Náttúrufræðingurinn - 1998, Blaðsíða 65

6. mynd. Samband tvívetnis (D) við súrefni-18 (m0) í vatni af nokkrum jarðhitasvœðum.
Þessi mynd er birtist upphaflega í grein eftir Craig o.fl. (1956) og síðar breytt hjá White
(1970). Hallandi línan á myndinni gildir íflestum tilvikum umferskvatn. Frávikfrá þeirri
línu, þ.e. úrkomulínunni, nefnist súrefnishliðrun og stafar hún af efnaskiptum jarð-
hitavatnsins við bergið sem það hefur streymt um. Eins og sést af myndinni er tvívetnis-
innihald úrkomu og jarðhitavatns á hverju svœði nánast eins. Það bendir til þess að
jarðhitavatnið sé staðbundin úrkoma að uppruna.
tvívetnisinnihald og staðbundin úrkoma í
dag, þó svo það sé slík úrkoma að uppruna
(Ámý E. Sveinbjörnsdóttir 1988, Stefán
Amórsson o.fl. 1993, Stefán Amórsson og
Auður Andrésdóttir 1995). í ljósi þessa er ekki
sjálfgefíð hvemig nota skuli tvívetni og
súrefni-18 sem kenniefni. Um það verður
fjallað nánar í seinni greininni í þessum flokki.
■ UTANGARÐSEFNI
Edli og uppruni utangarðsefna
Efnum sem em uppleyst í jarðhitavatni hefur
verið skipt í tvo flokka. Annars vegar eru
hvarfgjörn efni og hins vegar óhvarfgjörn.
Hin óhvarfgjörnu efni hafa einnig verið
nefnd utangarðsefni, sem lýsir vel þeim
eiginleikum þeirra að þau tapast ekki úr
vatninu ef þau hafa einu sinni borist í það
vegna þess að þau sýna enga tilhneigingu
til þess að ganga inn í steindir sem hin
hvarfgjörnu efni mynda við útfellingu úr
vatninu. Utangarðsefni má nota sem kenni-
efni til að rekja uppruna jarðhitavatns á
sambærilegan hátt og tvívetni. Klór, bróm
og bór eru algengustu utangarðsefnin í
jarðhitavatni.
Utangarðsefni eru frábrugðin tvívetni að
því leyti að uppruni þeirra er gjarnan annar
en vatnsins sjálfs. Mögulegir upprunastaðir
eru sjávarúði, bergið sem jarðhitavatnið
streymir um, jarðsjór og kvika. Hitagjafi
háhitasvæða virðist yfirleitt vera kviku-
innskot. Þegar kvikan kólnar og storknar
sleppa úr henni ýrnis efni sem eru rokgjörn
við hið háa hitastig kvikunnar og leita þau
upp í jarðhitavatnið yfir innskotunum.
63