Náttúrufræðingurinn - 1959, Side 31

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
25
skilið í skilvindu. Botnfallið innihélt eggjahvítuefni kólíætanna,
auk veggjabrotanna, en flotið hafði að geyma kjarnasýru þeirra.
Skýringin er sú, að veirurnar setjast á ytra borð veggjabrotanna og
„sprauta“ kjarnasýrunni í gegnum þau og út í vökvann hinum
meginn. Einnig má taka „vofur“ af kólíætum og blanda þeim sam-
an við kólíbakteríur. Þær festast þá á bakteríuveggnum, en valda
engri sýkingu né myndun nýrra kólíæta. Ef margar „vofur“ setjast
á hverja bakteríu, valda þær því, að bakteríuveggurinn springur
og frymið vellur út, líkt og þegar bakteríur leysast í sundur af
völdum sýkingar. Halinn étur gat á vegginn, og ef bakteríuæt-
urnar eru nógu margar, ézt veggurinn svo mjög í sundur, að hann
springur.
í halaendum sumra kólíæta hefur fundizt enzym, sem leysir í
sundur þau efni, sem bakterínveggurinn er gerður úr. Hlutverk
þessa enzyms er sennilega að éta gat á vegginn, sem kjarnasýran
fer síðan inn í gegnum.
Hvernig verða nú nýjar bakteríuætur til fyrir tilverknað kjarna-
sýrunnar, sem komin er inn í bakteríuna? Enginn getur svarað
þeirri spurningu með vissu, en menn hafa aflað sér margs konar
upplýsinga um, hvaða hlutar bakteríuætanna verða til fyrst og
hvert þeir eiga rót sína að rekja. Það hefur auðveldað þessar rann-
sóknir, að kjarnasýrur kólíætanna og kólíbakteríanna eru nokkuð
mismunandi að efnasamsetningu, þannig að með efnagreiningu er
liægt að fylgjast með, hvernig hvorar tveggju breytast inni í bak-
teríunni eftir sýkingu. Það hefur komið í ljós, að veirukjarnasýr-
an byrjar að aukast skömmu eftir sýkingu, en kjarnasýra bakterí-
unnar tekur að minnka. Tilraunir með kjarnasýrur, sem voru
merktar með geislavirkum fosfór, hafa sýnt, að hinar nýju veirur,
sem verða til inni í bakteríunni, innihalda allmikið af hinni upp-
runalegu kjarnasýru bakteríunnar. Hún brotnar niður á óþekktan
hátt fyrir tilverknað veirukjarnasýrunnar, og því næst er brotun-
um raðað saman á nýjan leilc, þannig að veirukjarnasýra myndast.
Mest af efniviðnum í kjarnasýru hinna nýju bakteríuæta kemur
þó utan úr næringarvökvanum, eftir að sýkingin fer fram.
Eggjahvítuefni hinna nýju bakteríuæta eiga að mestu leyti rót
sína að rekja til efna í næringarvökvanum. Myndun þeirra hefst
seinna en myndun kjarnasýrunnar. Enn nokkru seinna koma í ljós
veiruhlutar og ófullgerðar veirur, svo sem halalausir bolir og síðan