Náttúrufræðingurinn - 1959, Blaðsíða 23

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
17
Halldór Þormar:
Bakteríuætur
Sú grein veirufræðinnar, sem einna mest grózka hefur verið í
nú um langt skeið, fjallar um bakteríuveirur. Veirur þessar leggjast
á bakteríur, eins og nafnið bendir til, og er varla til sú bakteríu-
tegund, sem ekki getur sýkzt og drepizt af völdum þeirra.
Bakteríuveirur voru fyrst uppgötvaðar árið 1915. Franskir bakt-
eríufræðingar tóku eftir því eitt sinn, þegar þeir voru með samfelld-
an bakteríugróður á agarplötu, að það voru sérkennilegir blettir í
gróðrinum. Við nánari athugun kom í ljós, að í blettum þessum
var gróðurinn dauður og bakteríurnar brotnar sundur í smábúta.
Þeir hrærðu leifarnar af bakteríugróðrinum upp í saltvatni og sí-
uðu hann síðan í gegnum bakteríuþétta postulínssíu. Þvínæst var
örsmáum dropum af síuðum vökva dreypt á heilbrigðan og sam-
felldan gróður á agarplötu. Komu þá innan skamms Ijósir blettir í
hann, og að lokum leystist hann allur í sundur. Það var því aug-
Ijóst, að vökvinn innihélt bakteríudrepandi efni.
Það kom brátt í ljós, að magn þessa efnis jókst í lifandi bakteríu-
gróðri, því að halda mátti áfram, að því er virtist endalaust, að flytja
það úr einum gróðri í annan, jafnvel þótt það væri þynnt margfald-
lega í hvert skipti. Hins vegar var ekki hægt að auka magn þess í
næringarvökva eða á næringaragar einum saman.
Efni þetta hafði því öll einkenni veira: Það var gert úr örsmá-
um einingum, sem voru ósýnilegar í smásjá og fóru gegnum bakt-
eríuþétta síu. Magn þess jókst ekki í neinum þekktum næringar-
vökva, heldur í lifandi frumum, sem sýktust og drápust af völdum
þess. Veirur þessar lögðust eingöngu á bakteríur, en sýktu hvorki
dýr né æðri plöntur. Þær voru rniklu fljótvirkari en dýra- og plöntu-
veirur.. Bakteríugróðurinn drapst venjulega á 30—60 mínútum eftir
sýkingu. Var einna líkast, að veirurnar ætu bakteríurnar í sundur.
Voru þær því nefndar bakteríuætur.
Næstu áratugina jókst þekking manna á bakteríuætum lítið. Ár-