Náttúrufræðingurinn - 1998, Qupperneq 39

HARALDUR OLAFSSON
VlNDSTRENGIR
OG SKJÓL VIÐ FJÖLL
Ungmennafélagsveðrið 14. júlí 1990
Með aðstoð reiknilíkans er gerð grein fyrir vindstreng sem myndaðist sunnan og
suðvestan undir Esju þann 14. júlí 1990. Veðrinu er lýst og er það tengt jjalllendi
sem suðaustanáttin gat ekki klifið sökum lítils hitafalls með hæð. Þess í stað
myndaðist vindstrengur þar sem loftið leitaði framhjá fyrirstöðunni. Ólíkt óveðri í
Kverkfjöllum, sem lýst er í 3.-4. hefti 66. árg. Náttúrufræðingsins, myndast þessi
vindstrengur þar sem vindur blœs samsíða fjallgarði. Tilurð vindstrengja af þeirri
gerð, sem og skjóls, er útskýrð m.a. með tilvísun í straum loftmassa sem lesa má úr
veðurkortum. í framhaldi af reiknitilrauninni er meðalvindhraði í ýmsum áttum á
Þingvöllum borinn saman við meðalvindhraða á öðrum veðurstöðvum suðvestan-
lands. Raunverulegt veður á íslandi hefur ekki áður verið reiknað með þeirri
nákvœmni sem hér er viðhöfð.
■ ÓVEÐRIÐ
Hinn 14. júlí 1990héldu ungmennafélögin
landsmót í Mosfellsbæ (1. mynd). Um
hádegi er kaldi af suðaustri, léttskýjað og
fremur hlýtt í veðri. Er líður á daginn vex
vindur og sandur og mold rjúka upp í
hviðum. Um fimmleytið hvessir fremur
snögglega og er þá ekki lengur stætt. Tjöld
taka að fjúka og tjaldvagnar takast á loft og
berast með vindi. Með kvöldinu lægir svo
aftur.
Haraldur Ólafsson (f. 1965) lauk cand.mag.-prófi
við Óslóarháskóla 1986, cand.scient.-prófi í veður-
fræði við sama skóla 1991 og doktorsprófi við
Háskólann í Toulouse í Frakklandi 1996. Haraldur
starfar á Veðurstofu íslands. Hann hefur kynnt
veðurfregnir í sjónvarpi og rekur Rannsóknastofu í
veðurfræði.
Þetta sama síðdegi hvessti víðar við
Kollafjörð. Við Veðurstofuna í Reykjavík
mældust mest 9 vindstig og á Skrauthólum á
Kjalarnesi mældust 8 vindstig. Mesta
vindhviða í Reykjavík var 31 m/s (61
hnútur). Ekki er venja að að mæla vind-
hviður á þann vindstigakvarða sem notaður
er fyrir meðalhraða vinds í 10 mínútur, en 31
m/s jafngildir 11 vindstigum ef um 10
mínútna meðalvind væri að ræða. Á
Skrauthólum var mesta hviða 27 m/s (52
hnútar), sem á sama hátt samsvarar 10
vindstigum. Á nærliggjandi veðurstöðvum
suðvestanlands var að jafnaði mun minni
vindur. Á Heiðarbæ í Þingvallasveit,
Reykjanesvita og Eyrarbakka voru til dæmis
ekki nema 6 vindstig þrátt fyrir að á tveimur
síðarnefndu veðurstöðvunum standi suð-
austanáttin af hafi, sem veitir vindi minna
viðnám en land.
Náttúrufræðingurinn 68 (1), bls. 37-46, 1998.
37