Sjómannablaðið Víkingur - 01.12.1998, Blaðsíða 61

dýrunum eru þeir breiðir og harðir og innan á
þeim er rás sem sæðið rennur eftir við mökun.
Oftast er lengd humarsins mæld frá augn-
krika að aftari brún skjaldarins á frambol og er
þá talað um skjaldarlengd. Halinn er oftast
um tvöföld skjaldarlengdin. Heildarlengd
humarsins, frá enda trjónu að aftari brún hala,
er rúmlega þreföld skjaldarlengdin.
Humarinn lifir við strendur meginlands
Evrópu frá Norður-Noregi suður til Cadisflóa
við Suðvestur-Spán. Hann er einnig algengur
við ísland, Færeyjar og Bretlandseyjar. í Mið-
jarðarhafi er hann við Spán, vesturströnd Italíu
og í Adríahafi. Einnig hefúr hann íúndist við
Marokkó. Við ísland lifir humarinn einungis í
hlýja sjónum við suðurströndina frá Hornafirði
vestur um og inn í Faxaflóa. Norðurmörk út-
breiðslunnar hér við land em skammt norðan
við Snæfellsnes.
Humarinn finnst aðallega á 20 til 500 m
dýpi, en dýpst hefur hann fundist á um 800
m dýpi vestur af Sikiley. Hér við land er hum-
ar veiddur á 110 til 270 m dýpi á svæðinu frá
Lónsdjúpi við Suðausturland, vestur um til
Jökuldjúps við Snæfellsnes.
Hér við land hrygnir aðeins hluti kynþroska
stofnsins í einu og hvert kvendýr æxlast annað
hvert ár. Mökun hjá humrinum fer fram á
sumrin eftir að kvendýrin hafa haft skelskipti
og nýja skelin er enn lin (talað er um að dýrin
séu „lin í skel“). Eðlun gerist þannig að kven-
dýrið leggst á bakið, karldýrið leggst ofan á og
sprautar sæði í kvendýrið í gegnum sáðrás inn-
an á fremstu halafótunum sem ummyndast í
getnaðarlim. Sæðið safnast í sáðsekk í kvendýr-
inu. jri eftir að mökun hefúr fárið fram, eða í
maí og júní, hrygnir kvendýrið. Eggin renna
þá úr hrognasekknum í gegnum sáðsekkmn
þar sem fróvgun verður. Frjóvguðu eggin fara
síðan út um gotrauf sem er undir fyrsta halalið
og límast við sundfæturna undir halanum. Þar
haldast eggin á meðan þau þroskast.
Það ræðst af stærð dýranna hversu mörgum
eggjum þau hrygna. í smæstu kynþroska
kvendýrunum myndast um 600 egg, en yfir
4.000 í þeim stærstu. Þroskun lirfa í eggjun-
um tekur um eitt ár og á þeim tíma étur kven-
dýrið lítið sem ekkert og heldur sig ofan í holu
sinni. Talsverð afföll verða á eggjunum meðan á
þroskun stendur og er jafnvel talið að minna en
helmingur eggjanna nái að klekjast út.
I maí og júní, ári eftir hrygningu klekjast
lirfúr úr eggjunum og verða sviflæg. Kvendýr-
ið skríður þá úr holunni, lyftir upp halanum og
þeytir örsmáum lirfúnum undan honum með
því að slá fótunum kröftuglega aftur. Ský af
lirfúm þyrlast út í sjóinn og flýtur upp undir
yfirborð. Lirfan er í svifinu í 2 - 3 vikur og
gengur þar í gegnum þrjú mismunandi lirfú-
stig áður en hún verður botnlæg.
Þar sem hörð skel humarsins umlykur lík-
amann getur dýrið ekki vaxið nema losna við
skelina. ; meðan humarinn er í vexti losar
hann sig því reglulega við skelina og myndar
jafnframt nýja sem er stærri en sú fyrri. Hum-
arinn vex því í stökkum. Þegar lirfan sest á
botn er hún um 1,5 cm á lengd. Fyrsta árið á
botni vex humarinn mjög hratt og skiptir um
skel allt að 10 sinnum. Þann tíma sem humar-
inn er að taka út vöxt sinn hefúr hann skel-
skipti um það bil einu sinni á ári. Þegar dýrin
fara að eldast og dregur úr vextinum verða skel-
skiptin sjaldnar og geta þá liðið tvö til þrjú ár á
milli skelskipta. Eftir að kvendýrin eru orðin
kynþroska hafa þau aðeins skelskipti annað
hvert ár í tengslum við æxlunina og vaxa því
heldur hægar en karldýrin. Fyrstu 8 árin vex
humarinn um 1,5 cm á ári og 8 ára gamall er
0
Sjómannablaðið Víkingur
61