Náttúrufræðingurinn - 1959, Qupperneq 29

NÁTTÍJRUFRÆÐIN GURINN
23
áfanginn er sennilega fólginn í samdrætti milli negatífra jóna á
veggnum og pósitífra jóna á halaendanum eða þráðum, sem ganga
út úr honum. Hér er því um venjulega saltmyndun að ræða, og
má aðskilja jónana á nýjan leik með efnafræðilegum aðferðum.
Virðist sem bakteríuveggurinn sé að utanverðu þakinn „munstri"
af negatífum jónum og að pósitífu jónarnir á halaendanum passi
aðeins við sumt af því. Þannig festast kólíætur 2,4 og 6 ekki á
sams konar „munstur" og kólíætur 3,5 og 7. Það er álitið, að sér-
hæfni bakteríuætanna byggist á því, að minnsta kosti að nokkru
leyti, að pósitífir jónar á halaendanum geta aðeins bundizt ákveðn-
um hópum af negatífum jónum á yfirborði bakteríunnar. Kólí-
bakteríur hafa til dæmis ekki jónahópa, sem geta bundizt halaend-
anum á stafýlókokkaætum.
Síðara skrefið, sem hefur það í för með sér, að bakteríuætan fest-
ist endanlega á veggnum, er minna þekkt. Sennilega er um að ræða
annars konar efnabinding en jónabinding. Surnar kólíætur virð-
ast festast á þann hátt, að þræðir af eggjahvítuefnum vefjast ofan af
halanum framanverðum og leggjast upp að bakteríuveggnum, þar
sem þeir bindast sennilega á mörgum stöðum.
Hvernig kemst nú bakteríuætan inn í gegnum bakteríuvegginn?
Veggur bakteríanna er mjög traustur og miklu þykkri en frumu-
hýðið, sem umlykur dýrafrumur. Veggur kólíbakteríunnar er gerð-
ur úr tveimur lögum. Ytra lagið, sem er þykkra en hið innra, er
gert úr samböndum fitu og eggjahvítuefna og er nokkuð sveigjan-
legt. Innra lagið er hins vegar einkum gert úr einsykrungum og
fituefnum og er miklu stinnara en ytra lagið. Ein hin merkasta
uppgötvun, sem gerð hefur verið í veirufræði á síðari árum, leiddi
í ljós, að kjarnasýra kólíætunnar fer inn í bakteríuna, en sex-
strenda hylkið og halinn verða eftir á yfirborði hennar. Sú tilraun,
sem sýndi þetta, var gerð árið 1952 af tveimur bandarískum vís-
indamönnum, Hershey og Chase. Hún var gerð á þann hátt, að
kjarnasýra bakteríunnar var merkt með geislavirkum fosfór-ísótóp
og eggjahvítuefnin, sem hylkið og halinn eru gerð úr, voru merkt
með geislavirkum brennisteins-ísótóp. Slík merking byggist á því,
að kjarnasýrur innihalda ekki ögn af brennisteini og eggjahvítu-
efnin ekki fosfór. Hershey og Chase blönduðu saman vökva með
kólíbakteríum og kólíætum, sem voru merktar á þennan hátt, og
létu svo líða nokkurn tíma til þess að veirurnar festust á bakteríun-