Náttúrufræðingurinn - 1959, Side 35

NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
29
Ingólfur Davíðsson:
Ur heimi
kaktusanna
Kaktusar eru mjög einkennilegar stöngulsafaplöntur, fjölbreytt-
ar að gerð og oft hinar fáránlegustu. Á flestum þeirra eru blöðin
orðin að þyrnum, en stönglarnir annast hlutverk blaðanna. og
vinna kolefni úr loftinu. Á stönglunum eru venjulega knippi af
hárum, burstum eða þyrnum. Oft eru líka upphleypt rif, þykkildi
eða vörtuhnúðar á stönglunum. Lögun stönglanna er mjög marg-
vísleg. Þeir geta verið eins og súlur, greinóttir eða greinalausir.
Sumir eru flatir, aðrir hnöttóttir eða hálfkúlulaga og líkjast sumir
mjög ígulkerjum; aðrir strendir, nokkrir eins og uppsperrtir fingur,
einstaka gráhærðir o. s. frv. Sumir hafa þykka húð, hár eða þétta,
samanflækta þyrna til varnar útgufun. Einstaka bera blöð og til
eru nær þyrnalausar tegundir. Margir bera stór og fögur blóm oft-
ast trektlaga og alllöng, en stundum eins og breiðar skálar. Krónu-
blöð oft mörg — og margir fræflar.
Sagt hefur verið að raunar vanti lýsingarorð til að lýsa kaktus-
um réttilega. Þeir hafa verið kallaðir ævintýralegir, fáránlegir,
tröllslegir, steingerfingslegir, undursamlegir, dularfullir, og töfr-
andi, hlægilegir og sérviskulegir. Hver sem kynnist kaktusum, hvort
sem það er í stofuglugganum, gróðurhúsinu, kaktusgarði eða úti í
viltri náttúrunni á grýttum hásléttum eða í klettóttu fjallagili,
hann finnur fljótt að þeir eiga ekki sinn líka í gróðurríki veraldar.
Til kaktusa telst fjöldi tegunda (sumir segja 1500 tegundir). Sumt
eru smáar, þykkar jurtir, aðrar tegundir eru runnkenndar og sum-
ar líkjast trjám eða súlum. Kaktusar eru hetjulegar plöntur, sem
vekja virðingu, þar eð þær eru færar um að þola brennandi sólar-
hita og þurrk á „takmörkum hins byggilega heims“. Úti í óbyggð-
um Mexíkó og víðar verða kaktusarnir að þola steikjandi sólarhita
langtímum saman og vatnið, sem er öllum lifandi frumum nauð-
synlegt, fá þeir aðeins af skornum skammti. Kaktusar safna því
litla vatni, sem þeir geta sogið í sig hina fáu regndaga ársins, og