Náttúrufræðingurinn

Árgangur

Náttúrufræðingurinn - 1937, Blaðsíða 50

Náttúrufræðingurinn - 1937, Blaðsíða 50
158 náttúrufræðingurinN iiiiiiimiiiiiiiiimiiiiiimiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiimmiimiiiiMimimiiiiiiiiimiiimiimiiiiiiimimiiiiiiiiiliiiiiiiiiiilii á leið sinni lofttegund, sem hljóðið fer hraðar í gegnum heldur en andrúmsloftið. Hin er sú, að hann hitti fyrir sér hlýrra loft heldur en er í 35 km. hæð, þá vex hljóðhraðinn einnig. Áður var sú skýringin almennt efst á baugi, að í 50—60 km. hæð væri lítið annað en vetni í lofthjúpnum, en rannsóknir á norðurljósum benda til að svo sé ekki, heldur séu þar einmitt þyngri loftteg- undir eða frumeindir þeirra aðallega. Hin skýringin ryður sér nú meira til rúms, að uppi í loftinu í h. u. b. 40 km. hæð taki mjög að hlýna aftur og verði þegar jafn- hlýtt og við yfirborð jarðar í 40—50 km. hæð. Sumar hljóðmæl- ingar benda jafnvel til þess, að loftið geti verið 100—200 st. hlýtt í 50—60 km. hæð. Með því móti verður að ýmsu leyti auðskilið að loftið nái svo langt út frá jörðu, að loftsteinar verði glóandi í 150 km. hæð. Hugsanleg skýring á þ'ví, að loftið hlýni svo mjög, er ofar dregnr, er sú, að þar sé miklu meira af lofttegund þeirri, er ozon nefnist, heldur en í nánd við jörð. Ózon er súrefni með þremur frumeindum í hverri sameind, en í venjulegu súrefni eru aðeins tvær frumeindir tengdar saman. Ózon myndast þegar rafmagns- neisti hrekkur í gegnum rakt loft. Hann hefir sterka og einkenni- lega lykt, sem getur fundist í loftinu eftir þrumuveður. Einnig myndast ózon fyrir áhrif útfjólublárra geisla á súrefni. Nú er miklu meira af útfjólubláum geislum uppi í loftinu heldur en við jörð, enda er vissulega meira af ózon á fjöllum uppi og hátt í lofti heldur en á láglendi. Má ætla að við jörð sé um Vioo milljónustu af loftinu ozon, en í 35 km. hæð Vioo þúsundasti, eða 1000 sinn- um meira. Ózon-loftið ver því að of mikið af sterkum og skaðlegum út- fjólubláum geislum nái til jarðar. Þótt lítið sé af því hefir það þó mikla líffræðilega þýðingu. Það væri nú hugsanlegt, að ózon 1 háloftinu, 40—50 km. yfir jörðu, gæti tekið svo mikið hitamagn í sig frá útfjólubláum geislum sólarinnar, að það nægði til þess að verma loftið svo mikið, sem til þess þarf að breyta stefnu hljóðgeislans og beina honum aftur til jarðar. Sannanir liggja ekki fyrir, en að fullnaðarsvari er nú leitað af allmikilli elju, eink- um við loftrannsóknastofnunina í London undir forustu dr. Wipple. Eins og sakir standa telur hann sennilegast, að lofthjúpurinn sé í aðalatriðum þannig byggður: 1. Fyrst er veðrahjúpurinn frá jörð upp í 10—17 km. hæð. Þar fer hiti minnkandi um 6 st. til jafnaðar á hverjum km.
Blaðsíða 1
Blaðsíða 2
Blaðsíða 3
Blaðsíða 4
Blaðsíða 5
Blaðsíða 6
Blaðsíða 7
Blaðsíða 8
Blaðsíða 9
Blaðsíða 10
Blaðsíða 11
Blaðsíða 12
Blaðsíða 13
Blaðsíða 14
Blaðsíða 15
Blaðsíða 16
Blaðsíða 17
Blaðsíða 18
Blaðsíða 19
Blaðsíða 20
Blaðsíða 21
Blaðsíða 22
Blaðsíða 23
Blaðsíða 24
Blaðsíða 25
Blaðsíða 26
Blaðsíða 27
Blaðsíða 28
Blaðsíða 29
Blaðsíða 30
Blaðsíða 31
Blaðsíða 32
Blaðsíða 33
Blaðsíða 34
Blaðsíða 35
Blaðsíða 36
Blaðsíða 37
Blaðsíða 38
Blaðsíða 39
Blaðsíða 40
Blaðsíða 41
Blaðsíða 42
Blaðsíða 43
Blaðsíða 44
Blaðsíða 45
Blaðsíða 46
Blaðsíða 47
Blaðsíða 48
Blaðsíða 49
Blaðsíða 50
Blaðsíða 51
Blaðsíða 52
Blaðsíða 53
Blaðsíða 54
Blaðsíða 55
Blaðsíða 56
Blaðsíða 57
Blaðsíða 58
Blaðsíða 59
Blaðsíða 60
Blaðsíða 61
Blaðsíða 62
Blaðsíða 63
Blaðsíða 64
Blaðsíða 65
Blaðsíða 66
Blaðsíða 67
Blaðsíða 68
Blaðsíða 69
Blaðsíða 70
Blaðsíða 71
Blaðsíða 72
Blaðsíða 73
Blaðsíða 74
Blaðsíða 75
Blaðsíða 76
Blaðsíða 77
Blaðsíða 78
Blaðsíða 79
Blaðsíða 80
Blaðsíða 81
Blaðsíða 82
Blaðsíða 83
Blaðsíða 84

x

Náttúrufræðingurinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Náttúrufræðingurinn
https://timarit.is/publication/337

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.