Náttúrufræðingurinn

Ukioqatigiit
Ataaseq assigiiaat ilaat

Náttúrufræðingurinn - 1983, Qupperneq 124

Náttúrufræðingurinn - 1983, Qupperneq 124
Selafárið herjaði víðast hvar eftir að nytjun á landselum var lokið, en kóp- urinn er veiddur í júní. Eins og vænta má fengust bestu upp- lýsingarnar í nánd við stærstu landsela- látrin og hjá mönnum, sem gengu á fjörur til að huga að reka. Hvergi varð vart við að útselur tæki veikina. SJÚKDÓMSLÝSING Þegar hefur verið drepið á nokkur einkenni selafársins 1918 í kaflanum um útbreiðslu veikinnar. Allar heim- ildir, bæði munnlegar og skriflegar telja, að smitandi lungnasjúkdómur hafi leitt selina til dauða. Hér verða tilfærðar lýsingar nokkurra aðila á sjúkdóminum og síðan dregin saman helstu einkenni hans. Guðmundur G. Bárðarson (1931) lýsir selafárinu á Húnaflóa þannig: „Þeir selir, sem fundust með lífi, voru svo sjúkir, að þeir gátu enga björg sér veitt, voru of máttlausir og rænulausir til að flýja út í sjóinn. Tel ég víst, að þeir hafi haft sótthita; fylgdi hósti sýkinni og hrygla í lungum. Á Kol- beinsá í Hrútafirði sáu menn sjúka seli á sundi, er naumlega gátu flúið undan báti, og var að sjá sem þeir hikuðu við að stinga sér í kaf. Heyrðust þeir hósta eins og þeir væru brjóstveikir. Ég skoðaði innyfli nokkurra sela, sem fundust nýdauðir í Bæ í Hrútafirði. Voru engin missmíði að sjá á innyflum nema, að lungun voru mjög blóðhlaup- in og virtust talsvert bólgin. Tel ég víst, að einhver næm lungnaveiki hafi orðið selunum að bana.“ í Lóni í Kelduhverfi (Björn Guð- mundsson 1937) rak 3 landseli sumarið 1918, og var skinnið tekið af einum þeirra svo nýdauðum, að hann var ennþá volgur. Sáust glögg merki þess að lungun hefðu eigi verið heilbrigð og veikindin í þeim hafi orðið selunum að bana. Ásgeir Bjarnason (1939) segir, að þeir selir, sem fundust dauðir úr þess- ari pest á Mýrum og Snæfellsnesi hafi verið upptærðir af megurð, en lungun visin og biksvört. Njáll Friðbjörnsson (1931) lýsir sjúkdóminum á Skjálfanda þannig „að allir selirnir, sem rak, hafi verið eldri en veturgamli og orðnir skinhoraðir" og telur, að varla hafi veikin verið bráðdrepandi. Lungu selanna voru bæði bólgin og blóðhlaupin, en ekki var missmíð að sjá á öðrum líffærum. Sjúkur selur á sundi nærri landi virtist ekki skeyta neinni hættu heldur óð á landi, þótt menn stæðu í flæðarmálinu þar rétt við. í Morgunblaðinu 25. ágúst 1918 er að finna frétt skrifaða á Borðeyri dag- inn áður. Þar segir, að dauða seli hafi verið að reka í Strandasýslu þá um sumarið, mest gamla seli, en fáa kópa. Selirnir voru ákaflega magrir og helst var haldið, að lungnabólga hafi drepið þá, því lungun voru uppblásin og gátu dýrin alls ekki sokkið þótt þau dræpust á sundi. Sigurður Björnsson (1981) getur þess, að Öræfingar hafi hirt skinn, spik og kjöt af rekaselum, ef um nýdauða seli var að ræða. Var spik og kjöt stundum gefið skepnum sem fóður- bætir. Haustið 1918 urðu menn þess varir, að óvenju mikið rak af sel, voru það yfirleitt stórir landselir í góðum holdum. Þegar um stóra seli var að ræða voru þeir hlutaðir niður til flutn- ings og innyflum fleygt. Menn tóku þá eftir því að lungun í þessum selum voru svört og greinilega skemmd. Var 110
Qupperneq 1
Qupperneq 2
Qupperneq 3
Qupperneq 4
Qupperneq 5
Qupperneq 6
Qupperneq 7
Qupperneq 8
Qupperneq 9
Qupperneq 10
Qupperneq 11
Qupperneq 12
Qupperneq 13
Qupperneq 14
Qupperneq 15
Qupperneq 16
Qupperneq 17
Qupperneq 18
Qupperneq 19
Qupperneq 20
Qupperneq 21
Qupperneq 22
Qupperneq 23
Qupperneq 24
Qupperneq 25
Qupperneq 26
Qupperneq 27
Qupperneq 28
Qupperneq 29
Qupperneq 30
Qupperneq 31
Qupperneq 32
Qupperneq 33
Qupperneq 34
Qupperneq 35
Qupperneq 36
Qupperneq 37
Qupperneq 38
Qupperneq 39
Qupperneq 40
Qupperneq 41
Qupperneq 42
Qupperneq 43
Qupperneq 44
Qupperneq 45
Qupperneq 46
Qupperneq 47
Qupperneq 48
Qupperneq 49
Qupperneq 50
Qupperneq 51
Qupperneq 52
Qupperneq 53
Qupperneq 54
Qupperneq 55
Qupperneq 56
Qupperneq 57
Qupperneq 58
Qupperneq 59
Qupperneq 60
Qupperneq 61
Qupperneq 62
Qupperneq 63
Qupperneq 64
Qupperneq 65
Qupperneq 66
Qupperneq 67
Qupperneq 68
Qupperneq 69
Qupperneq 70
Qupperneq 71
Qupperneq 72
Qupperneq 73
Qupperneq 74
Qupperneq 75
Qupperneq 76
Qupperneq 77
Qupperneq 78
Qupperneq 79
Qupperneq 80
Qupperneq 81
Qupperneq 82
Qupperneq 83
Qupperneq 84
Qupperneq 85
Qupperneq 86
Qupperneq 87
Qupperneq 88
Qupperneq 89
Qupperneq 90
Qupperneq 91
Qupperneq 92
Qupperneq 93
Qupperneq 94
Qupperneq 95
Qupperneq 96
Qupperneq 97
Qupperneq 98
Qupperneq 99
Qupperneq 100
Qupperneq 101
Qupperneq 102
Qupperneq 103
Qupperneq 104
Qupperneq 105
Qupperneq 106
Qupperneq 107
Qupperneq 108
Qupperneq 109
Qupperneq 110
Qupperneq 111
Qupperneq 112
Qupperneq 113
Qupperneq 114
Qupperneq 115
Qupperneq 116
Qupperneq 117
Qupperneq 118
Qupperneq 119
Qupperneq 120
Qupperneq 121
Qupperneq 122
Qupperneq 123
Qupperneq 124
Qupperneq 125
Qupperneq 126
Qupperneq 127
Qupperneq 128
Qupperneq 129
Qupperneq 130
Qupperneq 131
Qupperneq 132
Qupperneq 133
Qupperneq 134
Qupperneq 135
Qupperneq 136
Qupperneq 137
Qupperneq 138
Qupperneq 139
Qupperneq 140
Qupperneq 141
Qupperneq 142
Qupperneq 143
Qupperneq 144
Qupperneq 145
Qupperneq 146
Qupperneq 147
Qupperneq 148
Qupperneq 149
Qupperneq 150
Qupperneq 151
Qupperneq 152
Qupperneq 153
Qupperneq 154
Qupperneq 155
Qupperneq 156
Qupperneq 157
Qupperneq 158
Qupperneq 159
Qupperneq 160
Qupperneq 161
Qupperneq 162
Qupperneq 163
Qupperneq 164
Qupperneq 165
Qupperneq 166
Qupperneq 167
Qupperneq 168
Qupperneq 169
Qupperneq 170
Qupperneq 171
Qupperneq 172
Qupperneq 173
Qupperneq 174
Qupperneq 175
Qupperneq 176
Qupperneq 177
Qupperneq 178
Qupperneq 179
Qupperneq 180
Qupperneq 181
Qupperneq 182
Qupperneq 183
Qupperneq 184
Qupperneq 185
Qupperneq 186
Qupperneq 187
Qupperneq 188
Qupperneq 189
Qupperneq 190
Qupperneq 191
Qupperneq 192
Qupperneq 193
Qupperneq 194
Qupperneq 195
Qupperneq 196
Qupperneq 197
Qupperneq 198
Qupperneq 199
Qupperneq 200
Qupperneq 201
Qupperneq 202
Qupperneq 203
Qupperneq 204
Qupperneq 205
Qupperneq 206
Qupperneq 207
Qupperneq 208
Qupperneq 209
Qupperneq 210
Qupperneq 211
Qupperneq 212
Qupperneq 213
Qupperneq 214
Qupperneq 215
Qupperneq 216
Qupperneq 217
Qupperneq 218
Qupperneq 219
Qupperneq 220
Qupperneq 221
Qupperneq 222
Qupperneq 223
Qupperneq 224
Qupperneq 225
Qupperneq 226
Qupperneq 227
Qupperneq 228
Qupperneq 229
Qupperneq 230

x

Náttúrufræðingurinn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.