Náttúrufræðingurinn - 1998, Síða 54

3. mynd. Tildurmosi með gróhirslum (baukum).
Myndin er tekin á Síðu í Vestur-Skaftafellssýslu í
maí 1987. Sjaldgœft er að mosinn myndi bauka.
Ljósm. Hörður Kristinsson.
kærari mosategundir sem menn eru að
berjast við.
Tildurmosi er afar algengur um allt ísland,
bæði á láglendi og hálendi, en hlutfallslega
er mest af honum um norðan- og austanvert
landið, eins og fyrr var á minnst. Við Eyja-
fjörð fannst hann ekki á hæsta fjallinu,
Kerlingu (1530 m), en hins vegar á næst-
hæsta tindinum, Bónda, í 1350 m h.y.s., og á
ýmsum ljöllum í kringum 1000 m hæð (Helgi
Hallgrímsson og Hörður Kristinsson 1965).
Hann virðist þó eiga erfitt uppdráttar á
svæðum þar sem saman fara sumarþurrkar
og sandfok, eins og fram kemur á útbreiðslu-
kortinu (meðfylgjandi), en þar lítur
út sem hann vaxi ekki á stórum
svæðum á NA-hálendinu.
■ SKYLDARTEGUNDIR
EÐA LÍKAR
Tildurmosinn var lengi talinn til
hinnar risastóru ættkvíslar Hypnum,
eins og flestallir greinamosar (Musci
pleurocarpi), en 1852 var kvíslin
Hylocomium stofnuð fyrir hann og
nokkrar aðrar tegundir, sem nú eru
taldar til Rhytidium (rjúpumosa),
Rhytidiadelphus (skrautmosa) o.fl.
Algengar tegundir af því tagi eru:
Rhytidium rugosum, Rhytidia-
delphus loreus (á SV-landi), R.
squarrosus og R. triquetrus. Engin
þeirra líkist Hylocomium splendens
neitt sérstaklega. Hylocomiastrum
pyrenaicum (stigmosi) er skyld tegund, sem
sumir mosafræðingar telja enn til Hylo-
comium. Hún hefur aðeins fundist á tveim
stöðum á íslandi og skiptir því litlu máli í
þessu sambandi, enda ekki sérlega lík
tildurmosa.
Eiginlega verður ekki sagt að tildurmosinn
líkist verulega neinni annarri mosategund
sem tíð er eða algeng hér á landi. Helst væri
það hrísmosi (Pleurozium schreberi), sem
iðulega myndar álíka viðamiklar beðjur og
vex mjög oft í bland við tildurmosa. Þessi
líking er þó aðeins yfirborðsleg. Þótt hann
hafi líka rauða stöngla er greiningin aðeins
4. mynd. Kort yfir útbreiðslu
tildurmosa á íslandi. Hver
punktur er miðaður við að
mosinn hafi fundist í 10 x 10 km
reit. (Ur riti Bergþórs Jóhanns-
sonar: Islenskir mosar. Fjölrit
Náttúrufrœðistofnunar 29. 1996.)
52