útaf í trollbuxunum og var því ekki mikið
innlegg í jólin. Langsjaldnast var hann heima
um jólin og tók auðvitað engan þátt í neinum
jólaundirbúningi sem slíkum.“
-Vissir þú eitthvað um hans jól á sjónum?
„Nei. Það sem hefúr angrað mig eftir því
sem ég hef elst er hvað við hugsuðum í raun og
veru lítið um hans líf á sjónum. Við tókum
þetta bara eins og sjálfsagðan hlut. Það var afar
gaman þegar hann kom úr siglingu því að
hann var mjög duglegur að versla föt á okkur
krakkana þegar ekkert fékkst hér í stríðinu og
eftir stríðið. En þó man ég vel eftir angistinni
af því að við vissum að þeir voru í hættu allan
tímann. Það er það eina sem ég hef kannski
skilið sem krakki. Ég er til dæmis enn í dag af-
skaplega veðurhrædd. Ég man andvökunætur
þegar veður var vont og vindurinn gnauðaði á
þakinu. Þá var ég óskaplega hrædd um að
pabbi dæi og hvað yrði þá um okkur öll. Ég
man að einu sinni kom skipið ekki þegar von
var á því og fólkið beið á bryggjunni. Við stóð-
um og biðum eftir að skip binist við sjóndeild-
arhringinn. Sá hryllingur að það kæmi
kannski ekki er greiptur í minni mitt. í stríð-
inu máttu skipin ekki hafa samband og það
vissi engin hvar þau voru. Skip fórust og það
voru kannski tvö eða þrjú börn í mínum bekk
sem þá misstu feður sína. Ég man þegar Sviði
fórst í desember 1941 með allri áhöfn. Þetta
snerti allan bæinn. Svo var menn að taka út og
maður hafði skelfinguna í blóðinu.“
34
Sjómannablaðið Víkingur