Náttúrufræðingurinn

Årgang

Náttúrufræðingurinn - 1997, Side 5

Náttúrufræðingurinn - 1997, Side 5
Frá etnugosi 1991-1993 I suðlægum löndum nœr byggð víða hátt upp í hlíðar hœttulegra eldfjalla enda myndast þar frjósamur jarðvegur á tiltölulega skömmum tíma. Mann- skepnan má sín þó lítils gagnvart þeim ógnaröflum náttúrunnar sem losna úr viðjum í eldsumhrotum. Mest hœtta er talin stafa af gjóskuflóðum en hraun- jióð geta einnig valdið talsverðu tjóni, einkum á mannvirkjum og rœktarlandi. Hér á landi hafa verið gerðar a.m.k. tvœr tilraunir til að hafa áhrifá hraun- rennsli. Árið 1784 tókst séra Jóni Stein- grímssyni að stöðva framrás Skaftár- eldahrauns með hjálp almœttisins. í gosinu á Heimaey 1973 var ýtt upp varnargörðum úr vikri en þeir létu fljótt undan hraunstraumnum. Þá var tekið til við að dœla sjó á hraunið nœst byggðinni. Með því var jlýtt fyrir storknun hraunsins og það sjálft látið mynda einskonar varnarvegg gegn frekara hraunrennsli í átt að bœnum. Talið er að með þessum aðgerðum hafi stórtjóni verið afstýrt. Hér kynnumst við Etnu á Sikiley og baráttu ítala við hraunelfi sem stefndi á bœinn Zaff- e>'ana í Etnuhlíðum þegarfjallið gaus á árunum 1991-1993. Richard H. Kölbl (f. 1967) er af þýsku bergi brotinn. Hann lauk B.S.-prófi í jarðfræði frá Háskóla íslands árið 1991 0g vinnur nú að doktorsverkefni við Háskólann í Karlsruhe í Þýskalandi. Náttúrufræðingurinn 66. (2), bls. 51-62,1997. tærsta eldfjall Evrópu, Etna á Sikiley, er hluti af stóru jarðelda- svæði við Miðjarðarhaf. Eld- virkni á Islandi tengist nýmyndun jarðskorpu á jöðrum tveggja jarðskorpu- fleka, Evrasíuflekans og Norður-Ameríku- flekans, sem rekur hvorn frá öðrum. Eld- virknin við Miðjarðarhaf er af öðrum toga. Hún er afleiðing af árekstri tveggja stórra jarðskorpufleka, Evrasíuflekans og Afríku- flekans. Við áreksturinn hafa ýst upp flóknar keðjur fellingafjalla, einkum norð- an við Miðjarðarhafið. Allir helstu fjall- garðar Evrópu eru afleiðing af þessu ferli, l.d. Pýreneafjöll, Alparnir, Dínaralpar og Karpatafjöll. Ein fellingafjallakeðjan, Appennínafjöll, liggur eftir endilöngum Italíuskaga (1. mynd). Hún sveigir til suð- vesturs um Sikiley, yfir Miðjarðarhaf og vestur eftir norðurströnd Afríku og er þar hluti af Atlasfjöllum í Túnis, Alsír og Marokkó. Eldvirkni fylgir þessari fjalla- keðju allt frá eynni Pantellaríu, sem er í miðju Miðjarðarhafi milli Sikileyjar og Túnis, og allt norður fyrir Róm. Á þessu svæði er fjöldi þekktra eldstöðva þ. á m. Elna, Strombólí, Vúlkan og Vesúvíus (2. rnynd). ■ ETNA - „HIN SÍBRENNANDP Eldfjallið Etna á austurströnd Sikileyjar er um 3300 m hátt, en sú tala breytist sífellt vegna stöðugrar gosvirkni í toppgígunum. 51 L

x

Náttúrufræðingurinn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.