Náttúrufræðingurinn

Volume

Náttúrufræðingurinn - 1983, Page 124

Náttúrufræðingurinn - 1983, Page 124
Selafárið herjaði víðast hvar eftir að nytjun á landselum var lokið, en kóp- urinn er veiddur í júní. Eins og vænta má fengust bestu upp- lýsingarnar í nánd við stærstu landsela- látrin og hjá mönnum, sem gengu á fjörur til að huga að reka. Hvergi varð vart við að útselur tæki veikina. SJÚKDÓMSLÝSING Þegar hefur verið drepið á nokkur einkenni selafársins 1918 í kaflanum um útbreiðslu veikinnar. Allar heim- ildir, bæði munnlegar og skriflegar telja, að smitandi lungnasjúkdómur hafi leitt selina til dauða. Hér verða tilfærðar lýsingar nokkurra aðila á sjúkdóminum og síðan dregin saman helstu einkenni hans. Guðmundur G. Bárðarson (1931) lýsir selafárinu á Húnaflóa þannig: „Þeir selir, sem fundust með lífi, voru svo sjúkir, að þeir gátu enga björg sér veitt, voru of máttlausir og rænulausir til að flýja út í sjóinn. Tel ég víst, að þeir hafi haft sótthita; fylgdi hósti sýkinni og hrygla í lungum. Á Kol- beinsá í Hrútafirði sáu menn sjúka seli á sundi, er naumlega gátu flúið undan báti, og var að sjá sem þeir hikuðu við að stinga sér í kaf. Heyrðust þeir hósta eins og þeir væru brjóstveikir. Ég skoðaði innyfli nokkurra sela, sem fundust nýdauðir í Bæ í Hrútafirði. Voru engin missmíði að sjá á innyflum nema, að lungun voru mjög blóðhlaup- in og virtust talsvert bólgin. Tel ég víst, að einhver næm lungnaveiki hafi orðið selunum að bana.“ í Lóni í Kelduhverfi (Björn Guð- mundsson 1937) rak 3 landseli sumarið 1918, og var skinnið tekið af einum þeirra svo nýdauðum, að hann var ennþá volgur. Sáust glögg merki þess að lungun hefðu eigi verið heilbrigð og veikindin í þeim hafi orðið selunum að bana. Ásgeir Bjarnason (1939) segir, að þeir selir, sem fundust dauðir úr þess- ari pest á Mýrum og Snæfellsnesi hafi verið upptærðir af megurð, en lungun visin og biksvört. Njáll Friðbjörnsson (1931) lýsir sjúkdóminum á Skjálfanda þannig „að allir selirnir, sem rak, hafi verið eldri en veturgamli og orðnir skinhoraðir" og telur, að varla hafi veikin verið bráðdrepandi. Lungu selanna voru bæði bólgin og blóðhlaupin, en ekki var missmíð að sjá á öðrum líffærum. Sjúkur selur á sundi nærri landi virtist ekki skeyta neinni hættu heldur óð á landi, þótt menn stæðu í flæðarmálinu þar rétt við. í Morgunblaðinu 25. ágúst 1918 er að finna frétt skrifaða á Borðeyri dag- inn áður. Þar segir, að dauða seli hafi verið að reka í Strandasýslu þá um sumarið, mest gamla seli, en fáa kópa. Selirnir voru ákaflega magrir og helst var haldið, að lungnabólga hafi drepið þá, því lungun voru uppblásin og gátu dýrin alls ekki sokkið þótt þau dræpust á sundi. Sigurður Björnsson (1981) getur þess, að Öræfingar hafi hirt skinn, spik og kjöt af rekaselum, ef um nýdauða seli var að ræða. Var spik og kjöt stundum gefið skepnum sem fóður- bætir. Haustið 1918 urðu menn þess varir, að óvenju mikið rak af sel, voru það yfirleitt stórir landselir í góðum holdum. Þegar um stóra seli var að ræða voru þeir hlutaðir niður til flutn- ings og innyflum fleygt. Menn tóku þá eftir því að lungun í þessum selum voru svört og greinilega skemmd. Var 110
Page 1
Page 2
Page 3
Page 4
Page 5
Page 6
Page 7
Page 8
Page 9
Page 10
Page 11
Page 12
Page 13
Page 14
Page 15
Page 16
Page 17
Page 18
Page 19
Page 20
Page 21
Page 22
Page 23
Page 24
Page 25
Page 26
Page 27
Page 28
Page 29
Page 30
Page 31
Page 32
Page 33
Page 34
Page 35
Page 36
Page 37
Page 38
Page 39
Page 40
Page 41
Page 42
Page 43
Page 44
Page 45
Page 46
Page 47
Page 48
Page 49
Page 50
Page 51
Page 52
Page 53
Page 54
Page 55
Page 56
Page 57
Page 58
Page 59
Page 60
Page 61
Page 62
Page 63
Page 64
Page 65
Page 66
Page 67
Page 68
Page 69
Page 70
Page 71
Page 72
Page 73
Page 74
Page 75
Page 76
Page 77
Page 78
Page 79
Page 80
Page 81
Page 82
Page 83
Page 84
Page 85
Page 86
Page 87
Page 88
Page 89
Page 90
Page 91
Page 92
Page 93
Page 94
Page 95
Page 96
Page 97
Page 98
Page 99
Page 100
Page 101
Page 102
Page 103
Page 104
Page 105
Page 106
Page 107
Page 108
Page 109
Page 110
Page 111
Page 112
Page 113
Page 114
Page 115
Page 116
Page 117
Page 118
Page 119
Page 120
Page 121
Page 122
Page 123
Page 124
Page 125
Page 126
Page 127
Page 128
Page 129
Page 130
Page 131
Page 132
Page 133
Page 134
Page 135
Page 136
Page 137
Page 138
Page 139
Page 140
Page 141
Page 142
Page 143
Page 144
Page 145
Page 146
Page 147
Page 148
Page 149
Page 150
Page 151
Page 152
Page 153
Page 154
Page 155
Page 156
Page 157
Page 158
Page 159
Page 160
Page 161
Page 162
Page 163
Page 164
Page 165
Page 166
Page 167
Page 168
Page 169
Page 170
Page 171
Page 172
Page 173
Page 174
Page 175
Page 176
Page 177
Page 178
Page 179
Page 180
Page 181
Page 182
Page 183
Page 184
Page 185
Page 186
Page 187
Page 188
Page 189
Page 190
Page 191
Page 192
Page 193
Page 194
Page 195
Page 196
Page 197
Page 198
Page 199
Page 200
Page 201
Page 202
Page 203
Page 204
Page 205
Page 206
Page 207
Page 208
Page 209
Page 210
Page 211
Page 212
Page 213
Page 214
Page 215
Page 216
Page 217
Page 218
Page 219
Page 220
Page 221
Page 222
Page 223
Page 224
Page 225
Page 226
Page 227
Page 228
Page 229
Page 230

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.