Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1983, Síða 215

Náttúrufræðingurinn - 1983, Síða 215
flekakenningarinnar, en vonandi tekst fljótlega að fella þessi fyrirbæri saman í eina heild. Með skýringum sínum á myndun gervi- gíga gerði Sigurður Þórarinsson tilgátur Rittmanns um svæðisgos óþarfar. Jón Jónsson hefur þó vakið upp hugmyndina um þess háttar gos eftir athuganir sínar á Reykjanesskaga, og saknaði ég hennar í grein Sigurðar. Sigurður segir (bls. 115), að Skútustaðagígar séu ntyndaðir þegar hraun rann yfir eldra hraun þar sem grunn- vatn stóð hátt svo að holur og sprungur voru meira eða ntinna vatnsfylltar. Nýjar athuganir á gervigígununt benda á liinn bóginn til þess, að hraunið hafi runnið út í stórt stöðuvatn. I heild er kafli Sigurðar Þórarinssonar greinargóður og skýr. Þannig hefði bókin öll átt að vera. Næsti kafli er einnig þessum kostum bú- inn. Hann er nýr og fjallar um jarðskjálfta á íslandi. Höfundar eru þeir Sveinbjörn Björnsson og Páll Einarsson. Fróðlegt hefði þó verið að sjá meira um smáskjálfta- hrinur á Reykjanesskaga og svonefnda S-bylgjuskugga af kvikuþró Kröflu. Steingervingakafli Leifs Símonarsonar hefur leyst af hólmi kafla Jóhannesar Askelssonar úr fyrri útgáfunni, og er hann því laus við hinar klúðurslegu viðbætur og leiðréttingar sent einkenna flesta næstu kafla. Kafli Leifs er lipurlega skrifaður og greinargóður. Helst er saknað skrár um latnesk heiti dýra og jurta sem konta við sögu, og myndir af þeint hefðu komið að góðu haldi. Ég hygg, að fáir geri sér í hugarlund hvernig túlípanatré lítur út, svo dæmi sé tekið. Leifur gerir talsvert úr skyldleika ís- lensku tertíerflórunnar við laufskóga í austurhluta Bandaríkjanna og telur það benda til landsambands. Mig minnir þó, að Leifur hafi á öðrum stað sjálfur lýst lauf- skógabelti Bandaríkjanna sem leifum af miklu víðáttumeiri skógi (Arktó-tertíeru geoflórunni) sem einnig náði um Evrópu og Asíu. Hvað sædýralíf varðar erum við svo lán- söm að eiga Tjörneslögin. Grunsamlegt virðist, að innreiö Kyrrahafsdýra í Atlants- haf skuli verða samtímis og ísöld er talin hefjast. Hefur verið kannað til hlítar hvaða áhrif aðflutningur Kyrrahafsdýra liefur á túlkun okkar á hitasögu sjávar samkvæmt Tjörneslögunum? I ritskrá Leifs saknaði ég greinar Sigurð- ar Þórarinssonar unt Svínafellslögin. Jón Jónsson skrifar næsta kafla, sent Ijallar um jarðhitann. Undirritaður er næsta fáfróður um þetta efni, en sitthvað mætti betur fara. í fyrsta lagi vantar í rit- skrána nýlegar yfirlitsgreinar unt jarðhita í Náttúrufræðingnum og Jökli. Þá er jarðhit- inn ekki settur í samband við flekakenn- inguna, en varla getur hann talist feðraður an þess. 1. d. hefur hin einkennilega dreif- ing jarðhitans hér á landi verið talin ein af aðalröksemdunum fyrir því, að rekbeltin hafi færst austur á bóginn. Þá er komið að liinni einkennilegu sam- suðu 1 ómasar Tryggvasonar og Freysteins Sigurðssonar um hagnýt jarðefni. Aðferð Freysteins við endurskoðun kafla Tómasar heitins er afar sérstæð. Sennilega er einsdæmi í íslenskri bókmenntasögu að maður skrifi bókarkafla með látnum höf- undi, og verður svo vonandi áfram. prá- sögn höfunda af kísilgúrnámi úr Mývatni gefur tilefni til athugasemda. Sagt er (bls. 225), að gúrinn sé endurnýjanlegt jarðefni. Með þessu er gefið í skyn, að vinnsla gúrs úr vatninu geti haldið áfram um aldur og ævi. Það væri hrein firra að halda slíku fram, því að endurnýjunin er alltof hæg til að hún skipti máli, og er því í raun unt venjulegan námugröft að ræða. Þá er þess að geta, að þótt kísilgúr í Mývatni nerni nokkrum milljónum tonna, eins og höf- undar segja, þá er víst, að ekki er hag- kvæmt að nýta nema hluta hans vegna fjar- lægðar frá verksmiðjunni, auk þess sem vinnslan hefur f för með sér óbætanleg spjöll á lífríki vatnsins. Kaflanum lýkur með kjarnyrtum skömm- um unt untgengni við jarðefnanám. Vissu- lega er hægt að taka undir með höfundun- um, en þó hljóma orð þeirra líkt og verið sé að skjóta músarrindla með fallbyssum. Umgengni um jarðefnanám er ekki nema angi af mun stærra máli, sem er umgengni við íslenska náttúru og ofnýting hennar. í 195
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116
Síða 117
Síða 118
Síða 119
Síða 120
Síða 121
Síða 122
Síða 123
Síða 124
Síða 125
Síða 126
Síða 127
Síða 128
Síða 129
Síða 130
Síða 131
Síða 132
Síða 133
Síða 134
Síða 135
Síða 136
Síða 137
Síða 138
Síða 139
Síða 140
Síða 141
Síða 142
Síða 143
Síða 144
Síða 145
Síða 146
Síða 147
Síða 148
Síða 149
Síða 150
Síða 151
Síða 152
Síða 153
Síða 154
Síða 155
Síða 156
Síða 157
Síða 158
Síða 159
Síða 160
Síða 161
Síða 162
Síða 163
Síða 164
Síða 165
Síða 166
Síða 167
Síða 168
Síða 169
Síða 170
Síða 171
Síða 172
Síða 173
Síða 174
Síða 175
Síða 176
Síða 177
Síða 178
Síða 179
Síða 180
Síða 181
Síða 182
Síða 183
Síða 184
Síða 185
Síða 186
Síða 187
Síða 188
Síða 189
Síða 190
Síða 191
Síða 192
Síða 193
Síða 194
Síða 195
Síða 196
Síða 197
Síða 198
Síða 199
Síða 200
Síða 201
Síða 202
Síða 203
Síða 204
Síða 205
Síða 206
Síða 207
Síða 208
Síða 209
Síða 210
Síða 211
Síða 212
Síða 213
Síða 214
Síða 215
Síða 216
Síða 217
Síða 218
Síða 219
Síða 220
Síða 221
Síða 222
Síða 223
Síða 224
Síða 225
Síða 226
Síða 227
Síða 228
Síða 229
Síða 230

x

Náttúrufræðingurinn

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.