Náttúrufræðingurinn - 1984, Qupperneq 55

varð fyrir eftir að hann var kominn af
viðkvæmasta æskuskeiði.
Lítil ástæða er til að halda að dverg-
þyrsklingarnir í ísafjarðardjúpi hafi
orðið fyrir mengunaráhrifum. Margt
annað getur komið til sem ekki stafar
af mannlegum völdum. Ljóst er þó að
hér er um mjög sérstætt fyrirbrigði að
ræða vegna þess hversu mikill fjöldinn
var af óeðlilega vöxnum fiskum. Hér
hefur vart tilviljun náttúrunnar um
ráðið, heldur einhver umhverfisáhrif.
Þótt reynt sé að ráða í skýringar, svo
sem að seiðin eða þorskeggin hafi lent
í seltulitlum sjó, má tína til mótrök,
þannig að hið rétta verður víst seint
fundið. Fyrir það fyrsta eru sveiflur í
seltu fyrir Vesturlandi mjög litlar, og
þá innan þeirra marka, að ólíklegt er
að þær hafi áhrif á afkomu þorskklaks.
Megnið af því fiskungviði, þorskfisk-
um sem öðrum, er finnst í fjörðum
vestra og fyrir öllu Norðurlandi, er
útklakið við SV-land og hefur síðan
borist sem egg og seiði vestur eða
norður fyrir land. Hafi þessir þorskar
orðið fyrir einhverjum óeðlilegum um-
hverfisáhrifum (seltu- eða næringar-
skorti) á þessu viðkvæma æviskeiði
sínu, er nær útilokað að þeir berist
allir inn á sama fjörðinn (Djúpið), en
verði hvergi annars staðar vart. Því
verður að álykta að fiskarnir hafi þá
fyrst verið ofurseldir óeðlilegum um-
hverfisþáttum, er þeir komu í Djúpið.
Hafi hinir ungu þorskar borist að
sunnan, hefðu þeir fyrst orðið fyrir
óhollum áhrifum, er þeir voru nokk-
urra mánaða gamlir og þar með komn-
ir yfir viðkvæmasta skeiðið. Umhverf-
isáhrif yrðu því væntanlega að vera
meiri en ella til þess að hafa áhrif á
vöxt fisksins. Þá mætti hugsa sér að
hér væru komnir afkomendur þorska
sem hefðu hrygnt í Djúpinu við óhag-
stæðar aðstæður. A móti slíkum hug-
myndum má og tína rök. Það sem
vitað er um hrygningu við Vestfirði og
í Djúpinu er að slíkt er í ákaflega
litlum mæli og mjög seint á vorin (maí,
júní). Svo seinklaktir þyrsklingar eru
eðlilega miklu smærri að hausti en þeir
sem koma úr klaki síðarihluta vetrar af
Selvogsbanka. Eins og áður er á
minnst var meðallengd fyrstaársþyrsk-
linga í Djúpinu haustið 1976/77 ekki
minni en oft gerist.
Höfundur þessara lína hefur rætt við
fjölda sjómanna og starfsmanna Haf-
rannsóknastofnunar um þetta mál.
Aðeins virðast þekkt fá tilfelli af slík-
um fjölda vanskapninga á einum og
sama staðnum. Þórður Viðarsson líf-
fræðingur hjá Hafrannsóknastofnun
hefur tjáð undirrituðum að í júlí-
mánuði árið 1977 hafi hann verið há-
seti á trollbáti er var á veiðum vestan
við Eldey er „ódráttur" af þessu tagi
fékkst í töluverðum mæli. Eitt sinn er
híft hafði verið, og dágóðu hali af fiski
var hleypt niður á dekkið, tóku skips-
menn eftir því að stór hluti (50—60%)
af þorskinum voru vanskapningar,
bæði þorskkóngar, dvergvaxnir krypp-
lingar og allt þar á milli. Aðrir bátar á
slóðinni urðu og þessa ódráttar varir,
en hann fékkst á mjög takmörkuðu
svæði þannig að þessa varð aðeins vart
í þessu eina togi hjá nefndum bát. Að
sögn Þórðar var þetta smár þorskur,
um 50 cm, sem gæti hafa verið á 3. og
4. aldursári. Hér er um mjög sérstætt
fyrirbrigði að ræða. Nær útilokað er
annað en fiskurinn sé í heiminn kom-
inn á þessum slóðum, þótt megnið af
þorskklaki berist langt út af hrygning-
arslóðunum við SV-land eins og áður
var komið inn á. Sem fyrr verður ekki
í það ráðið hvað valdið hefur þessum
vanskapnaði, en hann hlýtur að hafa
komið upp í töluvert miklum mæli
fyrst fiskurinn hélt svo tölunni fram á
3. og 4. aldursár. Þá sýnir þetta ef til
vill hversu mjög ókynþroska fiskur er
49
4