Náttúrufræðingurinn - 1937, Qupperneq 72

180 NÁTTÚRUFRÆÐINGURINN
i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i ■ i i i i i i i : i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i i í i i i i i i i i i i i u i i i i i i i ! i ■ i : i i i i i i i i i i i i i ! t i : i
hafa fundizt þar 536 kímplöntur og nýir rótarsprotar, og þessar
kímplöntur eru furðu sigursælar í samkeppninni við aðra barr-
viði, er vaxa þar í sambýli við þá. Þess ber og að geta, að risa-
furan er eitt hinna fáu barrtrjáa, er æxlast með rótarsprotum.
Jarðfræðirannsóknir sýna oss, að plöntur þær er nú vaxa á
jörðunni, hafa ekki vaxið þar frá örófi alda, og að útbreiðslu
margra þeirra hefir verið ólíkt háttað á liðnum jarðöldum, þannig
er það einnig með Sequoia-tegundirnar. Elztu tegundir, er vér
þekkjum af þessari ættkvísl, uxu á miðöld jarðar. Síðar hafa aðrar
tegundir komið fram, og alls þekkjast um 20 Sequoia-tegundir.
Þegar fram liðu stundir, náðu þær mikilli útbreiðslu, og um eitt
skeið uxu þær um mestan hluta jarðarinnar, frá Svalbarða suður
til Tasmaníu, frá íslandi til Japan og um gjörvalla Norður-Amer-
íku, og þar suður á bóginn allt suður í Chile. — Amerískt raf er
að mestu harpix úr útdauðum Sequoia-stofnum.
En blómaskeið ættkvíslarinnar stóð ekki íkjalengi, og brátt
tók henni að hnigna. Hver tegundin af annari dó út, og útbreiðslu-
svæðið varð stöðugt minna eftir því sem aldirnar liðu, en leif^r
hinna dauðu tegunda finnast sem steingerfingar og eru þögul viÁ)'
um gullöld þessarar ættkvíslar á löngu liðnum jarðöldum.
I Yellowstone Park, þjóðgarðinum fræga, í Norður-Ameríku
finnast stórir skógar steinrunninna Sequoia-stofna. Trén standa
þar enn á rótum sínum, grafin í eldfjallaösku frá löngu liðnum
gosum. Stofnarnir eru 2 til 3 metrar að þvermáli og allt að 10
metra háir. Smásjárrannsókn sýnir, að ekki er unnt að greina
þessa stofna frá núlifandi tegundum. Innri gerð stöngulsins er
hin sama .
Sennilegt er, að Risafuran hafi borizt til Kaliforníu. Ef til
vill hefir það verið á sama tíma og hinir fyrstu forfeður vorir í
mannsmynd börðust við Mammúta, hellabirni og ullhærða nas-
hyrninga. Flestar Sequoia-tegundirnar voru þá fallnar í valinn
fyrir óvininum mikla, ísaldarjöklinum, sem stöðugt teygði
hramma sína lengra og lengra suður á bóginn.
Saga Sequoia-ættkvíslarinnar er hin sania og fjölda margra
annara plantna og dýra. Tegundin verður til, hvenær eða hvernig,
vitum vér ekki, hún breiðist út er stundir líða fram, eignast gull-
öld, og breiðist þá út um mestan hluta jarðar. En svo byrjar
hnignunarskeiðið. Útbreiðslusvæðið minnkar, svo að einungis eru
smáblettir eftir við það er áður var, og blettir þessir eru aðskildir
með geysifjarlægðum. Að lokum er einungis einn slíkur lítill blett-