Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1998, Blaðsíða 39

fóru að koma til landsins, enda hefur slysum á
togurum ekki fekkað. Einnig hafa verið byggð
svokölluð „paragralskip“ en þau eru byggð með
tilliti til gildandi lag um fiskveiðistjórnun
hverju sinni. Til dæmis hafa verið byggð skip
sem áttu að komast í tiltekin hólf og voru því
miðuð við ákveðna lengd en það kom ekki í veg
fyrir að þau voru búin stórum vélum og öflug-
um vindum sem leiðir af sér mikil þrengsli bæði
í vinnslu og á togþilfari.
Ekki hefur orðið umtalsverð þróun á togbún-
aði undanfárandi ár hvað varðar að taka og slaka
veiðarfærum. Slys á veðurþilfari eru að lang-
mestu tengd því að taka og slaka veiðarfærum
og er slysatíðnin hæst við þau störf. A togveiðum
eru jafnframt alvarlegustu slysin tengd þessari
vinnu. Slys á aðal- og vinnsluþilfari eru flest við
aðgerð og fúllvinnslu afla. I lestarrými orsakast
slysin oftast af erfiðri vinnuaðstöðu og er mikið
um misstig og að menn renni til í hálku eða að
ker sporðreisast og viðkomandi fellur við.
Eitt prósent slys verða við það að sjómenn falla
fyrir borð, en fá dauðaslys eru rakin til þess, en
margir þeir sem hafa dáið vegna þess hafa lík-
Atburður
AnnaA
Fcll f> rir ImitA
L>fta laka u
'crrta f>rirlauium hlutum
HnifttkurAur tm stungur
cfllr fitkboln tig t ira
llrutu. dctta
lega fengið aðsvif og því fallið í sjóinn. Þess má
geta að nágrannar okkar, Bretar, Irar og Danir
eru mjög uppteknir af þessu vandamáli vegna
þess hversu mörg dauðaslys verða á sjómönnum
við að þeir hafa fallið útbyrðis. T.d. hafa að meðal-
tali 8 manns farist á ári á breskum fiski-
skipum síðustu árin.
Hrasa og falla eða klemmast, rekast á og
verða fyrir lausum hlutum eru algengustu
orsakir slysa. Oftast eiga veiðarfæri hlut að
máli og jafnframt eru þetta alvarlegustu
slysin. Einnig má nefna að off eru aðstæður
á togþilfari þannig að mikil þrengsli eru og
menn eiga ekki undankomuleið frá laus-
um hlutum sem kastast til.
Eitt af hættulegustu tilvikum á fiski-
skipum er þegar veiðarfæri komi óklár úr
sjó og þá þarf að bregða út frá reglubund-
inni vinnu við að taka veiðarfærin. Oft er
ljóst á framburði manna eftir slys að skips-
Axlir9%
Handleggir 9 %
Hendur 30 %
menn eru ekki samstíga í hífingum eða öðru
sem þarf að gera þ.e.a.s. að verkstjórn hefúr ekki
verið í lagi og að slys er rakið til þess. Meiðsli eft-
ir beitt áhöld, stungur af völdum fiskbeina
verða offast við vinnu tengda meðhöndlun afla.
Flest óhöppin eru minniháttar og hafa lítil eft-
irköst. Meiðsli effir lyffur eða átök eru aðal orsök
axlar- og bakmeiðsla, en oft er það spurning
hvort um sé að ræða slys eða veikleika í baki sem
jafnvel ætti að skilgreina sem sjúkdóm.
Flest slys verða við meðhöndlun veiðarfera
eins og áður er komið frarn, þ.e.a.s. við að taka og
slaka veiðarfærum en það veldur jafnframt al-
varlegustu slysunum. Einnig vekur athygli að
6% slysa verða í landi án þess að tengjast vinnu
við skipið. Slysatíðni við að taka og slaka veiðar-
færum eru meira en helmingi tíðari en vinna á
vinnsluþilfari og jafnframt verða alvarlegustu
slysin þar.
Þessar tölur benda ekki til þess að ein stétt
um borð sé í meiri áhættu en en aðrar. En hafa
verður í huga að hásetar gegna hættulegustu
störfunum og verða því fyrir alvarlegustu slys-
unum.
Samkvæmt þessu hækkar tíðni slysa eftir
því sem skipin stækka. Niðurstaðan er því
sú að eftir því sem skipin eru stærri og öfl-
ugri er meiri líkur til að skipsmenn verði
fyrir slysi. En ef horff er til þess að flest slys
verða á togveiðum og að togararnir eru
stærstu veiðiskipin kemur þetta heim og
saman við það sem áður hefúr komið ftam.
Næsta ber ég saman tíðni slysa í aldurs-
hópum. Hóparnir eru flokkaðir í 5 ára
tímabil frá 15 ára aldri. Borið er saman
slysatíðni viðkomandi aldurshóps og hlut-
fall sjómanna í hverjum hóp. Aldursdreifing
sjómanna er fengin hjá lífeyrissjóði sjómanna.
Það vekur athygli að hæsta slysatíðnin er á aldr-
inum frá 25 ára aldri til 39 ára og stangast það
á við þær hugmyndir sem menn höfðu gert sér.
Slys flokkuð eftir stærðum skipa
< 12 m
Staðsetning slyss
n
I'cnnur 4 %
Andlit 5 %
Aðrir slaðir á höfuði 1 %
Bolur 8 %
Bak 9 %
Fótleggir 13 %
Öklar og fætur 5 %
Ekki vitað 7%
12 - 24 m
>24 m
Þeir sem helst lenda í slysum eru því þeir sem
hafa fengið góða reynslu í sjómannsstörfúm og
eru vel á sig komnir líkamlega og því ætti þessi
aldurshópur að vera hæfastur til að gegna störf-
um til sjós.
10% slysa verða á höfði. Axlir og bak em með
18% slysa en oft er spurning hvort um er að
ræða álagssjúkdóma. Handleggir og hendur
eru með 39% slysa.
Ekki er hægt að benda á eina sértaka ástæður
slysa heldur er um marga þætti að ræða s.s. á
hvaða veiðum skipið er, stærð þess og svo ffv.
Þó eru nokkur atriði sem einkenna vinnu
um borð í skipum og eru oft megin orsök
slysa.Hröð vinnubrögðum (skorpuvinna).
Þröng vinnuaðstaða (t.d. svo kölluð paragraf
skip minnstu skuttogararnir).
Mikil átök við hífingu veiðarfæra (togarar og
nótaveiðiskip).
Sláttur á veiðarferum ( trollpokanum, lausir
bobbingar).
Hreyfmg á Iausum hlutum á
þilfari (afli, grjót, og s.frv.). ó-
væntir utanaðkomandi þættir
s.s. veltingur og brotsjóir (hler-
ar kastast til, togvírar slást til,
sjór á dekk). ■
%
Sjómannablaðið Víkingur
39