Náttúrufræðingurinn - 1998, Blaðsíða 61

2. mynd. Breytingar á
styrk súrefnis-18 (,sO) í
loftraka og úrkomu sem
myndast við að rakinn
þéttist í þrepum um leið
og loftið berst inn yfir
land. Byggt á Siegen-
thaler (1979).
Þannig ræðst samsætuinnihald úrkomunnar
af upphaflegu gildi tvívetnis og súrefnis-18 í
loftrakanum og þéttingarferli hans.
A 2. mynd er sýnt hvernig styrkur
súrefnis-18 í loftraka og úrkomu breytist
eftir því sem rakinn þéttist stig af stigi og
myndar úrkomu. Myndin sýnir að uppruna-
lega er svonefnt delta-gildi fyrir súrefni-18
(8180) í Ioftrakanum -13%o (þetta gildi ræðst
af uppgufunarhitastigi). Loftrakinn er sem
sagt 1,3% „léttari“ en sjórinn hvað varðar
súrefni-18. Fyrsta úrkoman sem fellur úr
skýjum sem myndast við þessa uppgufun
hefur 8-gildi jafnt og -3%o. Við það verður
gufan sem eftir er enn „léttari“ (-15%o) og
þar af leiðir að þegar næst rignir úr skýjunum
verður sú úrkoma „léttari" en sú fyrsta, eða
-5%o. Við það „léttist“ afgangsgufan í
skýjunum enn og svo koll af kolli.
Það er hvorki mögulegt að segja til um
innihald tvívetnis og súrefnis-18 í úrkomu á
einstökum svæðum né um sambandið milli
þessara samsætna. Astæðan er flókið ferli
þéttingar sem stafar að hluta til af innlands-
og hæðarhrifum en að hluta af breytilegum
upprunastöðum loftrakans. Til þess að afla
vitneskju um innihald tvívetnis og súrefnis-
18 í úrkomu á hverjum stað er nauðsynlegt
að mæla úrkomusýni. Það er þó mjög
tímafrekt og kostnaðarsamt. Því er yfirleitt
byggt á söfnun sýna úr staðbundnum
lækjum og uppsprettum og gengið út frá því
að vatnið í þeim svari til staðbundinnar
meðalársúrkomu. Með því að safna slíkum
sýnum af tilteknu landsvæði má fá vitneskju
um innihald tvívetnis og súrefnis-18 í meðal-
ársúrkomu á hverjum stað.
Mælingar sýna að styrkur tvívetnis og
3. mynd. Samband milli
tvívetnis og súrefnis-18 í
úrkomu á íslandi (frá
Árnýju E. Sveinbjörns-
dóttur o.fl. 1995). í
kössunum eru sýndar
jöfiiur fyrir línurnar tvœr
á myndinni. R táknar
fylgnistuðul.
s18o%.
59