Náttúrufræðingurinn - 1984, Page 69

unni í berginu, virðist vera um neð-
ansjávargosmyndun að ræða.
Erfitt er eftir útliti að dæma um hæð
sjávarstöðu þarna í ísaldarlokin, því
oft er lítt mögulegt að dæma um á
svona ungu móbergi hvar skilur á milli
sjávarrofs og vindveðrunar.
Frá Drangshlíðarfjalli og allt austur
að Sólheimanesi er hvergi hægt að sjá
leifar fornra malarhjalla sem bent
gætu á hærri sjávarstöðu. Enda þó svo
hefði verið hefðu þeir tvímælalaust all-
ir horfið vegna setmyndunar við þau
jökulhlaup, sem myndað hafa Skóga-
og Sólheimasand. Því hefur verið hald-
ið fram að við Jökulsá á Sólheima-
sandi mætti sjá ummerki eftir allt að
60 m hærri sjávarstöðu en nú er. Ég vil
ekki samþykkja að svo geti verið, þar
sem jökulhlaup hafa skafið svo að
segja allan lausan jarðveg niður á
klöpp af heiðunum, sem liggja beggja
vegna Jökulsár. Hlaupframburðurinn
hefur hækkað sandana um a. m. k. 10
til 15 m, og líkur eru fyrir að tvö hlaup
hafi komið þarna fram nokkru eftir
landnám.
Milli Sólheimaness og Dalaheiðar
renna fjórar jökulár eftir gljúfrum
suður heiðarnar. Víðast hagar svo til
við gljúfurmunnana, að efalaust hefðu
myndast þar miklir malarhjallar, ef
sjávarstaða hefði verið, þó ekki meira
en 40—50 m hærri en hún er nú, á
meðan jökul var að leysa af heiðunum
og mest vatn hefur streymt fram úr
gljúfrunum. En ekki er neinsstaðar
hægt að merkja slíka hjallamyndun á
þessu svæði.
Þá er það Mið-Mýrdalur, þ. e.
svæðið milli Geitafjalls og Reynis-
fjalls. Um það falla þrjár bergvatnsár
og tvær þeirra renna á annan km eftir
hamragljúfrum. En þar hafa ekki
runnið tærar bergvatnsár meðan
ísaldarjökulinn var að leysa af heiðun-
um og með þeim hefur komið mjög
mikill framburður. Ekki sést vottur af
malarhjöllum eftir þessar ár.
í mýrunum norðuraf Dyrhólaey eru
lág hæðardrög sem stefna suð-suðvest-
ur, og mynda um tveggja kílómetra
langan ás í mýrunum. Víða í þessum
hæðardrögum eru mjög sérkennilegar
uppsprettur, sem ganga hér undir
nafninu „Fenaugu“, en ekki veit ég
hvort það nafn er þekkt annarsstaðar.
Uppspretturnar mynda sumsstaðar
djúpa pytti með gráleitri eðju í hliðum
og botni og er það að mestum hluta
kísilgúr (verður hvítt við þurrkun).
Yfirleitt er ekki mikið vatnsmagn sem
kemur upp í þessum lindum, en þær
eru svo margar í hverju kerfi að
heildarvatnsmagnið er margir sek-
úndulítrar. Vatnið úr lindunum er sér-
lega tært og gott drykkjarvatn, þótt
annað vatn í mýrunum sé svo mengað
af járni að það er tæpast drekkandi.
Mér finnst nokkuð greinilegt að eitt-
hvað samband hlýtur að vera milli
þessa ferska vatns, hæðardraganna og
framburðar sem jöklar skildu eftir sig í
lok ísaldar. Einna helst hef ég látið
mér detta í hug að þarna séu malarásar
grafnir undir reiðingsjarðveginum, því
hæðardrögin liggja með svo ljósri
stefnu rúma tvo kílómetra. Að vísu
sést ekki í efni ásanna, en ólíklegt
finnst mér að þeir hafi myndast í sjó.
Bendir það ekki til hærri sjávarstöðu í
ísaldarlok.
Sunnantil í Reynishverfi eru hæðir
sem fljótt á litið gætu verið fornir
malarhjallar, en við skoðun kemur í
ljós að þær eru jökulruðningshólar
þaktir þykku moldarlagi. Hefur skrið-
jökullinn, sem skreið suður Fossholta-
hraun myndað þá og sennilega rifið
mikið af efninu upp úr hraunlaginu og
Reynisfjalli að vestan.
Þá er komið að svæðinu austan
Reynisfjalls og vestanverðum Mýr-
dalssandi. Þar er ekki margt sem hægt
63