Náttúrufræðingurinn - 1984, Page 73

lægt 10 cm undir yfirborði gróðurjarð-
vegsins, en eitthvað hafði jarðýtan
verið búin að flimbra ofan af honum.
Þar sem ég var í fastri vinnu á þessum
tíma komst ég ekki til að kanna þetta
nánar næstu daga. Síðan gerði slag-
veðursrigningu um næstu helgi svo að
það dróst nærri hálfan mánuð að ég
kæmist á staðinn aftur. En þegar það
varð, var orðið á annan metra djúpt
vatn með öllum garðinum að sunnan
og hefur svo oftast verið síðan, svo
ekki hefur gefist færi á að kanna gróð-
urjarðvegslagið ennþá. Að sögn jarð-
ýtustjórans, sem oftast var Reynir
Ragnarsson, var lagið samfellt með
svipaðri þykkt af sandi ofan á, allt upp
að Hvolshausum.
Við sem gengum út á þetta seiga
mýrarjarðvegslag, höfum síðan alveg
látið það vera að rengja gömlu sögnina
um reiðingsristuna í flóði norður af
Hildardrangi, en mikið hefur nú land-
ið breyst til hins lakara þarna síðan.
Nú kemur að því, sem áður var
minnst á, með hæð fjaranna yfir sjó á
þessum slóðum. Meðan þarna var gró-
ið land hlýtur fjörukamburinn að hafa
verið svo hár að sjór hafi ekki runnið
inn yfir hann, og hefur mikil breyting
orðið þar á. Síðustu áratugina man ég
ekki eftir því ári, að ekki hafi „runnið
inn yfir“ og stundum mikið, til dæmis
varð það í suðvestanstorminum á stór-
straumsflóðinu aðfaranótt 9. febrúrar
1982, að svo mikill sjór flæddi inn yfir
fjöruna vestan við Dyrhólaey að stórt
skarð rofnaði í garðinn (veginn)
norðan undir Háeynni. Slíkt getur
ekki hafa gerst meðan þarna var gróið
land, því annars hefði allan gróður
sandkafið jafnóðum og hann mynd-
aðist.
NIÐURSTÖÐUR
Það sem hér er skráð eru nokkrar
athuganir úr þeirri lauslegu frumkönn-
un, sem ég hef unnið að síðustu tvo
áratugina, varðandi afstöðubreytingar
lands og sjávar frá landnámi til dagsins
í dag, á svæðinu frá Holtsósi að Mýr-
dalssandi. Undanskildar eru þó þær
breytingar sem Katla hefur valdið á
austurhluta svæðisins.
Mér virðist að þiðnun jökulsins,
sem huldi þetta svæði, hafi ekki haft í
för með sér þá landlyftingu sem orðið
hefur svo víða á landinu, er jökul-
farginu létti. Ástæðuna fyrir því tel ég
vera þá miklu eldvirkni, með tilheyr-
andi upphleðslu fjalla, sem verið hefur
á svæðinu fram á okkar daga. Er jökul
leysti í Árnes- og Rangárvallasýslum
lyftist landið þar um allt að 100 m. Við
suðurströndina, þar sem eystra gos-
beltið nær í sjó fram, hlóðu eldfjöllin
sífellt upp nýjum fjöllum svo land reis
þar ekki. Hef ég hér að framan
reyndar fært rök fyrir því að frá land-
námsöld hafi land sigið, jafnvel svo
skiptir metrum. Mér er heldur ekki
örgrannt um að þær kenningar sem
ríkjandi hafa verið í þessum fræðum
hafi verið nokkuð einfaldaðar og
ástæða sé til að skoða þær betur.
HEIMILDIR:
Einar H. Einarsson. 1962. Fornskeljar í
móbergi í Höfðabrekkuheiði. — Nátt-
úrufræðingurinn 32, 1: 35-45.
Einar H. Einarsson. 1967. Steingervingar í
Skammadalskömbum. - Náttúrufræð-
ingurinn 37, 1—2: 93—104.
Einar H. Einarsson, Guðrún Larsen &
Sigurður Þórarinsson. 1980. The Sól-
heima tephra layer and the Katla erup-
tion of 1357. - Acta Nat. Isl. 28: 1-
24.
Jóhannes Áskelsson. 1960. Fossiliferous
xenoliths in the móberg formation of
South Iceland. - Acta Nat. Isl. II, 3:
1-30.
67