Náttúrufræðingurinn - 1959, Síða 27

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
21
ætu eru taldar á þann hátt, að þynningar eru gerðar a£ vökvanum,
sem þær eru í, og ákveðnu rúmmáli af liverri þynningu þvínæst
hellt á næringaragar ásamt allmiklu magni af bakteríum. Bakterí-
urnar vaxa og mynda samfellda gróðurbreiðu á agarplötunni, en
sérlrver bakteríuæta veldur því, að kringlótt eyða eða blettur kem-
ur í gróðurinn. í lægstu þynningunum eru þeir venjulega of marg-
ir til þess að hægt sé að telja þá, en í einni eða tveimur af hæstu
þynningunum má auðveldlega aðgreina einstaka bletti. Fjöldi þeirra
er margfaldaður með þeirri tölu, sem gefur þynninguna til kynna,
og fæst þá út fjöldi bakteríuætanna í óþynntum vökva.
Þær spurningar varðandi samskipti veira og baktería, sem menn
vilja fá svar við, eru fernskonar: 1) Hvernig berst bakteríuætan
á yfirborð bakteríunnar og hvernig festist hún þar? 2) Hvernig fer
hún inn í bakteríuna? 3) Hvernig hagar hún sér inni í bakteríunni
og þá einkum, hvernig fjölgar henni? 4) Hvernig komast hinar
nýju bakteríuætur út úr bakteríunni? Þessar spurningar verða nú
ræddar hver um sig. Rannsóknir þær, sem gerðar hafa verið, hafa
nær eingöngu snúizt um kólíætur, eins og áður var sagt.
Þegar mönnum hafði tekizt að sjá kólíætur í rafeindasjá og þeir
höfðu uppgötvað hina sérkennilegu lögun þeirra, kom fram sú hug-
mynd, að þær hefðu eigin hreyfingu. Voru ýmsir á þeirri skoðun, að
þær syntu með halanum að bakteríunum, á svipaðan hátt og frjó
synda að eggi, og smygju síðan inn í þær. Rannsóknir með raf-
eindasjá virtust í fyrstu styðja þessa hugmynd. Þegar kólíbakterí-
um og kólíætum var úðað á kollódíum-himnu, strax eftir að þeim
var blandað saman, og droparnir síðan loftþurrkaðir, sneru allar
kólíæturnar bolnurn í áttina að þeirri bakteríu, sem lá næst þeim
á himnunni. Leit út eins og þær hefðu verið á sjálfstæðri lireyfingu
að bakteríunni. Þegar frostþurrkunar-aðferðin var tekin í notk-
un, kom í ljós, að þetta var í rauninni blekking, sem stafaði af því,
að dropinn þornaði í áttina að bakteríunni, og vatnið dró bakteríu-
æturnar með sér og sneri þeim þannig, að þyngri endinn vissi í
straumstefnuna. Myndir af frostþurrkuðum dropum sýndu, að bakt-
eríuæturnar lágu alla vega á himnunni umhverfis bakteríuna, og
er lega þeirra sennilega ákveðin af Brownskum hreyfingum í vökv-
anum. Á slíkum myndum sáust líka bakteríuætur, sem höfðu festst
á bakteríuveggnum. Kom fljótlega í ljós, að endinn á halanum fest-
ist á veggnum, en ekki bolurinn eins og áður var álitið.